Lidyalılar

M.Ö. 6. yüzyılda Lidya egemenliğinin yayılım alanı.

Anadolu'nun batısında Gediz ve Menderes ırmakları arasında kalan bölgeye Antik çağda Lidya, bu topraklarda yaşayanlara da Lidyalılar denilmiştir. Hint-Avrupa kökenli bir kavim olan ve doğudan Anadolu'ya gelen Lidyalılar önce Hititler'in daha sonra da Frigler'in egemenliği altında yaşadılar. Dilleri, Hitit dili ile benzerlik göstermektedir.

Tarihçe

Lidya Kralı Krezüs çiftçilerden vergi alırken. (1629'da Claude Vignon tarafından yapılan resim.)

Anadolu tarihi

Bronz Çağı

Troya I-VIII yak. MÖ 3000 - MÖ 700

Hattiler yak. MÖ 2500 - MÖ 2000/1700

Akadlar yak. MÖ 2400 - MÖ 2150

Luvi Krallığı / Luviler yak. MÖ 2300 - MÖ 1400

Asurlar ticari koloniler yak. MÖ 1950 - MÖ 1750

Akalar Krallığı (münakaşalı) yak. MÖ 1700 - MÖ 1300

Kizzuvatna Krallığı yak. MÖ 1650 - MÖ 1450

Hititler yak. MÖ 1680 - MÖ 1220

Eski Krallık

Orta Krallık

Yeni Hitit Devleti

Likya / Likyalılar yak. MÖ 1450 - MÖ 350

İyonya Gizli Anlaşması yak. MÖ 1300 - MÖ 700

Neo-Hitit Kralları yak. MÖ 1200 - MÖ 800

Frigya / Frigler yak. MÖ 1200 - MÖ 700

Karya / Karyalılar yak. MÖ 1150 - MÖ 547

Urartu yak. MÖ 859 - MÖ 595 / 585

Demir Çağı' dan Klasik Antik dönem'e

Lidya / Lidyalılar yak. MÖ 685 - MÖ 547

Persler'in Ahameniş İmparatorluğu yak. MÖ 559 - MÖ 331

Makedonya İmparatorluğu MÖ 334 - MÖ 301

Seleukos İmparatorluğu MÖ 305 - MÖ 64

Pontus Hükümdarlığı MÖ 302 - MÖ 64

Pergamon Krallığı-Attalos Hanedanı MÖ 283 - MÖ 133

Ermeni Krallığı-Artaksiad Hanedanlığı MÖ 190 - MS 428

Roma Cumhuriyeti MÖ 133 - MÖ 27

Roma İmparatorluğu MÖ 27 - MS 330

Orta çağlar

Bizans İmparatorluğu 330 - 1453

Anadolu Selçuklu Devleti 1077 - 1307

Klikya Ermeni Krallığı 1078 - 1375

Artuklu Beyliği 1101 - 1409

Trabzon İmparatorluğu 1204 - 1461

İznik İmparatorluğu 1204 - 1261

İlhanlılar 1256 - 1355

Osmanlı Devleti ve Türkiye

Osmanlı İmparatorluğu'nun doğuşu 1299 - 1453

Osmanlı Devleti yükselme dönemi 1453 - 1683

Osmanlı Devleti duraklama dönemi 1683 - 1827

Osmanlı Devleti gerileme dönemi 1828 - 1908

Osmanlı Devleti dağılma dönemi 1908 - 1922

Türkiye 1923 - Günümüz

Lidyalılar, Frigyalıların yıkılmasından sonra Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet kurdular (M.Ö. 687). Lidyalıların başkenti, dönemin en büyük ve zengin kentlerinden olan Salihli yakınlarındaki Sardes (Sard)'dır. Giges, devletin sınırlarını genişletti. Doğu sınırları Kızılırmak ırmağına kadar uzandı. Kimmerlere karşı Asurlularla işbirliği yapmışlar ve bunun sonucunda Kral Yolu Asur'a kadar uzanmıştır. Kral Alyattes zamanında Medlerle savaş yapıldı. MÖ 2017 yılında barış yapılarak, Kızılırmak iki devlet arasında sınır oldu.

Son kralları Krezüs dönemi Lidyanın en parlak zamanı oldu. Başkentleri Sard aynı zamanda dönemin kültür ve sanat merkeziydi. Ancak bu durum uzun sürmedi. Adalar (Ege) Denizi'ne çıkmak istemeyen Pers Kralı Kyros (Kirus), Mısır'la ittifak yapan Lidya Kralı Krezus'u yenerek Lidya Krallığı'na son verdi (M.Ö. 546).

Tarihte ilk kez Lidyalıların bastığı madeni paralar alışverişte değiş-tokuş (takas) yöntemini ve değerli metal ve tahılın alışveriş aracı olarak kullanımını zamanla azaltmıştır.

Lidyalıların Parayı Bulması

Lidyalıların parayı bulan ilk uygarlık olduğu iddiaları olmakla birlikte, para kullanımı daha eski medeniyetler olan Sümerler'de ve Mısır'da da vardır. Resmi makamlarca onaylanmış gümüş gibi değerli metallerin ve belirli ölçekteki arpa gibi tahılların kullanımı ilk parasal ögeler sayılabilir.^[1] Ancak günümüzdeki anlamına yakın kullanım Lidyalılara atfedilir. Herodot, Lidyalıların gümüş ve altın madeni parayı ilk defa kullandığını yazar.^[2] Başka deyişle Lidyalılar zaten var olan para sisteminin aracı olarak altın ve gümüşü tercih eden ilk uygarlıktır.^[3]

Lidyalılar tarihte ilk madeni parayı icat edenlerdir. Lidyalılar tarafından paraya "sikke" deniliyordu. Sikke eski uygarlıklardan kalmış bir para türüdür. Altın, gümüş, bakır, nikel, tunç ve alüminyum gibi metal alaşımların karışımları ile üretilmiş olup, ilkel çağlarda ticarette kullanılan takas (değiş-tokuş) yöntemi yerine daha kullanışlı bir değişim aracı arayışlarının sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Kaynaklar

1. Urukagina'nın reformları.UR
2. Herodot Tarihi, I, 94. HTI
3. http://rg.ancients.info/lion/article.html

• Ark. Nezih Başgelen (07-2005). Makale: "Bintepelerin zengin kralları: Lidyalılar" (Türkçe). Türkiye Seramik Federasyonu. http://www.serfed.com/content_files/dergi/10/15-ANADOLU_UYGARLIKLARI.pdf Makale:.