2015-16 Şırnak çatışmaları

Bu maddenin tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır. Ayrıntılar için lütfen maddenin tartışma sayfasına bakınız. Şablonu maddeden çıkarmadan önce lütfen şablonun yardım sayfasını inceleyiniz. (Aralık 2015‎)

2015-2016 Şırnak çatışmaları
Hendek operasyonları Türkiye-PKK çatışması PKK saldırıları (2015-günümüz)
Tarih Ağustos 2015-Mayıs 2016[1] Yer Şırnak, Türkiye 37°36′K 43°10′D / 37.6°K 43.167°D Sebep Özyönetim talebi[2][3][4] Yöntem Silahlı çatışma Son durum Cizre ve İdil ilçelerinde operasyonlar ve çatışmalar sona erdi.[5][6] Taraflar  • PKK[7]  • KCK[7]  • HPG[not 1]  • YDG-H[not 2]  • YPS[8]  •  Türkiye  • Türk Silahlı Kuvvetleri  • Özel Harekat Dairesi  • Özel Kuvvetler[9]  • Köy korucuları[10] Öne çıkan kişiler Murat Karayılan Cemil Bayık Duran Kalkan [11] Mustafa Karasu [12] Recep Tayyip Erdoğan Ahmet Davutoğlu İsmet Yılmaz Hulusi Akar M. Celalettin Lekesiz Kayıplar  • Toplam 1464 (Cizre 666, Silopi 164, İdil 127, Şırnak il merkezi 507) ölü, yaralı veya tutuklu eylemci ya da militan[13][not 3]  • Toplam 540 ölü, yaralı veya rehin (iddia) asker, polis veya korucu; Ölü- 117 asker, polis veya korucu[14][15][16][17][18][19][20] [21][22][23][24][25][26][27][28][29] [30][31][32][33][34][35][36][37][38] [39][40][41][42][43][44][45][46][47] [48][49][50][51][52][53][54][55][56] [57][58][59][60][61][62][63][64][65] [66][67][68][69][70][71][72][73][74] [75][76][77][78][79][80][81][82][83] [84][85][86][87][88][89][90][91][92] [not 4]Yaralı - 420 asker, polis veya korucu[14][15][16][17][93][94][95] [19][21][20][96][97][98][99][100][101] [102][103][104][105][106][107][108] [22][23][24][26][109][110][111][112] [27][28][30][31][113][114][115][116] [33][34][37][117][118][119][120][121] [40][41][42][43][122][123][124][125] [48][49][50][52][126][127][128][129] [60][64][130][131][132][133][134] [69][135][136][137][138][139][140] [71][92][141][142][143][144][145] [not 5] Rehin (iddia) - 3 asker veya korucu [146][147][not 6]  • Meydana gelen olaylarda birçok sivilin yaşamını yitirdiği bildirilmektedir.(bak) 23 Ocak 2016 tarihinde yayımlanan raporda, sokağa çıkma yasağı uygulanan 16 Ağustos 2015 - 21 Ocak 2016 tarihleri arasında Cizre'de 66, Silopi'de 27 olmak üzere toplam 93 sivilin yaşamını yitirdiği bildirilmiştir.[148] 14 Aralık 2015 - 9 Ocak 2016 tarihleri arasında Cizre ilçesinde yaşamını yitiren kişi sayısının ise 39 olduğu belirtilmiştir.[149]

2015-2016 Şırnak çatışmaları, Türkiye'nin Şırnak il merkezi ile birlikte Cizre, İdil ve Silopi ilçelerinde 2015 yılının ikinci yarısından sonra özyönetim talepleri sonucu başlayan, güvenlik güçleri ile PKK, YDG-H ve YPS mensupları arasında devam eden çatışmalar bütünü.^{[150][151][152]} Çatışmaların olduğu bölgelerdeki birçok mahalleye hendekler kazılmış, bu gelişmelerin ardından ildeki birçok mahallede sokağa çıkma yasakları ilan edilmiştir.

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Aralık 2015'de çatışmanın olduğu mahallelere tank ve zırhlı araçlarla birlikte 10 bin asker göndermiştir.^[153] Askeri kaynaklar tankların patlayıcı tuzaklanmış barikatları yıkmak için kullanıldığını belirtmiş, ordu birlikleri mahallelere girerek bu barikatların bulunduğu bölgelere top atışları yapmış^[154][155] ve çıkan çatışmalar sonucu aralarında kadın^{[156][157][158]} ve çocukların da^{[159][160][161][162][163][164]} bulunduğu birçok kişinin yaşamını yitirdiği iddia edilmiştir.^{[not 7]} İMC TV ve Nokta dergisi'nin de aralarında bulunduğu bazı kaynaklar, meydana gelen bazı sivil ölümlerin tanklardan yapılan top atışlarının evlere isabet etmesi sebebiyle meydana geldiğini bildirmişlerdir.^{[165][166][167][168][169][170]} Top atışlarının ardından Cizre halkının çatışmaların olmadığı mahallelere ya da ilçe içerisinde yer alan sağlam evlere göç etmek zorunda kaldığı belirtilmiştir.^[171] İçişleri Bakanı Efkan Ala'nın bildirdiği verilere göre, yaklaşık 200 bin nüfusa sahip Cizre ve Silopi ilçelerinde toplam 55 bin kişi çeşitli yerlere göç etmiştir (Cizre: 25 bin, Silopi 30 bin).^[172] Halkların Demokratik Partisi (HDP) Şırnak milletvekili Faysal Sarıyıldız ise Cizre'de göç eden nüfusun 100 bin civarında olduğunu belirtmiştir.^[173] Bununla birlikte göç eden Şırnaklılardan bazılarının ertesi gün tekrar geri döndükleri bildirilmiş, göç sırasında sadece çocukların, hastalar ve yaşlıların çıkarıldığı ifade edilmiştir.^[174]

Bazı haber ajanslarının ve televizyon kanalarının, olaylar, çatışmalar ve gerçekleştirilen hendek operasyonları sırasında meydana gelen sivil ölümlerin gizlenmesi amacıyla iliştirilmiş gazetecilik yöntemleri kullandığı iddiaları basına yansımıştır.^[175][176]

TSK'nın Cizre'de 14 Aralık 2015 tarihinden itibaren yürüttüğü Şehit Jandarma Astsubay Kıdemli Çavuş Burak Demirci Operasyonu^[177] ismini verdiği operasyon 13 Şubat 2016 günü öğle saatlerinde sona ermiştir.^[178] Bununla birlikte 14 Mart 2016 tarihinde sokağa çıkma yasağı ile başlayan Şehit Jandarma Üsteğmen Mehmet Çiftçi operasyonunun 3 Haziran 2016 tarihinde bittiği açıklanmıştır.^[144]

Çatışmalarda Sualtı Savunma Grup Komutanlığı'na bağlı komandolar da yer almıştır.

Uluslararası Af Örgütü, 2015 yılındaki insan hakkı ihlallerini kapsayan yıllık raporunda söz konusu çatışmaların insan hakları ihlallerini artırdığı belirtilmiş ve raporda "İnsan haklarının durumu Haziran’daki genel seçimlerin ve Temmuz’da Kürdistan İşçi Partisi (PKK) ve Türk silahlı kuvvetleri arasındaki şiddetin patlak vermesinin ardından ciddi biçimde kötüye gitti" ifadelerine yer verilmiştir.^[179][180]

Arka plan

Ayrıca bakınız: 2014 Türkiye Kobani eylemleri ve Çözüm süreci

Olaylar başlamadan önce kentte başlatılan gözaltıları ve sınır ötesi operasyonları ve 2015 Suruç saldırısını protesto gösterileri gerçekleşmiş, bu gösterilerde siviller yaralanmış veya yaşamını yitirmişti.^{[181][182][not 8]} Bununla birlikte Suruç saldırısını protesto gösterilerinde zaman zaman çatışmalar da çıkmıştı.^[183] Ayrıca 2014 Irak Savaşı ve Rojava Savaşı kapsamında yaşanan Kobani Kuşatması sırasında çok sayıda Cizreli genç Şengal, Rakka ve Kobani şehirlerine Irak ve Şam İslam Devleti'ne (IŞİD) karşı savaşmaya gitmiş^[184] ve buna paralel olarak ilçede birçok protesto gösterisi düzenlenmişti.^{[185][not 9]}

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), olayların başlangıcına tekabül eden tarihte Türkiye Büyük Millet Meclisine "Toplumsal barışı tehdit eden artan terör olaylarının nedenlerinin araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi" konulu bir araştırma önergesi vermiş, fakat önerge Adalet ve Kalkınma Partisi (Ak Parti) ve Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) oylarıyla reddedilmişti.^[186]

Nedenleri

Çatışmalarda hasar alan bir araç, 15 Eylül 2015

Şırnak'ta daha önceki yıllarda da yaşanan^{[187][188][189][not 10]} hendek kazma olaylarının 2015 yılının ikinci yarısında tekrar başlamasından kısa süre önce bazı Şırnaklılar devlet kurumlarının meşruiyetini tanımadığını ve demokratik özyönetimini geliştirip savunacağını belirtmişlerdir. Yöre halkının katılımıyla Ağustos 2015'te kurulan^[190][191] "Cizre Halk Meclisi" adındaki yerel yönetimin eşbaşkanları Asya Yüksel ve Mehmet Tunç da, konuyla ilgili olarak, kurulan hendeklerin ve barikatların Türkiye'deki mevcut iktidarının, bölge halkının öz iradesine yönelik bir tutum içerisinde olması sebebiyle oluşturulduğunu bildirmişlerdir. Eşbaşkanlar, özyönetimle devleti reddetmediklerini ancak devlet kurumlarının halkın taleplerini karşılamaması nedeniyle demokratik özyönetimi inşa etme hamlesinin başlatıldığını söylemişlerdir.^[192] Ayrıca aralarında Dicle Haber Ajansı ve Evrensel gazetesi'nin de bulunduğu bazı kaynaklarda, yöre halkına uygulandığı iddia edilen birtakım baskı politikalarının ve süregelen devlet şiddetinin, hendeklerin ve barikatların kurulmasına yol açtığı belirtilmiştir.^{[193][194][195]} Bazı haber kaynaklarında barikat ve hendeklerin bazılarının bizzat halk tarafından inşa edildiğine ilişkin haberler basına yansımıştır.^{[196][197][198][199]} Bölgeyi ziyaret eden Die Welt gazetesi Türkiye muhabiri Deniz Yücel de bu iddianın kısmen doğru olduğunu belirtmiş ve halkın bir kısmının hendek ve barikatlara sempatisi veya yardımı bulunduğunu ifade etmiştir. Yücel, olayları "Oradaki gençlerin hepsi değilse bile önemli bir kısmı zaten mahallenin gençleri. Yani tümüyle dışarıdan gelme falan değil. Aralarında belki PKK gerillası olan, dağdan inme belki tek tük birileri vardır, olabilir. Ama çoğunluk, mahallenin gençleri." cümleleriyle aktarmıştır.^[200]

Olayların başlamasında tarihsel etkenlerin de rol oynadığı belirtilmektedir. Bu tür olaylar hakkında saha çalışmaları yapan antropolog Adnan Çelik; yaşanan bu “olaylar silsilesini” açıklamak için kısa zaman verilerinin yetersiz olduğunu ifade etmiş ve olayların Kürtlerin egemenlik meselesi haline dönüştüğünü ifade etmiştir.^[201] Çelik, Evrensel gazetesinde çıkan röportajında, söz konusu konunun Türkiye sınırlarını aşan sınır-aşırı bir uluslararası boyutla doğrudan alakalı olduğunu ve bu sebeple Suriye İç Savaşı koşullarında biçimlenen Rojava Savaşı kapsamında Demokratik Birlik Partisi’nin (PYD) siyasi ve Halk Koruma Birlikleri'nin (YPG) askeri örgütlenmesiyle ilişki içerisinde incelenmesi gerektiğini ifade etmiştir. Aynı zamanda Çelik yaşanan olayların en son çıkarılan ceza yasası ile de ilişkili olduğunu belirtmiş, yeni tutuklama dalgası ile legal gençlik hareketlerinin tasfiyesinin amaçlandığını ve buna karşın gençlik hareketinin kendini koruma hedefiyle çatışmalara zemin hazırladığını ifade etmiştir. Çünkü Çelik'e göre ceza yasası en sıradan bir gösteriye ya da basın açıklamasına katılan kişileri bile hapse atmaya yetmekteydi ve özellikle ilk defa Cizre’de kazılan hendekler ve devlet güçlerinin mahallelere girişinin engellenmesi, bu tutuklama dalgasına karşı önlem amacı taşımaktaydı.^[201]

Yurtsever Devrimci Gençlik Hareketi (YDG-H) üyeleri açılan barikatların arkasında, Ekim 2015

