Kürt siyasi hareketi

Kürt siyasi siyasal hareketi ya da Kürt özgürlük hareketi[1][2], Türkiye, Irak , Suriye ve İran topraklarında, Kürdistan olarak anılan[3] coğrafyada, yaşayan Kürtlerin anadilde eğitim, self determinasyon, özerklik ya da bağımsız devlet vb. gibi politik taleplerini gerçekleştirmek için mücadele veren hareketin genel adı olarak kullanılır.[4][5][6] Bu talepler, hem legal, hem illegal olarak zaman zaman Marksist-Leninist çizgide[7] olabildiği gibi, bazen Kürt milliyetçiliği[8][9] çerçevesinde dile getirilmiştir.[10] Günümüzde, bu talepler özyönetim kapsamındaki tartışılmaktadır.[11][12] Bu kapsamda zaman zaman çatışmalar yaşanmaktadır (Bakınız: 2015-16 Şırnak çatışmaları).

Kürt siyasi hareketi kimi kaynaklarda PKK ile ilişkisi nedeniyle terörizm ile ilişkilendirilmektedir.

Tarihi

Türkiye

Türkiye'de legal zeminde ilk kez 1991 seçimlerinde Sosyaldemokrat Halkçı Parti'nin Halkın Emek Partisi ile ittifak yapmasıyla başlamıştır. Meclisteki Kürtçe yemin krizi de bu dönemde yaşanmıştır. Daha sonra kapatılan HEP'in yerini sırasıyla DEP, HADEP, DEHAP, DTP ve BDP almıştır. Bugün Halkların Demokratik Partisi aynı siyasal çizgide devam etmektedir. 30 yıllık süreçte Kürt siyasal hareketinin PKK ve KCK gibi örgütlerle benzer siyasi çizgide olması, söylemleri, Abdullah Öcalan ile ilişkileri ve Habur krizi gibi pek çok olay sebebiyle hakkında yargılamalar ,suçlamalar ve meşruiyet tartışmaları yaşanmıştır. 2011 yılında başlayan Çözüm süreci ile meşruiyet tartışmaları güçlenmiştir.[13]

Suriye

Suriye'deki Baas rejiminin uyguladığı Arap milliyetçiliği politikalarının ülkedeki Kürtlere baskı ve asimilasyona neden olduğu ileri sürülmüş ve bu nedenle ülkede zaman zaman protesto gösterileri düzenlemiştir. Gösteriler zaman zaman askerler ile çatışmalar şeklini de almıştır.[14]

Kamışlı Olayı'nın, Suriyeli Kürtlerin ülke tarihindeki ilk toplu isyan girişimi olduğu belritilmektedir.[15]

Irak

Irak Kürtleri Irak'ta birçok kez ayaklanma teşebbüsünde bulunmuş, hükümeti devirmeye çalışmış ve bağımsızlık çabasına girişmişlerdir.

Saddam Hüseyin yılları

Saddam Hüseyin döneminde ayaklanmalar ve bağımsızlık gösterileri ileri boyutlara ulaşmış, buna karşın Saddam iktidarı bu protestoları bastırmıştır.

Irak'ın kuzeyinde bulunan Irak Kürdistan Bölgesi 11 Mart 1970'te Saddam Hüseyin ve Mustafa Barzani arasında yapılan anlaşma üzerine kurulmuştur. Özerklik anlaşmasına göre Irak'ın kuzeyindeki üç il, yaklaşık 37 000 km²'lik bir bölge, Erbil'de kurulacak bir yerel parlamento tarafından yönetilecekti. Bunun yanı sıra Irak Meclisinde 5 bakan ve başbakan vekili Kürt olacaktı. Kürtçe, ülke genelinde Arapça'nın yanı sıra ikinci resmî dil olacaktı.

İran-Irak Savaşı sırasında bu bölge, merkezî hükümetin kontrolünden çıkmış, İran saflarında Saddam Hüseyin'e karşı yer almıştı. Saddam Hüseyin savaştan önce anlaşmayı kaldırmış ve 1974'te Kürt bakanları meclisten çıkarmıştı. Bu durum üzerine Kürt Barzaniler isyan etmişlerdir.

Saddam Hüseyin, İran-Irak Savaşı'nın son yılında, 16 Mart 1988'de tarihe Halepçe Katliamı olarak geçen Kürtlere karşı kimyasal silah kullanımına izin vermiştir.

Irak Kürdistanı, Saddam Hüseyin sonrası kurulan özerk bir bölgedir.

İran

İran'da yaşayan Kürtlerin haklarını korumak ve İran topraklarında Kürdistan adında bağımsız bir devlet kurmak amacıyla kurulan Kürdistan Özgür Yaşam Partisi (Kürtçe: Partiya Jiyana Azad a Kurdistanê, PJAK) ve Kürdistan Topluluklar Birliği'nin İran kolu olan örgüt 90'lı yıllarda çeşitli saldırı, sabotaj vb. eylemlerde bulunmuştur. Örgütün 2000'li yıllarda iktidarda olan İran devlet başkanı Mahmud Ahmedinejad ve İran Devrim Muhafızları'nın sert önlemleri ile 2010'lu yıllarda büyük oranda tasfiye edildiği ve İran iç politikasındaki etkisini yitirdiği belirtilmektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Aydınoğlu, E. Kürt Özgürlük Hareketi, Versus Yayınevi, 2004 ISBN 9786054972166
  2. ↑ Barzani, M., İnce, V. Barzani ve Kürt ulusal özgürlük hareketi, Doz, 2003.
  3. ↑ "Kurdistan." Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 06 Ekim 2008 <http://www.britannica.com/EBchecked/topic/325241/Kurdistan>.
  4. ↑ Öcalan, A. Kürdistan'da Kadın ve Aile, Weşanên Serxwebûn, 1993.
  5. ↑ Marcus, A., Alkan, A. Kan ve inanç: PKK ve Kürt hareketi., İletişim Yayınları, 2009.
  6. ↑ Syria, P. A. Esad Sonrası Suriye: Irak ve Lübnan’ın Öğrettikleri, Ortadoğu Analiz, 2012, cilt 4, sayı 47.
  7. ↑ Öcalan A, Kürdistan'da Halk Kahramanlığı, Çetin Yayınları, İstanbul, sayfa 78
  8. ↑ Mağden, Perihan. "Kürt Milliyetçiliği de 'eeeeee!' dedirtmedi mi ama?". Radikal. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151223011907/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=214971. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015.
  9. ↑ Oran, Baskın. "Kürt milliyetçiliği diyalektiği". 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151223011907/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=214971. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015.
  10. ↑ http://www.aljazeera.com.tr/dosya/1990larda-kurt-siyasi-hareketi
  11. ↑ Çatışmaların ardından 3 gün içinde 7 merkezde 'öz yönetim' ilanı!, T24, 13 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015
  12. ↑ Cizre sokaklarında hendekler, mevziler ve tedirginlik, Radikal gazetesi, 19 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015
  13. ↑ http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/kurt-sorununda-12-yilin-karnesi
  14. ↑ Mustafa Dağ, Beşar Esad Dönemi Suriye Kürtleri 2000-2012, Erusam, 9 Nisan 2012, Erişim tarihi 28 Aralık 2015.
  15. ↑ Gary C. Gambill, “The Kurdish Reawakening in Syria,” Middle East Intelligence Bulletin Vol 6 No 4 (5 Nisan 2004)

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/7/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.