Işıkçılık

Işıkçılık / Işık Alevîliği son dönemlerde Alevîler arasında yaygınlaşan, Alevî inanç ve tarihini alternatif bir şekilde algılayan bir hareketi imâ etmek amacıyla kullanılan bir terimdir.

Erdoğan Çınar

Her ne kadar 1990'lı yılların başlangıcından beri Alevîler arasında alternatif görüşler varolduysa (örneğin Nejat Birdoğan), ciddi ve etkili bir biçimde görüşler 2004 yılında ortaya çıktı. Bu farklı görüş ve yorumlar Erdoğan Çınar'ın Aleviliğin Gizli Tarihi isimli kitabının 2004 yılında yayınlanmasıyla kurumsallaştırılmıştır.

Luvilik-Aluvilik nazâriyesi

  1. Alevîler'in kökeni, Hititler'den önce Anadolu’da yaşamış olan Luviler'e dayanır.
  2. Bizans döneminde "Paulikienler" denen dinî grup Alevî'dir.
  3. Paulikienler altı dede ocağı kurmuştur.
  4. Pîr Sultan olarak bilinen kişi aslında bir Paulikien önder olan Pir Silvanus’tur.
  5. Pîr Sultan Abdal’ın da başına gelen olaylar aslında Silvanus’un yaşadıklarından başka bir şey değildir.
  6. Paulikienler, aslında Hristiyan değil, ama Alevîler'dir.

Alevilik etimolojisi

Işık-Alevî hareketi "Alevî" teriminin eski bir Anadolu uygarlığı olan Luvilerden geldigini, ve Luvi sözcüğünün Hitit dilinde "Işık İnsanları" anlamına geldiğini öne sürmektedir.[1][2] Buna karşın, geleneksel Alevîlik'te Alevî terimi, Arapça "Ali'ye bağlı" anlamına gelen sözcükten geldiği kabul edilir. Ama "Al[3]" kelimesi ibranicede Tanrı demektir ve Tarıdan gelen anlamında da kullanılabilir. (Arapça: عَلَوِي‎). Bazı Osmanlı kaynaklarinda belirli bölgelerde yaşayan bir kısım Alevîler için "Işık Taifesi" denmesi, Işık-Alevîlerine göre, Luvilerin ve Alevîlerin arasındaki bağın ispatıdır.

İnanç

Işıkçılar kendilerini ezoterikçi olarak görürler ve Alevîliğin de ezoterizmin ta kendisi olduğunu savunurlar. Böylece kendilerini tarihteki bütün ezoterik inançlarla özdeşleştirirler (örneğin Hıristiyan ezoterizmi, İslâm ezoterizmi (Bâtınîlik), Musevi ezoterizmi (Kabbala) ve Pagan ezoterizmi gibi kimliklerle).

Işık Alevîleri, Alevîliğin Dünya'nın en eski dini olduğunu, ve bu dinin zamanla birçok kılıfa bürünmeye mecbur kaldığını savunurlar. Dünya'nın bu "ilk ve orijinal" dininin, diğer din ve inançlara asıl kaynak olduğunu öne sürerler:

Alevîliğin, on binlerce yıllık geçmişten gelen, bütün inanışları etkilemiş, semavî dinlere başlangıç oluşturmuş asıl kaynak, "Serçeşme", olduğunu bütün gerçekliğiyle ortaya çıkartıyor.[4]

Işık hareketi, Alevîlerin dini törenlerinin Hititler ve hatta Sümerler tarafından bile yapıldığını iddia eder. Işıkcılara göre, Ortaçağ'daki Paulusçuluk ve Bogomilizm gibi Hıristiyan mezhepleri de aslında Alevî idi. Bu görüşe dair iyi bir örneği, Sean Martin'in The Cathars: The Most Successful Heresy of the Middle Ages[5] isimli kitabının Türkçeye çevirilmesinde görüyoruz. Kitabın orijinalı "Alevî" sözcüğünü içermediği halde çeviren kişi, kitabın başlığını Ortaçağ'da Avrupa'da Alevî Hareketi - Katharlar olarak çevirmistir.[6]

İlk başta Alevî tarihinin 3.000 yıllık olduğunu savunan Işık hareketi, bu rakamı 12.000 yıla yükseltmiştir. Bunu Ocak 2009'da Berlin şehrinde bir konferansta beyan etmişlerdir.[7]

Işıkçılık nazariyesince savunulan fikir ve görüşler

Geleneksel Alevîlik ile kıyaslandığı zaman Işık hareketinin en çarpıcı farklılıkları, hareketin tarih algılayışında görülmektedir. Işıkçıların itikadlarına göre:

Eleştiriler

Işıkçı-gelenekçi ayrışması Alevi camiasında derin bir fikir ayrılığına yol açmıştır. Alevîler son yüzyıllarda ilk kez inanç bakımından bu kadar ciddi bir ayrışmaya tanık olmuşlardır.