Hendekleri kazan ve barikatlar kuran YDG-H üyeleriyle ile yapılan röportajlarda, hendeklerin kazılmasının sebepleriyle ilgili olarak "Devletin uygulamaları halkın güvenliğini tehdit ediyor, zarar veriyor. Biz de halkımızı devlete karşı korumak zorundayız." beyanında bulunulmuştur. İsminin açıklanmasını istemeyen bir diğer YDG-H'li ise hendeklerin kazılmasıyla ilgili şu açıklamada bulunmuştur;^[202]

“	"90'larda dedem ve amcamı evden alıp işkenceyle öldürüldüler. Onların nasıl öldürüldüğü hikayesiyle büyüdüm. Babam da hapise atıldı. Biz halkımızın canını ve ırzını korumak onları savunmak için hendekleri kazdık. Burada bir tek PKK'li yok. Bu gerillanın savaşı değil, halkın savaşıdır."	”

HDP, hendeklerin bir sebep değil şu ana kadar gerçekleşen katliamların bir sonucu olduğunu belirtmiştir. Parti, sorunun çözümünün hendeklerin kaldırılmasından önce devletin saldırılarının sonlanması olduğunu bildirmektedir.^[203] Parti eş başkanı Selahattin Demirtaş, El Cezire'ye verdiği röportajda “Hendek, barikatın özerklik ve öz yönetim uygulamalarıyla hiçbir alakası yok. Hendek ve barikat polis, asker operasyonları, ev basma, gece gündüz mahalleye girip tutuklamalar ve infazlar yapması üzerine geliştirildi.” açıklaması yapmıştır.^[204]

Özyönetim ve hendeklere dair 18 Aralık 2015 tarihli basın toplantısı. Soldan sağa: Selahattin Demirtaş, Kamuran Yüksek, Hatip Dicle, Selma Irmak, Figen Yüksekdağ, Ertuğrul Kürkçü

18 Aralık 2015 tarihinde HDP, Halkların Demokratik Kongresi (HDK), Demokratik Toplum Kongresi (DTK) ve Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) yöneticileri Diyarbakır’da ortak bir basın toplantısı düzenlemişlerdir. Toplantıda söz alan DTK Eş Başkanı Hatip Dicle, yaşanan çatışmaların çözüm sürecinin bitirilmesi nedeniyle gerçekleştiğini ifade etmiştir. Dicle, bu durumu şu cümlelerle açıklamıştır;^[205]

“	"Bugün hendeklere sıkıştırılan halkın öz yönetim talepleri çözüm sürecindeki günlerde masada açığa çıkıyor, konuşuluyor, tartışılıyordu. (...) Bize göre üç konu devletin masadan kalkmasını zorladı. Birincisi, Rojava'daki gelişmeler ve PYD'nin gittikçe meşruiyet kazanması, ikincisi Rojava'da iki kantonun birleşmesi ve AKP'nin aldığı yenilgi ile HDP'nin başarısı eklenince bu süreç bitirildi ve artık acılı bir ortam yaşanmaya başlandı. Tüm Türkiye halklarını olumsuz etkileyen gerek ekonomik alanda gerek siyasi alanda zorlayan süreç başlamıştı. Aslında Dolmabahçe Mutabakatı'nda ulaşılan süreç devam etseydi, bugünkü ortam da olmayacaktı."	”

Toplantıda konuşan HDP Eş Başkanı Selahattin Demirtaş ise hendek çatışmalarının sokağa çıkma yasağının ilanıyla ilişkili olduğunu söylemiş, konu hakkında "Valiler suç işliyor; sokağa çıkma yasağı ilan edemez. Devletin kendisi polisi valisi kanun dışı davranıyor. Ne yapacak bu halk, savcılara mı şikayet edecekler, savcılar içeride, basına mı anlatacak, gazeteciler içeride. Gençler hendek kazıyormuş. Başka bir yol gösterin ne yapsınlar, kime şikayet etsinler?" açıklamasında bulunmuştur.^[205]

19 Ocak 2016 tarihinde gerçekleştirilen HDK 1. Olağan Konferansı sonucunda açıklanan bildirgede; çıkan çatışmalar "7 Haziran seçimleriyle tecelli eden halk iradesini yok sayarak fiili bir başkanlık rejimi ile yönetime el koymuş, bir darbe ile parlamentoyu ve parlamenter sistemi işlevsizleştirerek faşist bir yapı oluşturmuştur." nedenine bağlanmıştır. Bildirgeye göre, son dönemlerde yaşanan olaylar Kürt siyasi hareketine düzenlenen bir "Çöktürme Harekatı"dır ve hendeklere indirgenmeye çalışılan bütün bu çöktürme sürecine bölge halkı "özyönetim ilanları" ile yanıt vermiştir.^[206]

Cizre'de bir sokakta görülen hendek ve arkasındaki barikat

Bununla birlikte devlet kanadından eski Millî İstihbarat Teşkilatı (MİT) müsteşar yardımcısı Cevat Öneş, siyasetin devre dışı kaldığını ve silahlı çatışmaların bu sebeple arttığını belirtmiştir. Öner, konuyla ilgili olarak “Özyönetim, parlamento bünyesinde tartışılarak toplumsal katmanlarda tartışılarak toplumsal uzlaşma ile demokratik bir anayasa içerisinde düşünebilecek bir meseledir” açıklamasında bulunmuştur.^[207]

Bazı haber sitelerinde çıkan haberlere göre ise hendekler örgütün devlet güçlerine yönelik eylemlere zemin hazırlaması için kazılmıştır. Bu görüşlere göre militanlar yapılacak eylemlerin ardından hendek kazılan mahallere geri dönecekler ve yollara hendekler kazıldığı için devlet güçleri zırhlı araçlarla giremeyeceklerdir.^[208] Buna paralel olarak aralarında Ak Parti Mardin milletvekili Orhan Miroğlu'nun da bulunduğu bazı yazarlar, hendek olaylarının başlama nedeninin PKK için bir güç ispatı ve savaşı dağlardan şehirlere taşıma stratejisi olduğunu iddia etmiştir.^[209][210]

Milliyet gazetesi yazarı Tolga Şardan'a göre, çatışmaların çıkma sebebi PKK kırsal kadrolarının, şehir kadrolarıyla birleşmeye çalışmasıdır. Şardan, bu iddiasını Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun yanısıra 30’a yakın kentten gelen vali, emniyet müdürü, il jandarma komutanları ve MİT Bölge Başkanı’nın katıldığı güvenlik zirvesinde konuşulan “PKK’nın kırsaldaki grupları ile şehir gruplarının bağlantısının kesilmesi” konu başlığına dayandırmaktadır. Yine Şardar'a göre Şırnak ve ilçelerindeki eylemler, daha önce Kandil’de eğitilip Türkiye’ye gönderilen veya kırsaldan gelen silah ve bombalama eğitiminde yetişmiş kadrolarca gerçekleştirilmiştir.^[211]

Kayıplar

Cizre'deki sokağa çıkma yasağı sürerken ilçede yıkılan binaların da görüldüğü kuş bakışı görünüm, 2 Mart 2016.

Meydana gelen ölümler konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun sivil kaybın olmadığı yönünde açıklamalar yapmasına^[212] rağmen aralarında İnsan Hakları Derneği ve Mazlum-Der'in de bulunduğu kimi kaynaklar kentte birçok sivilin yaşamını yitirdiğini bildirmektedir.^{[213][214][215][216]} Aynı kaynaklar ölen sivillerden bazılarının devlet güçlerine bağlı keskin nişancılar tarafından öldürüldüklerini belirtmektedir.^[217][218] İngiliz yayın kuruluşu BBC, sadece 4-11 Eylül tarihleri arasında 30 sivilin öldürüldüğünü bildirmiştir.^[219] Bununla paralel olarak HDP eşbaşkanı Selahattin Demirtaş da Cizre'de hayatını kaybeden 11 çocuk annesi Taybet İnan'ın devlet gücü olarak görev yapan keskin nişancıların hedefi olduğunu belirtmiş ve cenazesinin günler boyunca sokakta kaldığını belirtmiştir.^[220] Buna benzer olarak çatışmalar sırasında yaralanan Hüseyin Paksoy isminde 16 yaşındaki bir çocuğun, yaralandıktan sonra dört gün boyunca hastaneye kaldırılamadığı için olay yerinde yaşamını yitirdiği bildirilmiştir.^{[221][not 11]} Konuyla ilgili Hür Dava Partisi, (Hüda-Par) Cizre ilçe Başkanı Ahmet Elçin, hendeklerin kazılmasından bu yana birçok sivilin yaşamını yitirdiğini belirtmiş ve "75 yaşında öldürülen insanlar var. Güvenlik güçlerine ait bir zırhlı araca atılan roketin evine isabet etmesi sonucu Şeyh Bahattin Sevinik adındaki bir tanıdığım hayatını kaybetti. Olaylar sırasında 9 yaşındaki eli kopan bir çocuğun duvara yapışan parmağının bir fotoğrafı var. Maalesef Başbakan bu konuda talihsiz bir açıklama yaptı." açıklamasını yapmıştır.^[202]

Avrupa Konseyi olaylar sırasında gerçekleşen sivil ölümlerle ilgili endişelerini dile getirmiştir. Yapılan açıklamada, Konsey'in "Devlet güçlerinin sivillere karşı orantısız güç kullanımına dair ciddi iddialar" aldığını ve durum değerlendirmesi yapılması için Cizre'nin gözlemcilere açılması gerektiği bildirilmiştir.^[222] Bununla paralel olarak İnsan Hakları Derneği, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası ve Diyarbakır Barosu da hazırladıkları raporda yaşanan olaylara dair bağımsız bir soruşturmanın gerektiğini belirtmiştir.^[223]

Sivil ölüm sayıları ile ilgili olarak HDP Parti Sözcüsü ve Kars Milletvekili Ayhan Bilgen tarafından yayımlanan ara raporda Ağustos-Aralık 2015 tarihleri arasında Cizre'de 56, Silopi'de 29 olmak üzere toplam 85 sivilin yaşamını yitirdiği bildirilmiştir.^[165][166] 14 Aralık 2015 - 9 Ocak 2016 tarihleri arasında Cizre ilçesinde yaşamını yitiren kişi sayısının ise 39 olduğu belirtilmiştir.^[149] Türkiye İnsan Hakları Vakfı ise, 16 Ağustos 2015 - 21 Ocak 2016 tarihleri arasında sokağa çıkma yasakları esnasında yaşamını yitiren sivil sayısını Cizre'de 66 ve Silopi'de 27 olmak üzere toplam 93 olduğunu bildirmiştir.^[148] Bununla birlikte Mazlum-Der Silopi ilçesine dair yayınladığı raporda 29 sivilin yaşamını yitirdiğini ve bunun yanında ilçede yapılan çeşitli işkencelere dair duyumlar aldıklarını bildirmiştir.^[224]

Cizre'de bir bebeğin defin töreni, Eylül 2015.

Türkiye İnsan Hakları Vakfı, 16 Ağustos 2015 - 21 Ocak 2016 tarihleri arasında Şırnak'ta yaşamını yitiren kadın sayısının 16 (Cizre: 11, Silopi: 5), çocuk sayısının 17 (Cizre: 11, Silopi: 6), 60 yaş üstü yaşlı sayısının ise 15 (Cizre: 8, Silopi: 7) olduğunu rapor etmiştir.^[148] Şırnak Barosu da, devlet güçlerinin özyönetim talebi nedeniyle yürüttüğü operasyonlar sonucunda meydana gelen çocuk ölümlerinin en fazla Şırnak ilinde meydana geldiğini açıklamıştır.^[225]

Çatışmalarda yaşamını yitiren sivillerin hangi taraf tarafından vurulduğu konusu tartışmalıdır. Başbakan Ahmet Davutoğlu meydana gelen ölümlerin devlet kaynaklı olmadığını söylemiştir.^[226] Aksi iddialara göre ise sivil ölümler devlet güçlerinin müdahalesi sırasında meydana gelmiştir.^{[167][168][227][228]} Bununla birlikte olaylar sırasında devlet güçleri tarafından vurulduğu iddia edilen kişilerin yakınlarına, vurulan kişilerin "PKK tarafından vurulduğuna" dair zorla kağıt imzalatıldığı iddiaları basına yansımıştır.^[229]

Olayların başlamasından bu yana gerçekleşen çatışmalar esnasında birçok asker ve polis yaşamını yitirmiştir.

TSK, 3 Haziran 2016 günü internet sayfasından yaptığı açıklama ile Şırnak il merkezi ile İdil, Cizre ve Silopi ilçelerinde toplam 1456 eylemci veya militanın ölü, yaralı ya da tutuklu olduğunu bildirmiştir.^[13]

HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, bölgedeki sivil ölümler için Avrupa ve Türkiye‘den heyetlerin oluşturulup inceleme yapmasını önerdiklerini ancak bunun kabul edilmediğini, iddiaların netleşmesi için "bağımsız, tarafsız bir soruşturma" istediklerini ve PKK’nın yol açtığı sivil ölümler varsa bunların da ortaya çıkmasını istediklerini dile getirdi.^[230]

Cizre çatışmaları yıkılan evinin başında bir kadın, 2 Mart 2016

23 Ocak 2016'dan bu yana Cizre'de bir binanın bodrumunda 28 yaralı mahsur kaldığı ve yaralılardan 7’sinin hastaneye kaldırılamadığı için yaşamını yitirdiği bilinmektedir.^[231][232] HDP Şırnak milletvekili Faysal Sarıyıldız, Cizre'de insanlık suçu işlendiğini, ambulansların uzakta bekletildiğini ve yaralıların bulunduğu binanın "tankla topla dövüldüğünü" dile getirdi.^[232] Şırnak Valiliği, PKK'nın yaptığı patlayıcı tuzaklı barikatlar, hendekler ve ambulanslarla sağlık görevlilerine yönelik silahlı saldırılar nedeniyle ambulansların en yakın yere intikal ettirildiğini ve yaralıların bu noktaya getirilmesi istenildiği ancak tüm çabalara rağmen yaralılar ve arayanlar tarafından bu çağrıya olumlu cevap verilmediğini bildirdi.^[232] Başbakan Davutoğlu, “Bahsi geçen yaralılara ulaşılması isteniyorsa ki biz istiyoruz, buradaki terör odaklarına teslim olmaları konusunda çağrı yapılması lazım. Ambulanslara yönelik saldırılar olunca olay yerine ulaşamıyorlar” dedi.^[233] 29 Ocak 2016'da Anayasa Mahkemesi, yaralılarla ilgili yaşam hakkı ihlali başvurusuna ilişkin "anılan kişilerin yaralı olup olmadığına, yaralı iseler durumlarının ağır olup olmadığına, hangi koşullar altında yaralandıklarına, tamamının yaralı olup olmadığına, silahlı olup olmadıklarına ve hangi adreste bulunduklarına ilişkin belirsizliğin hâlen devam etmesi nedeniyle" tedbir talebini reddetti.^[234] Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Şimdi orada 600-1000 metre mesafede bunlara bu anonslar yapılıyor. ‘Alın yaralıları, getirin güvenli bölgeye ve biz buradan hemen onları hastaneye götürelim’ deniyor. Ambulanslar hazır ama bunlar yaralıları oraya kasıtlı götürmüyor. Belki de yaralı değiller. Oradaki ilgili arkadaşlar tedbiri almak zorundalar. Ona göre onlar da o tedbirle bu işi yürütüyorlar" dedi.^[235] HDP Şırnak milletvekili Faysal Sarıyıldız, 30 Ocak 2016'da yetkililerle yapılan temaslar sonucu ağır yaralıların, daha hafif şekilde yaralananlar ve yaralı olmayanların sırtlarında taşınarak yaklaşık 700 metre mesafede bekleyen belediyeye ait ambulanslara götürüleceklerini açıkladı.^[236] Fakat ardından geçen süreçte yaralıların binadan çıkarıldıkları anda özel harekat timleri tarafından tekrar ateş altına alındığı ifade edildi.^[237] Başbakan Ahmet Davutoğlu ise söz konusu olayı "Bir bodrumda yaralılar var diyerek dünyayı ayağa kaldırdılar. Ama oraya her yaklaşıldığında keskin nişancılarla saldırıyorlar. Dünyayı kandırıyorlar." şeklinde yorumlamıştır.^[238]

Silopi'deki çatışmalar sırasında hasar gören bir bina ve önündeki kadın, 22 Ocak 2016

5 Şubat 2016 tarihinde 37 kişinin bir binada mahsur kaldığı bildirilmiş ve bu binada çıkan yangın sonrası 9 kişinin yanarak yaşamını yitirdiği, 25 kişinin ise ağır yanıklarla binada bekletildiği belirtilmiştir.^[239][240] Bazı kaynaklar ise içerideki kişilerin PKK mensupları olduğunu ifade etmiştir.^{[58][241][242]}

10 Şubat'ta Cizre'de başka bir bodrumda mahsur kalan yaklaşık 50 kişi olduğu ve bu kişilerden 20'sinin yanarak yaşamını yitirdiği haberleri basına yansımıştır. Söz konusu bodrumda olduğu belirtilen ve babasına telefonla ulaşan Derya Koç isimli vatandaş "Alt kattaki bodrumda yaklaşık 20 yaralı arkadaşımızı yakarak katlettiler. Biz de geriye 20 kişi kaldık. Şu an etrafımız tanklarla çevrilmiş durumda. Bize de ateş açıyorlar. Biz de yanabiliriz her an." ifadelerine yer vermiş ve bodrumdakilerin isimlerini listelemiştir.^[243][244]

Çatışmaların ardından tanınmayacak halde olan ve kimse tarafından teşhis edilemeyen cenazelerin de olduğu haberleri basına yansımıştır.^[245][246]

Mazlum-Der yayınladığı raporda, Cizre ilçesinde 14 Aralık 2015 - 2 Mart 2016 tarihleri arasında uygulanan sokağa çıkma yasağı sırasında en az 203 kişinin yaşamını yitirdiğini, bu sayının tespit edilecek diğer isimlerle 266’ya kadar yükselebileceği belirtmiştir.^[247] Raporda ateşli silahlara bağlı olarak ölümü gerçekleşen 66 kişiden 15 kişinin daha farklı tarihlerde ateşli silah yaralanmasıyla öldüğü fakat cesetleri sokaktan alınamadığı için isimlerinin öğrenilemediği, 5 kişinin hastaneye ulaştırılmadığı için kronik hastalıklarına bağlı olarak gerçekleşen ani rahatsızlıkları sonucu öldükleri, 139 ile 187 arasında kişinin ise Cudi Mahallesindeki üç bodrumda yaşamını yitirdiği ifade edilmiştir.^[248]

AİHM tedbir kararları

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Cizre ilçesinde 14 Aralık 2015'ten bu yana devam eden sokağa çıkma yasağının kaldırılması ve operasyonların durdurulması için tedbir konması yönündeki başvuruyu 12 Ocak 2016'da reddetmiştir.^[249] Kararda AİHM, "Bölgedeki aşikar olan vahim durum dikkate alındığında, başvuranların talep etmeleri durumunda gerekli bakıma, yardıma erişebilmelerini sağlamak üzere tüm uygun adımların hükûmet tarafından atılacağına güvendiğini" ve "ihtiyati tedbiri verebilmesi için elinde yeterli veri bulunmadığını" belirtmiştir.^[250] AİHM, Cizre'de açılan ateşle yaralanan ancak ambulansın mahalleye girişine izin verilmediği için müdahale edilemeyen 16 yaşındaki Hüseyin Paksoy'un hastaneye kaldırılması için yapılan tedbir başvurusunu 18 Ocak 2016'da kabul etti.^[251][252] Paksoy, AİHM kararının avukatına gönderildiği saatlerde yaşamını kaybetmiştir.^[253] Basına yansıyan haberlerde, haklarında tedbir kararı çıkan diğer yaralılardan Helin Öncü'nün Cizre Devlet Hastanesi’ne kaldırıldığı, Serhat Altun ve Cihan Kahraman'ın yaşamını yitirdiği, Orhan Tunç'a ilişkin bilgi alınamadığı kaydedilmiştir.^{[254][255][256]} Serhat Altun’un cenazesini ve yaralıların da olduğu kişileri almak için yürüyüşe geçenlere açılan ateş sonucu, İMC TV kameramanı Refik Tekin’in de aralarında bulunduğu en az 10 kişi yaralanmıştır.^[257]

Ateşkes ve müzakere çağrıları

Ağustos 2015'te HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, PKK'nın "derhal elini tetikten çekmesi" ve "tahkim edilmiş ateşkese uyacağını ilan etmesi", hükûmetin de "bir an evvel diyalog için hazır olduğunu beyan etmesi" için çağrıda bulundu.^[258] Eylül 2015'te aralarında Tarık Akan, Kadir İnanır, Fazıl Say, Rıza Türmen ve Levent Üzümcü'nün de bulunduğu aydın ve sanatçılar, PKK'nın tek taraflı ateşkes ilan etmesini, devletin şehir merkezlerindeki operasyonları durdurması ve müzakerelerin yeniden başlatılıp barış sürecinin önü açılması için çağrıda bulundu.^[259] Dönemin HDP'li Avrupa Birliği Bakanı Ali Haydar Konca, çatışma ortamının durdurulması için bir an evvel "sokağa çıkma yasakları dahil, bölgedeki güvenlik odaklı yaklaşımların son bulması, operasyonların bitirilmesi ve ellerin tetikten çekilmesi gerektiğini" dile getirdi.^[260] Kasım 2015'te Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Nils Muižnieks, "oldukça kalabalık bir nüfusun insan haklarına yönelen olağanüstü ağır müdahale ile neredeyse tam bir bilgi karartmasının birleşimi, gerekli gözetimin de yokluğu dikkate alındığında özellikle endişe verici" olduğunu ve "Türkiye Devleti’nin terörle mücadele etmeye hakkı ve görevi olduğunu vurgulamakla beraber, bu mücadelede kullanılan yöntemlerin başta Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere, uluslararası standartlarca teminat altına alınan insan haklarına saygı duymak zorunda olduğunu" belirtti.^[261] 20 Ocak 2016'da Avrupa Birliği Komisyonu Genişlemeden Sorumlu Komiseri Johannes Hahn, bölgede yaşananların endişe verici olduğunu söyleyerek, ateşkes çağrısında bulunmuş ve "PKK da Türkiye'ye saldırılarını durdurmalı ve diyalog sürecine geri dönmeli" açıklamasını yapmıştır.^[262]

Barış için akademisyenler bildirisi okunurken, 11 Ocak 2016.

11 Ocak 2016'da 1128 akademisyenin imzaladığı "Bu suça ortak olmayacağız" başlıklı barış için akademisyenler bildirisi; çatışmaların durdurulması, uygulanan sokağa çıkma yasaklarının kaldırılması ve barış sürecine geri dönülmesi çağrısı yaptı.^[263][264] Bu açıklamanın ardından YÖK, "Teröre destek veren bu bildiri ile ilgili gereğinin yapılacaktır" açıklamasını yaptı.^[265] Ardından Türkiye çapında onlarca akademisyen gözaltına alındı, görevden uzaklaştırıldı ya da haklarında idari veya adli soruşturma açıldı.^[266] 40'ın üzerinde akademisyen "metni tam olarak okumadan online şekilde imza attıklarını" belirterek bildiriden imzalarını geri çekti.^[267] Bu bildiriye karşı Hür Akademisyenler Derneği tarafından "Teröre Sessiz Kalmayacağız" başlığıyla 1700'ün üzerinde akademisyenin imzaladığı bir bildiri yayımlandı.^[268] ABD'nin Türkiye Büyükelçisi John Bass ve ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden basın ve ifade özgürlüklerinin herkes için önemli olduğunu belirterek barış için akademisyenler bildirisini imzalayanları destekledi.^[269][270] Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova da bildiriyi imzalayan akademisyenleri desteklediklerini bildirdi.^[271]

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün 22 Aralık 2015'te yaptığı açıklamada, Temmuz 2015'ten bu yana devam eden güvenlik operasyonları ve çatışmalar sırasında çok sayıda sivilin öldürüldüğünü, halkın çatışmalardan kaçmak için evlerini terk ettiğini, gözaltında ciddi kötü muameleler olduğu, "güvenlik güçlerinin sokakta gördükleri veya evinden çıkan herkesin üzerine, silahlı olup olmadığına ve kişinin herhangi bir tehdit oluşturup oluşturmadığı ya da ölümcül güç kullanımı gerekip gerekmediğine bakmaksızın defalarca ateş açtığı" ve yaralıların tedaviye erişimi engellendiğine dair tanık ifadelerinin kayıt altına alındığı belirtildi.^[272] İnsan Hakları İzleme Örgütü kıdemli Türkiye araştırmacısı Emma Sinclair-Webb, “Türkiye hükümeti güvenlik güçlerini dizginlemeli. Gücün orantısız ve kötüye kullanılmasını derhal sona erdirmeli ve operasyonlar sırasında gerçekleşen ölüm ve yaralanmaları soruşturmalıdır” dedi.^[272]

Uluslararası Af Örgütü Türkiye araştırmacısı Andrew Gardner, "Süresi belirsiz sokağa çıkma yasakları altında süren askeri operasyonlar, büyük acılara ve yaygın insan hakları ihlallerine neden oluyor. Türkiye yetkilileri söz söyleyenleri göz altına almak yerine dinliyor olmalı" dedi.^[273] Ayrıca Gardner, 30 Ocak 2016 tarihinde yaptığı açıklamada, Cizre'de bir bodrum katında sıkışan yaralılara da dikkat çekerek, bunlardan 12'sinin müdahale edilmemesi halinde ölüm riski ile karşı karşıya olduğunu söyledi.^[274]