Bazı geleneksel Aleviler, Işıkçı hareketine şiddetli bir biçimde karşı çıkmıştır. Onlar, Işık Alevilerini yeni bir din icat etmekle[13][14] ve bazen Alevi birliğini bozmaya çalışan ajanlar olmakla bile suçlamışlardır. Işıkçılar aşırı politik olmakla ve Aleviler tarafından çok okunan Buyruk gibi önemli Alevi kaynaklarından vazgeçmekle de eleştirilmiştir.

Ünlü Alevi tarihçisi Hamza Aksüt de Erdoğan Çınar'ın eserlerini birkaç makalede onu bilerek çarpıtmakla ve komplocu olmakla eleştirmiştir.[15] Aksüt'ün ilk resmî cevabı[16] Çınar'dan uyarı: 'Her flörtün sonu evlilikle bitmez[17] isimli röportaja yönelik gelmiştir. Diğer bir araştırmacı Ünsal Öztürk de Erdoğan Çınar'ı eleştirmiştir.[18] 2010 yılında Hamza Aksüt, Hasan Harmancı ve Ünsal Öztürk'le beraber Alevi Tarih Yazımında Skandal - Erdoğan Çınar Örneği isimli kitabı çıkarmıştır. Bu kitap Erdoğan Çınar'ın öne sürdüğü iddiaları[19] ele alan bir incelemedir.

Bazı gelenekçiler tepki olarak Hasan Kılavuz gibi Işıkçı düşünceyi benimsemiş dedelerin yol düşkünü ilan edilmesini bile talep etmiştir.[20]

Son zamanlarda birçok yeni blog ve websitesi (örnegin aleviyolu.org), Işıkçı hareketine bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bunların bazıları rakip kurum olarak görülen Cem Vakfı tarafından kurulmuştur.

Işık-Alevî kurumları

Işık hareketi önemli ve güçlü Alevi kurumları arasında çok etkili olmayı başarmıştır. Örneğin Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (AABK), 2006 yılında geleneksel Alevilik anlayışını Işık-Alevi düşüncesine uygun bir anlayışla değiştirmiştir.[21]

Bugün AABK'ya ait YOL TV isimli bir televizyon kanalı da bulunmaktadır. Son zamanlarda Türkiye'de bulunan bazi Alevi kurumları da Alevilik anlayışlarını değiştirmiştir.