Ayrıca Türkiye'nin birçok ilinde, Şırnak'ta gerçekleştirilen operasyonlara karşı protesto gösterileri yapılmış, bu gösterilerin ardından çıkan olaylar sonrasında çok sayıda kişi gözaltına alınmış^{[275][276][277][278][279][280]} ve bu gösterilerde protestoculara açılan ateş sonucu ölümler meydana gelmiştir.^{[281][282][283]}

Sonuçları

Genel

Yeni Şafak gazetesinde çıkan habere göre, çıkan çatışmalar bölge ekonomisine büyük zararlar vermiş ve Şırnak kentini 20 yıl geriye götürmüştür. Çatışmalar neticesinde 11 fabrika kapanmış, ilçe sokakları harabeye dönmüş, 5 yıldızlı oteller ve alış veriş merkezi projeleri durdurulmuş, Cizre-Şırnak ile Şırnak-Van Karayollarının yapımı aksamış, Şırnak Üniversitesi'ndeki imar çalışmaları durdurulmuştur. Ayrıca haberde Habur Sınır Kapısı'nın kapatıldığına, küçük esnafın dükkanları kapandığına veya mallarının bozulduğuna, çatışmalardan bu yana inşaat alanında hiçbir gelişme olmadığına ve birçok kişinin elindeki dairesini satarak göç ettiğine dikkat çekilmiştir.^[284]

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 100 personel ile birlikte Cizre ve Silopi ilçelerinde kamu ve şahsi binalarının incelemesi yaparak detaylı rapor hazırlayacağı ve sonraki süreçte kentsel dönüşüm kapsamında yeni konutlar inşa edeceği belirtilmiştir.^[285]

Bununla birlikte Cizre ve Silopi ilçelerine Konya, Kocaeli, Manisa, Kayseri ve Gaziantep illerinden battaniye, mutfak eşyası, elektrikli soba, çocuk maması, çocuk bezi, kuru bakliyat gibi insani yardım malzemelerinin gideceği bildirilmiştir.^[286]

1 Haziran 2016 tarihinde Cizre ve İdil ilçelerindeki bazı mahallelerin içerisindeki yerlerin Afet Riski Altındaki Alanlar kanunu kapsamında "riskli alan" ilan edilmesini kararlaştırılmıştır.^[287]

Cizre

Hendek operasyonu sonrası Cizre, 1 Mart 2016.

Cizre çatışmalarında yıkılan bir bina, 2 Mart 2016

Şırnak'ta gerçekleştirilen hendek operasyonları kapsamında Cizre'de 1.419 patlayıcının etkisiz hale getirildiği^[288], 678 tuzaklı barikatın kaldırıldığı ve 242 hendeğin kapatıldığı belirtilmiştir.^[289] Bununla birlikte çatışmalar sırasında karargah olarak kullanıldığı belirtilen ilçede yer alan birçok cami, okul ve ev hasar almıştır.^[290]

Demokratik Bölgeler Partisi, hazırladığı raporda aralarında bebek ve yaşlıların da olduğu çoğu sivil yaklaşık 300 kişinin yaşamını yitirdiği ve ilçenin tamamının kullanılamaz hale geldiğini bildirmiş, ayrıca tanklardan atılan havan toplarıyla mahallelerin yüzde 80’inin yıkıldığı, 500 civarında binanın tam, 2.000'i aşkın binanın ise yarısının hasarlı olduğu kaydedilmiştir. Aynı rapora göre ilçede bulunan bazı evlerin bodrumlarında baş ve uzuvları gövdeden ayrılan ve bedeni yanan insanlar tespit edilmiş ve bu nedenle bazı cenazelerin teşhis edilmeden kimsesizler mezarlıklarına defin edilmiştir.^[291][292]

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Belediyeler Birliği ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği'nin gönderdiği teknik çalışma grubunun tespitlerine göre Cizre'de 10 binden fazla evin çatışmalarda zarar gördüğü ve kullanılamayacak ev sayısının 3 bin civarında olduğu belirtilmiş, ayrıca ilçedeki altyapı sistemlerinin de büyük oranda zarar gördüğü ifade edilmiştir.^[293]

Silopi

Silopi'deki çatışmalar sırasında hasar gören bir evin içi, 22 Ocak 2016

Silopi'de operasyonlar sonrasu 518 barikatın kaldırıldığı, 270 hendeğin kapatıldığı ve evlere tuzaklanmış 800 patlayıcının etkisiz hale getirildiği bildirilmiştir.^[294]

Silopi Belediyesi tarafından kurulan Hasar Tespit Komisyonu'nun çalışması sonucu ilçeye bağlı Başak, Barbaros, Şehit Harun, Nuh ve Cudi mahallelerinde yapılan hasar tespit çalışmalarında ağır ve orta hasarlı 350 ev tespit edilmiştir. Komisyon en büyük hasarın Başak Mahallesi'nde meydana geldiğini ve buradaki 291 evin ağır hasarlı veya yıkık olduğunu bildirmiştir.^[295][296] Ayrıca basına yansıyan haberlerde ilçedeki bazı cami, sağlık ocağı ve okul binalarının kullanılamaz hale geldiği belirtilmiştir.^[297] Çatışmaların ardından patlayan su boruları ve kopan elektrik telleri belediye ekiplerince onarılmıştır.^[298]

Çeşitli belediyeler ve yardım kuruluşlarının da aralarında bulunduğu birçok kurum Silopi'ye yardım araçları göndermişlerdir.^[299][300]

HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, partisinin elindeki verilere göre Silopi ilçedeki operasyonların sona ermesinden sonra ilçedeki 500'e yakın gencin dağa çıkarak PKK'ya katıldığını ifade etmiştir.^[301] Buna paralel olarak Mazlum-Der de yayınladığı raporda, hendekleri kazan gençlerin birçoğunun, çatışmaların 17. gününden itibaren mahallelerden çekildiklerini ve gözaltına alınıp infaz edilme korkusu sebebiyle PKK'ya katıldığına dair duyumlar aldıklarını bildirmişti.^[224]

İdil

İdil'de 400 civarında hendek ve barikatın kurulu olduğu bildirilmiştir.^{[302][303][304]} Buna paralel olarak İlçe Belediye Eşbaşkanı Mehdi Aslan da ilçenin üçte ikisinde hendek ve barikat bulunduğunu bildirmiş ve 26.500 olan ilçe nüfusunun çatışmalar nedeniyle 2 bin kişiye düştüğünü ifade etmiştir.^[305] Radikal gazetesi ise ilçede sokağa çıkma yasağı ilan edilmesinden sonra ilçe nufüsunun 3 bine düştüğünü belirtmiştir.^[306]

İdil'de güvenlik güçlerinin gerçekleştirdiği operasyonlar kapsamında yapılan aramalar esnasında, ilçedeki bazı tarihi yapıların zarar gördüğü bildirilmiştir.^[307][308]

Bazı gelişmeler

Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümünün temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz. Bu madde Ocak 2016 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.

Halkların Demokratik Partisi eşbaşkanı Selahattin Demirtaş olayların yaşadığı bölgeye gidiyor, 10 Eylül 2015.

• Cizre'de uygulanan sokağa çıkma yasağını protesto etmek için ilçeye giden HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, HDP'li bakan ve milletvekillerinin Cizre'ye girmesine izin verilmemiştir.^[309]
• 10 Eylül 2015 tarihinde CHP Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu, partisi adına milletvekillerinden oluşan heyetin girişine izin verilmemesini eleştirmiş ve Cizre'de ilan edilen sokağa çıkma yasağının bir an önce durması istediklerine dair bir açıklama yapmıştır.^[310]

Birlik 90/Yeşiller Partisi eşbaşkanı Cem Özdemir, HDP yetkilileri ve görevden alınan Cizre Belediye Başkanı Leyla İmret ile görüşüyor, 15 Eylül 2015.

• 11 Eylül 2015 tarihinde Cizre Belediye Başkanı Leyla İmret Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı tarafından görevinden uzaklaştırılmıştır. Bu uygulamaya yönelik Cizre'de birçok protesto gösterisi düzenlenmiştir.^{[311][not 12]}
• 15 Eylül tarihinde Almanya'daki Birlik 90/Yeşiller Partisi eş başkanı Cem Özdemir, olayları incelemek üzere Cizre'ye ziyarette bulunmuştur. Özdemir Cizre'de yaşanan sivil ölümlerinden Türkiye yönetiminin sorumlu olduğunu iddia etmiş ve "Demokratik bir devlet sorunları böyle çözmez" açıklamasında bulunmuştur.^[312]
• 2 Ekim tarihinde Şırnak'ta Hacı Lokman Birlik adlı yurttaş özel hareket timlerinin ateş açması sonucu yaşamını yitirmiş ve ardından Birlik'in cenazesini zırhlı aracının arkasına bağlanarak sürüklenmiştir.^[313][314] Bu olay kamuoyunda tepkilere yok açmış ve ardından olaya karıştığı belirtilen iki polis meslekten atılmıştır.^[315]
• Cizre'de görev yapan öğretmenlerin cep telefonlarına mesajı gönderilmiş ve öğretmenlerin 14 Aralık 2015 tarihinden itibaren hizmet içi eğitim seminerine alındığı belirtilmiştir. Çıkan haberlerde bu durumun yoğun askeri malzeme sevkıyatının yapıldığı döneme denk geldiği vurgulanmış ve kararın bu sebeple alındığı belirtmiştir.^[316] Daha sonraki süreçte aynı bildiri 7 Şubat 2016 tarihinde tekrar gönderilmiştir.^[317]
• 14 Aralık Günü Cizre ve Silopi ilçelerinde Valilik kararıyla sokağa çıkma yasağı konulmuştur.^{[318][not 13]}
• 14 Aralık tarihinde, bölgede yaşanan olaylar, devam eden operasyonlar ve ilan edilen sokağa çıkma yasakları nedeniyle Habur Sınır Kapısı kapatılmıştır. Yaklaşık on bin civarında bekletildiği bölgede, çoğunluğu şoför ve iş adamı olan binlerce kişinin sınır kapısında mahsur kaldığı belirtilmiştir.^[319] Kapı, 8 Ocak 2015 tarihinde günlük 100-150 aracın geçmesine izin verilerek kısmen açılmıştır.^[320]
• Şırnak'ta ilan edilen sokağa çıkma yasaklarını protesto eden Şırnaklılar çeşitli gösteriler düzenlemişlerdir.^[321][322]
• 21 Aralık'ta Şırnak'ta HDP milletvekilleri öncülüğünde sayıları binlerce olan Şırnak halkı, sokağa çıkma yasağı uygulanan Silopi ve Cizre ilçelerine doğru yürümek istemiş, fakat polis güçleri göstericilere biber gazı atarak yürüyüşe izin vermemiştir.^[323][324]
• 21 Aralık'taki çatışmalar sırasında PKK mensuplarının bir anaokuluna bomba bıraktığı^[325], bazı okulları ateşe verdiği^[326][327] ve Cizre Devlet Hastanesi'ne roketatarlı saldırıda bulunduğu^[328][329] belirtilmiştir.
• 24 Aralık'ta Şırnak Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü binasının YDG-H mensupları tarafından ateşe verildiği, binanın her iki katının yandığı ve kullanılamaz hale geldiği bildirilmiştir.^[330]
• 25 Aralık günü PKK mensuplarının Kültür ve Turizm Müdürlüğü ve İl Halk Kütüphanesi'nin bulunduğu binanın kazan dairesine el yapımı bomba atması sonucu 6 sivilin yaralandığı bildirilmiştir.^[331][332]
• 28 Aralık günü evinin bahçesinde oyun oynayan 5 yaşındaki Hüseyin Selçuk, PKK mensuplarının ateş açması sonucu^[333][334] ensesine gelen silah mermisi ile hayatını kaybetmiştir.^[335] TSK'nın yaptığı yazılı açıklamada da çocuğun PKK mensuplarının açtığı ateş sonrası öldüğü bildirilmiştir.^[336] Mermi üzerinde yapılan incelemeler sonucu merminin Kalaşnikof silahına ait olduğu saptanmıştır.^[335]
• 30 Aralık günü Cizre Devlet Hastanesi çalışanı ve Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası Cizre Temsilciliği'nde yönetici olan Aziz Yural'ın, özel harekat polisleri tarafından açılan ateşle ayağından yaralanan bir kadını almak istediği sırada diğer özel harekat polislerinin açtığı ateş sonucu başından vurularak yaşamını yitirdiği belirtilmiştir.^[337][338]
• 30 Aralık'da İdil ilçesinde Sivil Savunma Birlikleri adlı bir yapının çatışmalara taraf olarak kurulduğu bildirilmiştir.^[339]
• 31 Aralık günü Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanlığı, Şırnak'ta devam eden operasyonları endişeyle izlediklerini belirterek Türkiye hükümetine sorunu siyasi yollarla çözme çağrısında bulunmuştur. Bildiride, operasyonun sürdüğü bölgelere, siyasetçiler, gazeteciler ve insan hakları örgütlerinin temsilcilerinin girmesine izin verilmediği vurgulanarak "Türkiye’nin güneydoğusunda, Türk yetkililerin Kürt nüfusun yaşadığı kentlerde mücbir operasyonundan kaynaklanan şiddetin tırmanmasını kaygıyla izliyoruz." açıklaması yapılmıştır.^[340]
• 3 Ocak'ta HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, Şırnak'ta ve diğer illerde gerçekleşen sivil ölümlerin, geçmişteki faili meçhul cinayetlere benzediğini bildirmiştir. Baluken, ölümlerin eskiden devlet görevlilerin JİTEM gibi kontra örgütlenmeleri tarafından gerçekleştirildiğini belirterek “Bugün kontralara ihtiyaç duyulmadan kamu görevlileri tarafından insanlar sokak ortasında vurulmakta, öldüren kamu görevlileri ile ilgili ciddi bir yasal işlem gerçekleşmemektedir.” demiştir.^[341]
• 3 Ocak günü sokağa çıkması uygulaması ve operasyonların sürdüğü Şırnak’ın Cizre ve Silopi ilçelerine gitmek için Diyarbakır’dan yola çıkan ve aralarında Sebahat Tuncel, Kamuran Yüksek, Emine Ayna gibi isimlerin de bulunduğu, HDP, DBP ve DTK yöneticileri, milletvekilleri ve belediye başkanlarının oluştuğu grubun geçişine izin verilmemiştir. Siyasetçilere İdil'e altı kilometre kala devlet güçleri müdahalede bulunmuş, ardından heyet iki saatlik bir bekleyişin ardından Mardin'in Midyat ilçesine dönmüştür.^[342] Ertesi gün tekrar Şırnak'a gitmek üzere yola çıkan heyet ikinci kere engellenmiştir.^[343]
• 3 Ocak günü Şırnak'ın İdil ilçesi emniyet müdürlüğüne PKK mensupları tarafından saldırı gerçekleştirildi. Saldırıda can kaybı veya yaralanan olmadı.^[344]
• 4 Ocak günü Silopi'de, aralarında DBP Parti Meclisi üyesi ve Silopi Halk Meclisi eşbaşkanının da bulunduğu 3 kadın siyasetçinin zırhlı araçlardan açılan ateş sonucu öldürüldüğü bildirilmiştir.^[158]

PKK mensupları tarafından 6 Ocak 2016 günü yakılan okul

• 6 Ocak'ta Şırnak merkeze bağlı Sema Cıngıllıoğlu İlkokulu PKK mensupları tarafından molotof kokteylleri kullanılarak yakıldı.^{[345][346][347]}
• 7 Ocak'ta Cizre'nin Dağkapı Mahallesi'nde 17 yaşındaki Nidar Sümer ve 45 yaşındaki Halis Sümer'iin PKK mensupları tarafından açılan ateş nedeniyle yaşamını yitirdiği bildirilmiştir.^[348][349]
• 9 Ocak'ta Başbakan Davutoğlu, Ak Parti'nin son seçimlerde milletvekili çıkaramadığı Şırnak iline diğer illerin milletvekillerinden görevlendirdikleri isimlerin gönderileceğini açıklamıştır.^[350]
• 14 Ocak'da PKK mensuplarının, ilçede bulunan 8 okul ve 1 yurda ses bombası, havai fişek ve molotof kokteyli ile saldırı düzenlediği ve saldırının ardından okulların boşaltıldığı bildirilmiştir.^[351]
• 15 Ocak Günü, Dağkapı Mahallesi'nde çıkan çatışmalarda 12 yaşındaki Yusuf ve 10 yaşındaki Büşra Akalın hayatını kaybetmiş, 8 yaşındaki Dilan Akalın ise tedavi altına alınmıştır. Olay bazı basın kuruluşlarına göre PKK mensuplarınca atılan bomba sonucu^[352], bazı basın kuruluşlarına göre eve top mermisinin isabet etmesi sonucu^[353][354], bazı basın kuruluşlarına göre ise iki taraf arasında çatışma yaşanırken gerçekleştiği bildirilmiştir.^{[355][356][357]}
• 17-18 Ocak 2016 tarihlerinde PKK tarafından 17-18 Ocak 2016 Şırnak saldırıları gerçekleştirilmiş, toplam 5 polis yaşamını yitirmiş ve 17 polis yaralanmıştır.^[358][359]
• 18 Ocak'ta İdil Belediye binası yakınlarında, PKK mensupları tarafından yola daha önceden döşenen patlayıcı, polis zırhlı aracının geçişi sırasında infilak ettirildi. Patlamada polis zırhlı aracı kullanılmaz hale gelmiş ve 3 polis hayatını kaybetmiştir.^[360]
• 22 Ocak'da İdil İlçe Emniyet Müdürlüğü'ne PKK mensupları tarafından roketatarlı ve uzun namlulu silahlarla saldırı düzenlenmiştir.^[361]
• 28 Ocak'ta Mardin’in Nusaybin ilçesinde aralarında HDP milletvekilleri Ali Atalan, Nadir Yıldırım, Dirayet Taşdemir, İbrahim Ayhan ve Erol Dora'nın da bulunduğu bir grup, Şırnak’ın Cizre ilçesine yürümek isteyince polisin tazyikli su ve gaz bombalarına maruz kaldı.^[362]
• 28 Ocak'ta Başbakan Davutoğlu, Cizre’de operasyonların tamamlanmak üzere olduğunu bildirdi.^[363]
• 30 Ocak'ta DBP eş başkanı Emine Ayna, Şırnak çatışmalarında bir bodrum katında mahsur kalan yaralı ve cenazelerin olması sebebiyle siyasi çözümün olanaksız olduğunu bildirerek siyasetten çekildiğini açıklamıştır.^[364]
• 31 Ocak'ta İdil ilçesine bağlı Yeni Mahalle ve Turgut Özal Mahallesi'nde bulunan 3 okul ateşe verilmiştir.^[365]
• 1 Şubat'ta, PKK mensupları tarafından 10 Aralık 2015 tarihinde kaçırılan Cizre Emniyet Müdürlüğü Koruma Şube Müdürlüğünde görev yapan ve kaymakam Ahmet Adanur'un yakın koruması olan polis memuru Ayhan Kaya güvenlik güçlerinin ortak operasyonuyla kurtarıldı.^[366][367]
• 5 Şubat'ta tarihinde YPS, Şırnak'ın Bahçelievler mahallesinde bulunan polis merkezine uzun namlulu silahlarla bir saldırı düzenlemiştir.^{[368][369][370][371]}
• 7 Şubat'ta Milli Eğitim Bakanlığı, İdil ilçesinde görev yapan öğretmenleri SMS mesajıyla İstanbul, Erzurum ve Rize'deki eğitim seminerlerine çağırmıştır. Bununla birlikte o günden itibaren Midyat-İdil seferi yapan dolmuşlar da durdurulmuştur.^[372]
• 9 Şubat'ta HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, Cizre ilçesindeki bir binanın bodrum katında toplu katliam yapıldığını ve bunun açıklanamadığını öne sürmüştür. Demirtaş, TRT Haber'in 7 Şubat akşamı son dakika manşetiyle duyurduğu "Cizre'de bodrum kattaki 60'a yakın terörist etkisiz hale getirildi" haberinin daha sonra geri çekilmesine atıfta bulunarak "Kaanatimiz odur ki toplu katliam yaptılar ve üzerini örtmek için gün gün açıklıyorlar. Ordu yetkilileri ‘hazır değil, şimdi vermiyoruz’ demişler." şeklinde konuşmuştur.^[373] Buna paralel olarak HDP Şırnak milletvekili Faysal Sarıyıldız da TRT'nin haberinin geri çekilmesiyle ilgili "10 kişi öldürüldüyse geri kalanlar hastanede ya da emniyette değillerse neredeler" demişti.^[374]
• 11 Şubat'ta İçişleri Bakanı Efkan Ala, Cizre'de hendek operasyonlarının bittiğini ve güvenlik güçlerin bölgede kesin olarak alan hakimiyetini ele geçirdiğini ifade etmiştir.^[375]
• 14 Şubat'ta HDP; Şırnak milletvekili Faysal Sarıyıldız aracılığıyla delillerin karartılması endişesi taşındığı ve bunun yaşanmaması için uluslararası bir heyetin Cizre'de acilen incelemelerde bulunulması talebiyle Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi'ne mektup göndermiş, mektupta "Sokağa çıkma yasağı esnasında devlet tarafından kullanıldığı iddia edilen yakıcı ve kimyasal silahlara ait delillerin, suçu kanıtlayacak diğer önemli bulguların ortadan kaldırılacağı yönünde ciddi endişelerimiz bulunmaktadır." denilmiştir.^[376]
• 16 Şubat gecesi Şırnak İdil ilçesinde sokağa çıkma yasağı ilân etmiştir. Yasağın ardından Turgut Özal Mahallesi, Yeni Mahalle ve Dirsekli Köyü'nde çatışmalar başlamıştır.^[377]
• 25 Şubat'ta İdil ilçesinde Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattına PKK mensupları tarafından bombalı saldırı düzenlenmiştir.^[378]
• 14 Mart 2016 tarihinde Şırnak il merkezinde sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir.^[379]
• 10 Mayıs 2016 tarihinde Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği; PKK ile bağlantılı devlet dışı aktörler ve gençlik kolları tarafından Cizre ve diğer bölgelerde işlenen yasadışı eylemleri şiddetle kınadığını belirtirken Türkiye’ye de terörle mücadelede insan haklarına saygılı olması çağrısı yapılmıştır. Açıklamanın devamında Cizre'deki çatışmalarda yüzden fazla insanın diri diri yakılarak öldürüldüğü yönündeki haberlerden duyulan rahatsızlık ile hendek operasyonlarının devam ettiği bölgeden yeteri kadar bilgi alınamamasının kaygı verici olduğu belirtilerek güvenlik güçlerinin insan hakları ihlalleri işlediğine dair iddiaların şeffaf bir şekilde araştırılması istenmiştir^[380].

Galeri

• 
  Çatışmaların yoğun olarak yaşandığı Cizre ilçesinin havadan görünümü
• 
  Cizre ilçesinde kurulan bir barikat
• 
  Cizre çatışmaları sırasında hasar gören bir bina, 2 Mart 2016
• 
  Çatışmalar sırasında hasar alan bir ev
• 
  Sokak çatışmalarında hasar alan araç ve dükkanlar
• 
  Cizre'de bir sokakta görülen hendek ve arkasındaki barikat
• 
  Selahattin Demirtaş, HDP'li bakan ve milletvekillerinin Cizre'ye girmesine izin verilmemesi anı
• 
  Cizre'de bir sokaktaki barikatlar
• 
  Cizre'deki silahlı YDG-H mensupları
• 
  75 gün süren sokağa çıkma yasağı sonrasında Cizre sokakları.
• 
  Cizre çatışmaları sırasında hasar gören binaları inceleyen bölge halkı, 2 Mart 2016.
• 
  Cizre çatışmaları sırasında hasar gören bir bina, 2 Mart 2016.
• 
  Silopi'deki çatışmalar sırasında yıkılan bir ev, 22 Ocak 2016

Ayrıca bakınız

• 2016 Hakkari çatışmaları

Dipnotlar

1. Bu konu tartışmalıdır. PKK Yürütme Konseyi Üyesi Murat Karayılan, şehir çatışmalarında Halk Savunma Güçleri (HPG) üyesinin bulunmadığını, çatışan kişilerin kendiliğinden örgütlü halk olduğunu beyan etmiştir. Bu iddiaya karşın, HPG mensuplarının 13 Eylül 2015'te Şırnak'ta bir karakola eylem yaptığı belirtilerek çatışmalara taraf olduğu vurgulanmıştır.
2. Daha sonraki süreçte YDG-H'nin, başka gruplar ile birleşerek Sivil Savunma Birlikleri adlı yapıyı oluşturduğu bildirilmiştir.
3. TSK kaynağında bu sayı, yapılan operasyonlar çerçevesinde Şırnak il merkezi, İdil, Silopi ve Cizre ilçelerinde gözaltına alınan, sağ olarak yakalanan ve yaşamını yitiren kişilerle birlikte "etkisiz hale getirilen" şeklinde verilmiştir (Sayıya operasyonlar kapsamına girmeyen kayıplar dahil değildir). Fakat bu sayı televizyon, gazete ve haber ajanslarında zaman zaman ölü olarak geçebilmektedir. Bununla birlikte bu sayının tam olarak gerçek gerçekleri yansıtmadığına dair haberler de mevcuttur.
4. Yaşamını yitiren kişilere dair sayı, olayların başlangıç tarihinden bu yana çıkan basın haberlerinden derlenmiştir. Dolayısıyla sayı güncellenebilir.
5. Yaralılara dair sayı, olayların başlangıç tarihinden bu yana çıkan basın haberlerinden derlenmiştir. Dolayısıyla sayı güncellenebilir.
6. Rehin olan 2 askerin askerlerin iki ay sonra Cizre'deki operasyonlar sırasında bir bodrum katında yaşamını yitirdiği iddia edilmiştir.
7. Bazı kaynaklar, meydana gelen sivil ölümlerin mahalleden ayrılmaya çalışan kişilere ateş açılması suretiyle gerçekleştiğini bildirmişlerdir.
8. Türkiye İnsan Hakları Vakfı, olayları evinin balkonundan izlediği belirtilen 21 yaşındaki Abdullah Özdal'ın özel harekât polislerinin açtığı ateş sonucu göğsüne isabet eden kurşunla yaşamını yitirdiğini bildirmiştir.
9. Bu gösteriler sonrasında zaman zaman protestocular ve Hüda-Par'lılar arasında çatışmalar da yaşanmıştı.
10. Bazı kaynaklarda hendek ve barikat meselesinin ilk olarak 2014 yılında gündeme geldiği, yapılan görüşmeler sonucunda Ocak 2015’te kaldırıldığını ve hendeklerin ilk kurulma zamanında özerklik ilanı için değil polis müdahalelerine karşı kullanıldığı ifade edilmiştir.
11. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Paksoy’un hastaneye kaldırılması için sokağa çıkma yasağına karşı yapılan tedbir başvurusunu kabul etmişti.
12. Bakanlığın görevden alınmasına dayanak oluşturan İmret'in "İç savaş Cizre'den başlayacak" şeklinde bir söz söylediği iddiası daha sonraki süreçte haberi yapan muhabir John Beck tarafından yalanlanmıştır.
13. Olaylar süresince daha önce Cizre'de 4, Silopi'de ise 1 kez sokağa çıkma yasağı ilan edilmiş, ardından çatışmaların devam etmesi nedeniyle Silopi'de tekrar sokağa çıkma yasağı konulmuştur.