Işıkçı dedeler

Her ne kadar çoğu dedeler hâlâ geleneksel Alevilik anlayışını benimsiyorsa da bazıları zamanla Işıkçı hareketinin Alevilik anlayışını kabul etmiştir. Gayri geleneksel görüşlere sahip olduklarını bildiren ilk dedeler arasında 1995 yılında Alevilik Bir Sır Değildir isimli kitabı yayınlanan Ali Haydar Cilasun ve 2003 yılında Hasan Kılavuz yer almaktadır. Hasan Kılavuz, bugün Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu'nda ve buna bağlı televizyon kanalı YOL TV'de önemli bir kişiliktir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. birgun.net. "ALEVİLER ALEVİLİĞİ TARTIŞIYOR 1: ‘ALEVİ ADI HZ. ALİ’DEN GELMEZ’". 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130620185029/http://birgun.net/research_index.php?category_code=1134341062&news_code=1134341062&year=2005&month=12&day=12. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  2. birgun.net. "ALEVİLER ALEVİLİĞİ TARTIŞIYOR 2: ALEVİLER MÜSLÜMAN DEĞİL Mİ? BÖLÜM 2". 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130620203038/http://birgun.net/research_index.php?category_code=1134341062&news_code=1134341154&year=2005&month=12&day=12. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  3. Francois Lenormant, "Chaldean magic and its origin and development
  4. idefix.com. "Erdoğan Çınar: Aleviliğin Gizli Tarihi, Chivi Yazıları, 2004". 5 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120305135054/http://www.kitapturk.com/books/Kitap/19669/Aleviligin_Gizli_Tarihi.htm. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  5. amazon.com. "Sean Martin: The Cathars: The Most Successful Heresy of the Middle Ages, Pocket Essentials, 2005". http://www.amazon.com/Cathars-Most-Successful-Heresy-Middle/dp/0785821716/ref=sr_1_1?ie=UTF8&s=books&qid=1270417813&sr=8-1. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  6. idefix.com. "Sean Martin: Ortaçağ'da Avrupa'da Alevi Hareketi - Katharlar, Kalkedon Yayıncılık, 2009". 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150910215525/http://www.idefix.com/kitap/ortacagda-avrupada-alevi-hareketi-katharlar-sean-martin/tanim.asp?sid=LTP0ZPZF62IIQ680DOZ7. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  7. renkhaber.com. "Konferans: Alevilerin 12 Bin Yıllık Tarihi". http://www.renkhaber.com/haberler/Bizim_Gundem.15/Konferans__Alevilerin_12_Bin_Yillik_Tarihi/6877.html. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  8. Izady, Mehrdad R. (1992), The Kurds : a concise handbook, Washington & London: Taylor & Francis, ss. 170 passim, ISBN 0-8448-1727-9
  9. Xemgin, E. (2012), Mazda İnancı ve Alevîlik, Berfin Yayıncılık.
  10. Kreyenbroek, Philip G. (1996). "Religion and Religions in Kurdistan". Kurdish Culture and Identity. Zed Books Ltd.. ISBN 1856493296.
  11. Bulut, Faik. (2011), Ali’siz Alevîlik, Berfin Yayıncılık.
  12. Not: Günümüzde bazı Alevîler inançlarının sadece insanîyet ve sevgi temelli bir felsefe olduğunu ve doğrudan bir din ile alâkası bulunmadığını ifade etmektedirler.
  13. alevierenler.blogcu.com. "Yol tv’de Hasan Kılavuz Skandalı!". 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141218200127/http://alevierenler.blogcu.com/yol-tv-de-hasan-kilavuz-skandali/3379211. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  14. aleviyolu.org. "Yol tv ve “Gönül Yolu” isimli program düzenleyicilerini kınıyoruz!". http://www.aleviyolu.org/04-05-2008/yol-tv-ve-%E2%80%9C-gonul-yolu%E2%80%9D-isimli-program-duzenleyicilerini-kiniyoruz.html. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  15. alevihaberajansi.com. "Hamza Aksüt: Erdoğan Çınar Skandalı". 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120107123637/http://www.alevihaberajansi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=6857&Itemid=39. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  16. renkhaber.com. "Hamza Aksüt: ERDOĞAN ÇINAR'IN İPİYLE KUYUYA İNENLERE". http://www.renkhaber.com/haberyazdir.asp?id=8701. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  17. renkhaber.com. "Çınar'dan uyarı: 'Her flörtün sonu evlilikle bitmez'". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110715172850/http://www.renkhaber.com/haberler/Roportaj.56/Cinar_dan_uyari___Her_flortun_sonu_evlilikle_bitmez_/8270.html. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  18. renkhaber.com. "Ünsal Öztürk: Yazın hayatının tanımadığı bir facia: Erdoğan Çınar". 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110715172824/http://www.renkhaber.com/haberler/Yorum_Analiz.39/Yazin_hayatinin_tanimadigi_bir_facia__Erdogan_Cinar/8316.html. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  19. idefix.com. "H. Harmancı, Ü. Öztürk & H. Aksüt: Alevi Tarih Yazımında Skandal, Yurt Kitap Yayın, 2010". 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120302024509/http://www.idefix.com/kitap/alevi-tarih-yaziminda-skandal-hamza-aksut/tanim.asp?sid=RFL835QZOT1TZQE8AZ9C. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  20. aleviyolu.net. "Hasan Kılavuz derhal düşkün edilmelidir!". http://web.archive.org/web/20080126101815/http://www.aleviyolu.net/30-09-2006/hasan-kilavuz-derhal-duskun-edilmelidir.html. Erişim tarihi: 2010-04-06.
  21. aleviyolu.net. "AABF ve AABK yeni proğram değişikliği ile Aleviliği kuşa çevirmeye devam ediyor!". http://web.archive.org/web/20080126095738/http://www.aleviyolu.net/15-01-2007/aabf-ve-aabk-yeni-program-degisikligi-ile-aleviligi-kusa-cevirmeye-devam-ediyor.html. Erişim tarihi: 2010-04-06.

Bibliyografya

Işık Aleviliğinin temel kaynakları Erdoğan Çınar'ın yazmış olduğu eserlerden oluşmaktadır:

Erdoğan Çınar başka yazarlardan da destek görmüştür:

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/25/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.