Kaynakça

1. "PKK Şırnak'tan temizleniyor! Sona gelindi...". Milliyet. 24 Mayıs 2016. http://m.milliyet.com.tr/pkk-sirnak-tan-temizleniyor-sona-gundem-2250764/. Erişim tarihi: 17 Kasım 2016. 
2. Özyönetim çılgınlığı kürtleri vurdu, Kanal 7, 14 Aralık 2015, Erişim tarihi 14 Aralık 2015.
3. Özyönetim yıkımı, Habertürk, 13 Aralık 2015, Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
4. Şırnak demokratik özerklik ilan etti, Cumhuriyet gazetesi, 10 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
5. Terörde çekirdek kadroya yaklaştık: "Başbakan Davutoğlu Riyad'da konuştu: Silopi bitti.", Sabah, 1 Şubat 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
6. Şırnak İdil'de askerler ayrıldı, iş makinaları geldi, Milliyet, 11 Mart 2016, Erişim tarihi 11 Mart 2016.
7. Cemil Bayık: Silahlı mücadeleye son vermek için hiçbir neden yok, Türkiye'deki iç savaş ağırlaşacak, T24, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
8. Şırnak’ta Sivil Savunma Birlikleri (YPS) kuruldu, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
9. SAS komandoları Cizre'de, Sputniknews, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
10. Köy korucuları: Kürtleri PKK'dan koruyoruz: "Cizre, Silopi ve Dargeçit'te de operasyonlara destek veren çok sayıda korucumuz var.", 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
11. Özerklik oyununa ağır darbe, 19 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 25 Şubat 2016.
12. PKK'dan Ankara açıklaması: Hedef çevik kuvvetti, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
13. Önemli Yurtiçi Olaylar (7 Haziran 2016)
14. Şırnak'ta Saldırılar: 3 Şehit, 3 Yaralı, 4 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
15. Cizre’de polis aracına roketli saldırı: 1 şehit, 3 yaralı, 7 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
16. Yaralı polis memuru Muhammed Onur Demir şehit oldu, Vatan gazetesi, 8 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
17. Şırnak'ta 4 polis ve 1 asker şehit, NTV, 10 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
18. Şırnak'ta bir asker şehit oldu, Hürriyet gazetesi, 11 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
19. Şırnak'ta yüzbaşı Ali Alkan şehit oldu, Habertürk TV, 22 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
20. Şırnak Silopi'de polis aracına saldırı: 1 polis şehit, 4 polis yaralı, Habertürk TV, 30 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
21. Şırnaktan acı haber: 1 şehit 4 yaralı, Sabah gazetesi, 30 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
22. Şırnak'ta ve Diyarbakır'da polise saldırı: 3 şehit, Sabah gazetesi, 13 Eylül 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
23. Şırnak'ta koruculara silahlı saldırı: 1 şehit, Sabah gazetesi, 21 Eylül 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
24. Şırnak'taki PKK saldırısında ölen sivil sayısı 4'e çıktı: "2 asker yaşamını yitirdi, 11 polis, 8 asker ve bir geçici köy korucusu yaralandı.", BBC, 26 Eylül 2015, Erişim tarihi: 30 Mart 2016.
25. Cizre'deki hain saldırıda yaralanan polis şehit oldu, a Haber, 1 Ekim 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
26. Beytüşşebap'ta bombalı tuzak: 1 şehit, 1 yaralı, Milliyet gazetesi, 1 Ekim 2015, Erişim tarihi: 5 Ocak 2016.
27. Şırnak'ta çatışma: Bir asker şehit, Hürriyet gazetesi, 13 Ekim 2015, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
28. Şırnak'ta 1 polis şehit oldu, 1 polis yaralandı, Hürriyet gazetesi, 16 Ekim 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
29. Uludere’de PKK mayını: 1 uzman çavuş şehit, Milliyet gazetesi, 7 Kasım 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
30. Silopi’de çatışmalar durmuyor… Dört şehit var, 11 Kasım 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
31. Şırnak'ta 1 polis şehit oldu, Hürriyet gazetesi, 16 Kasım 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
32. Komiser ve Emniyette görevli sivil personel şehit oldu, Habertürk TV, 24 Kasım 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
33. Cizre'de 2 Asker, Sur'da 1 Polis Öldü, Bianet, 5 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
34. Cizre'de bir uzman çavuş şehit, Hürriyet gazetesi, 18 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
35. TSK: Cizre'de 1 asker şehit oldu, Habertürk TV, 20 Aralık 2015, Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
36. Cizre'de yaralanan özel haraket polisi Atilla Güneş GATA'da şehit düştü, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
37. Şırnak'tan acı haber, Milliyet gazetesi, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
38. Şırnak'ta yaralanan asker hayatını kaybetti, 23 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
39. Cizre'de yaralanan polis şehit düştü, Sabah gazetesi, 23 Aralık 2015, Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
40. Şırnak'ta 1 askerimiz şehit, 3 askerimiz yaralı, 25 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
41. Cizre'de askeri araca saldırı: 3 uzman çavuş yaşamını yitirdi, Sputniknews, 27 Aralık 2015, Erişim tarihi: 27 Aralık 2015.
42. Şırnak'ta bir asker hayatını kaybetti, Sputniknews, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 29 Aralık 2015.
43. Cizre'den acı haber! 1 şehit, 5 yaralı, 1 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
44. Şırnak'ta çatışma: 2 şehit, Sabah gazetesi, 1 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
45. Şırnak’tan acı haber: 1 şehit, Milliyet gazetesi, 6 Ocak 2016, Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.
46. Şırnak'ta zırhlı araca roket atarlı saldırı, DİHA, 7 Ocak 2016, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
47. Şırnak ve Diyarbakır'da PKK saldırısı 2 asker şehit, 8 Ocak 2016, Erişim tarihi: 9 Ocak 2016.
48. Cizre’de bir polis hayatını kaybetti, İMC TV, 12 Ocak 2016, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
49. Şırnak'ın İdil İlçesi'nde 3 polis şehit, 4 polis yaralı, Hürriyet gazetesi, 18 Ocak 2016, Erişim tarihi 18 Ocak 2016.
50. Şırnak'ta polis servisine roketatarlı saldırı: 2 şehit, Mynet, 18 Ocak 2016, Erişim tarihi 18 Ocak 2016.
51. Cizre'de 1 özel harekatçı şehit oldu, Habertürk TV, 19 Ocak 2016, Erişim tarihi: 20 Ocak 2016.
52. Cizre’de çatışma: 1 polis şehit, Milliyet gazetesi, 22 Ocak 2016, Erişim tarihi: 22 Ocak 2016.
53. Cizre'de çatışma!.. 1 üsteğmen şehit!, Doğan Haber Ajansı, 23 Ocak 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
54. Cizre`de çatışma: 1 uzman çavuş şehit, Sözcü gazetesi, 29 Ocak 2016, Erişim tarihi 30 Ocak 2016.
55. Şırnak'ta Evinin Önünde Pusuya Düşürülen Köy Korucusu Şehit Edildi, 30 Ocak 2016, 31 Ocak 2016.
56. Cizre’den kara haber: 3 şehit, Sözcü, 31 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
57. Cizre'de çatışma: 1 polis şehit, Milliyet, 4 Şubat 2016, Erişim tarihi: 4 Şubat 2016.
58. Cizre'deki Yangının Detayları! 9 PKK'lı Öldürüldü, 1 Polis Şehit, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
59. İdil'de 8 gün önce yaralanan polis Tayfun Yüce şehit oldu, Hürriyet, 9 Şubat 2016, Erişim tarihi: 9 Şubat 2016.
60. Şırnak ve Cizre'de çatışma: 5 şehit!, 9 Şubat 2016, Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
61. Cizre’de bir polis ve bir asker hayatını kaybetti, İMC TV, 12 Şubat 2016, Erişim tarihi: 12 Şubat 2016.
62. Şırnak'ta 1 polis yaşamını yitirdi, DİHA, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
63. Şırnak'ta çatışmalar sabaha kadar sürdü, DİHA, 15 Şubat 2016, Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
64. İdil'de 2 özel harekatçı yaşamını yitirdi, DİHA, 18 Şubat 2016, Erişim tarihi 18 Şubat 2016.
65. İdil'deki çatışmada 1 uzman çavuş şehit oldu, Habertürk, 21 Şubat 2016, Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
66. Astsubay'ı sivil kıyafetliyken şehit ettiler, Hürriyet, 25 Şubat 2016, Erişim tarihi: 26 Şubat 2016.
67. İdil'de görev yapan asker intihar etti, Habertürk TV, 29 Şubat 2016, Erişim tarihi: 29 Şubat 2016.
68. 1 polis şehit, Habertürk TV, 2 Mart 2016, Erişim tarihi: 2 Mart 2016.
69. Şırnak'ta iki asker yaşamını yitirdi, Sputniknews, 4 Mart 2016, Erişim tarihi 4 Mart 2016.
70. Şırnak'ta çatışma: 1 asker şehit, Cumhuriyet, 6 Mart 2016, Erişim tarihi: 6 Mart 2016.
71. Kara haber İdil'den geldi: 2 polis şehit, 6 yaralı, Hürriyet, 8 Mart 2016, Erişim tarihi: 8 Mart 2016.
72. Şırnak'ta 2 polis yaşamını yitirdi, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016.
73. Şırnak ve Nusaybin'de 3 şehit: Şırnak 1 polis ve 1 asker şehit, Milliyet, 21 Mart 2016, Erişim tarihi: 21 Mart 2016.
74. Şırnak'ta şehit sayısı 2'ye yükseldi: "2 polis şehit oldu, 1 polis yaralandı.", Milliyet, 24 Mart 2016, Erişim tarihi: 25 Mart 2016.
75. Şırnak'ta bir korucu şehit oldu, Habertürk TV, 26 Mart 2016, Erişim tarihi: 26 Mart 2016.
76. Şırnak’ta bir özel harekat polisi yaşamını yitirdi, İMC TV, 29 Mart 2016, Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
77. Şırnak'tan acı haber geldi: 1 asker şehit, Milliyet, 2 Nisan 2016, Erişim tarihi: 2 Nisan 2016.
78. Şırnak'ta zırhlı polis aracına roketatarlı saldırı, Sputniknews, 5 Nisan 2016, Erişim tarihi: 5 Nisan 2016.
79. Şırnak’ta Jandarma ile Polis Birbirine Girdi, Ölü ve Yaralılar Var, 4 Nisan 2016, Erişim tarihi: 5 Nisan 2016.
80. Tankın altında kalan asker şehit oldu, Doğan Haber Ajansı, 5 Nisan 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
81. Şırnak ve Hakkari’de iki asker hayatını kaybetti: "Şırnak’ta çıkan çatışmada bir asker hayatını kaybetti, üç asker de yaralandı.", İMC TV, 12 Nisan 2016, Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
82. Şırnak’ta PKK saldırısı: Bir polis hayatını kaybetti, 13 güvenlik görevlisi yaralandı, Diken, 15 Nisan 2016, Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
83. http://www.imctv.com.tr/sirnakta-bir-polis-hayatini-kaybetti-2/ Şırnak’ta bir polis hayatını kaybetti]: "Ağır yaralanan iki polis Şırnak Asker Hastanesi’ne kaldırıldı. Polislerden biri hayatını kaybetti.", İMC TV, 16 Nisan 2016, Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
84. "Şırnak'tan acı haber geldi: Şırnak'ta, PKK'lıların zırhlı araca düzenledikleri roketatarlı saldırıda 1 polis memuru şehit oldu, 2 polis de yaralandı.", İMC TV, 17 Nisan 2016, Erişim tarihi: 17 Nisan 2016.
85. Şırnak’ta 2 asker yaşamını yitirdi, 4 asker yaralandı, İMC TV, 19 Nisan 2016, Erişim tarihi: 20 Nisan 2016.
86. Şırnak’ta bir üsteğmen ve bir uzman çavuş hayatını kaybetti, İMC TV, 28 Nisan 2016, Erişim tarihi: 30 Nisan 2016.
87. Şırnak’ta bir asker yaşamını yitirdi, İMC TV, 1 Mayıs 2016, Erişim tarihi: 2 Mayıs 2016.
88. Şırnak'ta şehit olan Özel Harekat Polisi Ersan Gürpınar'ın acı haberi, Samsun'daki ailesine ulaştı, Habertürk TV, 11 Mayıs 2016, Erişim tarihi: 15 Mayıs 2016.
89. Şırnak'ta bir polis yaşamını yitirdi, 30 Mayıs 2016, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016.
90. Şırnak ve Siirt’teki çatışmalarda 3 asker yaşamını yitirdi: "Şırnak’ta Irak sınırı ile kente merkezindeki çatışmalarda 2 asker hayatını kaybetti", İMC TV, 30 Mayıs 2016, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016.
91. Şırnak'ta 1 korucu şehit oldu, Habertürk TV, 5 Haziran 2016, Erişim tarihi: 5 Haziran 2016.
92. Şırnak'tan acı haber: 1 asker şehit: "1 asker şehit oldu, 2 asker yaralandı.", 22 Haziran 2016, Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.
93. Şırnak'ta Askere Saldırı: 3 Yaralı Var, 31 Temmuz 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
94. Şırnak’ta Patlama: 1 Polis Yaralı, 2 Ağustos 2016, Erişim tarihi 12 Ocak 2016.
95. Cizre'de zırhlı araca roketatarlı saldırı: 2 polis yaralı, a Haber, 7 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
96. Şırnak'ta helikoptere roketatarlı saldırı: 1 asker şehit, 7 asker yaralı, Hürriyet gazetesi, 10 Ağustos 2016, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
97. Bingöl ve Şırnak'ta terör saldırıları: 1 şehit, 1 yaralı: "Cizre Garnizon Komutanlığı'na saldırı: 1 yaralı", Anadolu Ajansı, 13 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
98. Şırnak'ta askeri birliğe saldırı: 3 asker yaralandı!, 22 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
99. Şırnak'ta hain pusu: 4 polis yaralı, Takvim gazetesi, 27 Ağustos 2016, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
100. Cizre’de çatışma: 3 kişi öldü, 3 asker yaralandı, Yeniçağ gazetesi, 28 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
101. Şırnak'ta askeri üs bölgesine saldırı: 2 terörist öldürüldü: "1 köy korucusu yaralandı", Hürriyet gazetesi, 29 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
102. Şırnak'ta polis merkezine saldırı: 2 yaralı, : "Açılan ilk ateşte 1 polis memuru yaralandı.", 31 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
103. Şırnak'ta Polis Servisine Bombalı Saldırı: 5 Yaralı, 31 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
104. Şırnak’ta Askere Saldırı: 2 Asker Yaralı, Halk TV, 1 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
105. Askeri kontrol noktasına saldırı: 2 asker yaralı, Zaman gazetesi, 2 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
106. Şırnak'ta Uzman Çavuşun Bulunduğu Araca Saldırı: 1 Ölü, 2 Yaralı, Milliyet gazetesi, 3 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
107. PKK'lılar Beytüşşebap'ta eş zamanlı saldırılar düzenledi: 2 asker yaralı, Milliyet gazetesi, 5 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
108. Şırnak'ta zırhlı araç devrildi: 2 polis yaralı, Zaman gazetesi, 7 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
109. Cizre'de özel harekata saldırı! 4 yaralı, Haber7.com, 8 Eylül 2015, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
110. Cizre’de patlama: 5 polis yaralandı, soL Haber Portalı, 11 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
111. Şırnak ve Siirt'te Çatışma: 3 Asker Yaralı: "Şırnak'ta operasyon yapan güvenlik güçlerine açılan ateşte 2 asker yaralandı", 27 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
112. Şırnak'ta Nöbet Tutan Askerlere PKK Saldırdı! 2 Asker Yaralı, 28 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
113. Şırnak'ta zırhlı polis aracı devrildi: 8 yaralı, 29 Eylül 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
114. Şırnak'ta askeri araç devrildi: 13 asker yaralı, Hürriyet gazetesi, 8 Ekim 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
115. PKK'liler adliyeye saldırdı: Bir polis yaralandı, 4 Kasım 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
116. Şırnak'ta polise hain saldırı: "2 koruma polisi yaralandı.", Takvim gazetesi, 9 Kasım 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
117. Şırnak'ta 7 asker yaralandı., Millet gazetesi, 17 Kasım 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
118. Cizre'de PKK ateşi: 1 polis yaralı,Bugün gazetesi, 24 Kasım 2015, Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
119. Şırnak’ın İdil ilçesinde PKK saldırısı: 1 polis yaralı, 25 Kasım 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
120. Şırnak'taki Dev Operasyonda Son Durum: 8 Asker Yaralı 25 PKK'lı Öldürüldü, Haberler.com, 17 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
121. Cizre'de hastaneye yaralı 3 asker, 1 korucu getirildi, DİHA, 19 Aralık 2016, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
122. Karamanlı Astsubay Şırnak'ta Yaralandı, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
123. Şırnak'ta 1 Astsubay Yaralandı, 23 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
124. Şırnak'ta terör saldırısı: 1 ölü, 7 yaralı, 27 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
125. Şırnak'ta PKK saldırısı: Uzman çavuş ağır yaralı, Yeni Asır, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
126. Şırnak'ta bankamatikten para çeken asker terör saldırısında yaralandı, Anadolu Ajansı, 29 Aralık 2015, Erişim tarihi: 13 Ocak 2016.
127. Şırnak'ta zırhlı araca saldırı: 1 polis yaralandı, Milliyet gazetesi, 6 Ocak 2016, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
128. Cizre'deki o bina kime ait?: '"Bir uzman çavuş ve bir polis yaralandı.", Yeni Akit, 29 Ocak 2016, Erişim tarihi: 30 Ocak 2016.
129. Güvenlik güçlerimize roketli saldırı haberi, Yeni Şafak, 31 Ocak 2016, Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
130. Şırnak'ta polis aracına bombalı saldırı!, Sabah, 1 Şubat 2016, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
131. Şırnak kent merkezinde şiddetli çatışma, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
132. Cizre'de 18 terörist öldürüldü, 1 polis şehit: "Bir polis yaralandı" ve "Öte yandan diğer saldırıda A.T., M.Ü. ve S.B. isimli polis memurları vücutlarına isabet eden şarapnel parçalarıyla yaralandı.", 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
133. Cizre'de çatışma: Bir polis yaralandı, Yeni Şafak, 6 Şubat 2016, Erişim tarihi: 6 Şubat 2016.
134. Cizre'de çatışma çıktı: "2 asker ve 5 polis memuru yaralandı", Vatan, 8 Şubat 2016, Erişim tarihi: 8 Şubat 2016.
135. Şırnak’ta sıcak saatler, Milliyet:"4 güvenlik görevlisi yaralandı", 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 14 Şubat 2016.
136. İdil’de operasyonlar sürüyor: 1'i polis 2 yaralı, Milliyet, 23 Şubat 2016, Erişim tarihi: 23 Şubat 2016.
137. İdil'de çatışma: 9 terörist öldü: "1 uzman çavuş yaralandı, 24 Şubat 2016, Erişim tarihi: 24 Şubat 2016.
138. İdil'de bombalı tuzak: 7 asker yaralı, İhlas Haber Ajansı, 26 Şubat 2016, Erişim tarihi: 27 Şubat 2016.
139. İdil'de mahalleye girmeye çalışan zırhlı araca saldırı: "2 özel harekat polisi yaralandı", DİHA, 27 Şubat 2016, Erişim tarihi: 28 Şubat 2016.
140. Şırnak'ta kafeye saldırı: 1'i asker 2 yaralı, Milliyet, 27 Şubat 2016, Erişim tarihi: 1 Mart 2016.
141. Yaralanan 'Özel Harekatçı' Eve Dönmeyi Kabul Etmedi: "Bir özel harekat polisi el bombalı saldırı sonucu boynundan yaralandı", 28 Şubat 2016, Erişim tarihi: 29 Şubat 2016.
142. Şırnak İdil'de askere saldırı: 3 asker yaralı, 1 Mart 2016, Erişim tarihi: 1 Mart 2016.
143. Şırnak İdil'de 1 polis yaralandı, 2 Mart 2016, Erişim tarihi: 2 Mart 2016.
144. Şırnak'ta operasyonlar tamamlandı, Sabah, 3 Haziran 2016, Erişim tarihi: 5 Haziran 2016.
145. Şırnak’ta polise saldırı ve çatışma: 3 polis yaralandı, İMC TV, 21 Haziran 2016, Erişim tarihi: 21 Haziran 2016.
146. Açık öğretim sınavı sonrası 2 asker ve bir korucu kaçırıldı., 13 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
147. Şırnak'ta 2 Uzman Çavus PKK Militanlarınca Kaçırıldı, 13 Aralık 2015, Erişim tarihi: 12 Şubat 2016.
148. 16 Ağustos 2015-21 Ocak 2016 Tarihleri arasında Resmi İlanlı Sokağa Çıkma Yasakları ve Sivillere Yönelik Yaşam Hakkı İhlalleri, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, 23 Ocak 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
149. Cizre’de iki kişi daha öldürüldü, İMC TV, 9 Ocak 2016, Erişim tarihi: 10 Ocak 2016.
150. Cizre ve Silopi’de çatışmalar devam ediyor, Milliyet gazetesi, 20 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
151. Cizre'de gece boyu çatışma: 4 kişi öldü, Evrensel gazetesi, 5 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
152. Cizre ve Silopi'den Şiddetli Patlama ve Silah Sesleri Geliyor, Haberler.com, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
153. Cizre ve Silopi'de 10 bin askerle operasyon: Tanklar ilçe merkezinde, Radikal gazetesi, 16 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
154. Cizre'de yapılan tank atışları kameralara böyle yansıdı, soL Haber Portalı, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
155. Cizre'de hendeklere tank atışı yapılıyor, Yeni Akit, 20 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
156. Cizre'de karnından vurulan kadın, 7 aylık bebeğini kaybetti!, T24, 20 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
157. Şırnak'ta bir ölüm daha: 9 çocuk annesi Ayşe Buruntekin öldürüldü, 20 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
158. Şırnak'ta üç Kürt kadın siyasetçi öldürüldü, soL Haber Portalı, 5 Ocak 2016, Erişim tarihi: 5 Ocak 2016.
159. 44 çocuk öldü 52 çocuk yaralı, Cumhuriyet gazetesi, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 24 Aralık 2015.
160. İmrek, E. Silopi'de evlere top atışı: 11 yaşındaki çocuk katledildi, Evrensel gazetesi, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
161. Cizre’de 9 yaşındaki bir çocuk vuruldu, İMC TV, 9 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
162. Cizre’de 35 günlük bir bebek ve 13 yaşındaki bir çocuk öldü, 7 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
163. Turkey Kurds: Many dead in Cizre violence as MPs' march blocked, (İngilizce) BBC, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
164. Cizre'de 12 Yaşındaki Bişeng katledildi!, 6 Ocak 2016, Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.
165. HDP 'ara bilançoyu' açıkladı: 5 ilçede 56 kişi öldü, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
166. İşte sokağa çıkma yasağının bilançosu: Cizre'de 56, Nusaybin'de 23, Sur'da 17 sivil öldürüldü, soL Haber Portalı, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
167. Cizre’de top mermisi isabet eden evde 20 yaşındaki bir genç öldü, Nokta dergisi, 24 Aralık 2015, Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
168. Cizre’de üç kişi öldürüldü, İMC TV, 23 Aralık 2015, Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
169. Cizre'de Eve İsabet Eden Top Atışı!, Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
170. DİHA: Cizre'de Hediye Erden adlı kadın öldürüldü, Evrensel gazetesi, 31 Aralık 2015, Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.
171. Cizre’de top atışları ve beyaz bayraklarla göç, İMC TV, 1 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
172. Tümer, D. Ö. Hendeğin bilançosu: Nüfusun % 22'si göç etti, Al Jazeera, 11 Ocak 2016, Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
173. 120 bin nüfuslu Cizre'de 20 bin kişi kaldı! Radikal gazetesi, 25 Ocak 2016, Erişim tarihi: 25 Ocak 2016.
174. Cizreliler: Kimsenin bir yere gittiği yok, DİHA, 2 Ocak 2016, Erişim tarihi: 2 Ocak 2016.
175. Araçlaştırılan gazetecilik, 12 Ocak 2016, Erişim tarihi: 15 Ocak 2015.
176. Nusaybin ve Sur'da iliştirilmiş gazetecilik manipülasyonu!, 12 Eylül 2015, Erişim tarihi: 15 Ocak 2015.
177. "Cizre'deki terör operasyonunda sona doğru" (Türkçe). TRT Haber. 04 Şubat 2016. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160205091614/http://www.trthaber.com/haber/turkiye/cizredeki-teror-operasyonunda-sona-dogru-233633.html. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016. 
178. "İçişleri Bakanı Efkan Ala: Cizre'de operasyonlar bitti" (Türkçe). Anadolu Ajansı. 11 Şubat 2016. 12 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160212082150/http://www.hurriyet.com.tr/icisleri-bakani-efkan-ala-cizrede-operasyonlar-bitti-40053135. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016. 
179. Af Örgütü: Çatışmalar hak ihlallerini artırdı, İMC TV, 24 Şubat 2016, Erişim tarihi: 25 Şubat 2016.
180. Af Örgütü raporunda Türkiye eleştirisi: Çatışmalar hak ihlallerini artırdı, Diken, 24 Şubat 2016, Erişim tarihi: 25 Şubat 2016.
181. 23-27 Temmuz 2015 TİHV Dokümantasyon Merkezi Günlük İnsan Hakları Raporu, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
182. Cizre’de Gösteride Ateş Açıldı: 1 ölü, 26 Temmuz 2015, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
183. Şırnak'ta bombalı eylem, 23 Temmuz 2015, Erişim tarihi: 5 Ocak 2016.
184. 12 Cevapla Cizre'de Yaşanan Olayları Anlamaya Çalışıyoruz, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 4 Şubat 2016.
185. Cizre Işid'in Kobani'ye Saldırısı Cizre'de Protesto Edildi, Haberler.com', 27 Haziran 2015, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
186. CHP'nin önergesi AKP ve MHP'nin oylarıyla reddedildi, Cumhuriyet gazetesi, 29 Temmuz 2015, Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
187. Cizre’de özerklikten sonra hendekler kazıldı, Zaman gazetesi, 8 Kasım 2014, Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
188. Cizre'de hendekler kapatılıyor, Evrensel gazetesi, 1 Ocak 2015, Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
189. Öcalan’ın ’silahları bırakın’ çağrısından sonra hendekler kapatıldı, Mynet, 3 Mart 2015, Erişim tarihi: 5 Ocak 2016.
190. Çatışmaların ardından 3 gün içinde 7 merkezde 'öz yönetim' ilanı!, T24, 13 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
191. Cizre sokaklarında hendekler, mevziler ve tedirginlik, Radikal gazetesi, 19 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
192. Katliamda konağından çıkmayan Vali'nin meşruiyeti bitmiştir, 15 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
193. Çelik, Ö. Kazdıkları hendekler birer birer ölmemek için, 15 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
194. Cizre halkı yitirdiklerini uğurlamaya hazırlanıyor, Evrensel gazetesi, 12 Eylül 2015, Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
195. HDP'li bakanlar: Cizre'de sokağa çıkma yasağından bu yana 4 kişi hayatını kaybetti, T24, 6 Eylül 2015, Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
196. Cizre'nin Abluka Altında 7 Günü, Çatışmalı 1 Yılı, Bianet: "Bölge halkı mahallelere polisin girmemesi için sık sık hendekler kazıyor, barikatlar kuruyor.", 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 20 Ocak 2016.
197. Cizreli kadınlar: Hendekler savunmamızdır, DİHA, 6 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 20 Ocak 2016.
198. Demirtaş: Hendek dediğiniz şey darbeye karşı direniştir: "Demirtaş yaşananların halk talebi olmadığı yönündeki bir yoruma da, “Hendek kazan 20 genç olsaydı, 6 general, 36 albay, 10 bin asker neden aylardır mahallelere girememiş? Arkasında halk desteği olmayan hiçbir hareket başarılı olamaz.", Erişim tarihi: 20 Ocak 2016.
199. Voor 'De Jeugd' in Idil is de Turkse staat de vijand, (Felemenkçe) 13 Eylül 2015, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
200. Kulaksızoğlu B. Kim bu militan gençler?, 27 Eylül 2015, Erişim tarihi: 20 Ocak 2016.
201. Yeni bir kuşak geldi ve sorunun konumunu değiştirdi, Evrensel, 14 Ocak 2016, Erişim tarihi 16 Ocak 2016.
202. Kamer, H. Cizre'de hendeklere nasıl bakılıyor?, BBC, 15 Eylül 2015, Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
203. Hendekler sebep değil sonuçtur, soL Haber Portalı, 14 Aralık 2015, Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
204. Demirtaş: Şirin görünmek için bir şey yapmam, Al Jazeera, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
205. Kürt Siyasetinden Hendeklere Destek, VOA, 18 Aralık 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
206. HDK: Saray yönetime el koymuş, bir darbe ile faşist yapı oluşturmuştur, Cihan Haber Ajansı, 19 Ocak 2016, Erişim tarihi: 19 Ocak 2016.
207. Cevat Öneş: Siyaset devre dışı kalırsa çatışmalar daha da yükselir, 27 Aralık 2015, Erişim tarihi: 27 Aralık 2015.
208. Durum Çok Ciddi ! Güneydoğuda Neden Hendekler Kazılıyor ?, 20 Aralık 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
209. Miroğlu, O. Hendeklere doğru teşhis ve Öcalan’ı hatırlamak, Star gazetesi 15 Aralık 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
210. Coşkun, V. Hendek ve siyaset, 14 Eylül 2015, Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.
211. Şırnak’ta neler oluyor?, 13 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 18 Ocak 2016.
212. Davutoğlu: Cizre'de tek bir sivil kayıp yok, BBC World News, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
213. Cizre’de 20’den fazla sivil ölü var, Cumhuriyet gazetesi, 11 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
214. Diyarbakır Barosu: Cizre'de 3 sivil başlarından vurularak öldürüldü, BBC World News, 1 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
215. İHD’den tüyler ürperten Cizre raporu: ’Ölü sayısı 10. Bazı cenazeler buzdolabında’, Taraf gazetesi, 9 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
216. Cizre’de 5 kişi yaşamını yitirdi, İMC TV, 23 Aralık 2015, Erişim tarihi: 23 Aralık 2015.
217. İHD ve TİHV: 4 sivil keskin nişancılar tarafından vuruldu, İMC TV, 3 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
218. DİHA: Keskin nişancılar Cizre'de bir çocuğu vurdu, BirGün, 5 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
219. "Turkey Kurds: Many dead in Cizre violence as MPs' march blocked (İngilizce)". BBC. 10 Eylül 2015. http://www.bbc.com/news/world-europe-34206924. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015. 
220. Demirtaş'tan AK Parti'ye yakın medyaya: Tuvalet kâğıdı kadar değeri olsaydı..., Sputniknews, 25 Aralık 2015, Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
221. Cizre’de dört gün ambulans bekleyen çocuk hayatını kaybetti, İMC TV, 19 Ocak 2016, Erişim tarihi: 19 Ocak 2016.
222. Turkey 'must ensure access' to besieged Cizre, says Council of Europe, (İngilizce) BBC, 11 Eylül 2015, Erişim tarihi: 29 Aralık 2015.
223. 14/12/2015 – 02/03/2016 79 Günlük Sokağa Çıkma Yasağı Cizre Gözlem Raporu, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Erişim tarihi: 3 Nisan 2016.
224. Mazlum Der’in dehşet veren Silopi raporu, Cumhuriyet gazetesi, 11 Şubat 2016, Erişim tarihi: 11 Şubat 2016.
225. 44 çocuk öldü 52 çocuk yaralı, Cumhuriyet gazetesi, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 6 Ocak 2016.
226. Davutoğlu: Sivil ölümlerin hiçbiri devlet kaynaklı değil, Evrensel gazetesi, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
227. Şırnak Beytüşşebap’ta 4 sivil öldürüldü, İMC TV, 25 Eylül 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
228. Şırnak’ta bir çocuk daha öldürüldü, İMC TV, 27 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
229. PKK vurdu de yoksa eşin ölür, Özgür Gündem, 4 Ocak 2016, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
230. "Demirtaş: Tarafsız soruşturma olsun, PKK’nın yol açtığı sivil ölümler varsa da ortaya çıksın". Diken. 28 Ocak 2016. En son 29 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
231. Cizre’de yaralıların bulunduğu bodrumda bir kişi daha hayatını kaybetti, İMC TV, 30 Ocak 2016, Erişim tarihi: 30 Ocak 2016.
232. "Cizre'de ölü sayısı 6'ya çıktı". Cumhuriyet. 28 Ocak 2016. En son 29 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
233. "Davutoğlu: Yaralı terörist midir diye bakmayız tedavi eder sonra yargıya göndeririz". Diken. 28 Ocak 2016. En son 29 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
234. "AYM’den Cizre’de bodrumda mahsur kalanlarla ilgili tedbir talebine ret". Diken. 29 Ocak 2016. En son 30 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
235. "Bu devlet bize cevap vermek zorunda: Yalan söyleyen kim?" Diken. 29 Ocak 2016. En son 30 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
236. "Anlaşma sağlandı: Bodrumda mahsur kalan yaralılar birbirini taşıyacak". Diken. 30 Ocak 2016. En son 30 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
237. HDP’li Sarıyıldız: Cizre’deki yaralıları 112 çağırıyor, emniyet güçleri vuruyor, Diken, 31 Ocak 2016, Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
238. Davutoğlu: Cizre'deki o binayla dünyayı kandırıyorlar, Sputniknews, 2 Şubat 2016, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
239. Cizre'deki başka bir bodrumda 9 kişi yanarak can verdi, 2 Şubat 2016, Erişim tarihi: 2 Şubat 2016.
240. Cizre’de yangın: 9 ölü, 25 yaralı, İhlas Haber Ajansı, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
241. Cizre'de 9 terörist öldürüldü, Sabah, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
242. Cizre'de 9 kişinin ölümüne dair çelişkili açıklamalar, BBC, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
243. Cizre’de üçüncü bodrum mu?, Agos, 10 Şubat 2016, Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
244. Cizre'de yaralıların bulunduğu yeni bir bodrum daha ortaya çıktı, Evrensel, 10 Şubat 2016, Erişim tarihi: 10 Şubat 2016.
245. Teşhis edilemeyen 3 cenaze defnedildi, DİHA, 18 Şubat 2016, Erişim tarihi: 19 Şubat 2016.
246. Antep’e getirilen cenazeler tanınmayacak durumda, Evrensel, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi 19 Şubat 2016.
247. Mazlum-Der Çatışma İzleme ve Çözüm Grubu, 14.12.2015–02.03.2016 Arasında Uygulanan Sokağa Çıkma Yasağı Sonrası Cizre İnceleme ve Gözlem Raporu, 6 Nisan 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
248. MAZLUMDER: Cizre’de En Az 203 Kişi Öldürüldü, Bianet, 6 Nisan 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016.
249. "AİHM, Cizre'deki sokağa çıkma yasağıyla ilgili tedbir talebini reddetti". T24. 12 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
250. "AİHM'den sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili ikinci ret kararı". Hürriyet (gazete). 14 Ocak 2016. 31 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160131180419/http://www.hurriyet.com.tr/aihmden-sokaga-cikma-yasaklariyla-ilgili-ikinci-ret-karari-40040611. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016. 
251. "AİHM’den Cizre’ye Tedbir Kararı". Bianet. 18 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
252. "AİHM'den 'yaşam hakkı' için ilk tedbir kararı". BirGün. 18 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
253. "AİHM'in ilk tedbir kararı Hüseyin’i kurtaramadı". Cumhuriyet. 18 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
254. "AİHM’in tedbir kararı verdiği Helin Öncü hastaneye kaldırıldı". İMC TV. 21 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
255. "Cizre'de AİHM'in 'acil önlem alın' dediği Serhat Altun da hayatını kaybetti". T24. 20 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
256. "Cizre’de yaralı halde ambulans bekleyen Cihan Karaman hayatını kaybetti". Diken. 23 Ocak 2016. En son 29 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
257. "İMC TV kameramanı Refik Tekin Cizre’de vuruldu". BirGün. 21 Ocak 2016. En son 20 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
258. "Demirtaş'tan Hükümete ve PKK'ya: Silahlar susmalı". Hürriyet (gazete). 3 Ağustos 2015. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151217191541/http://www.hurriyet.com.tr/demirtastan-hukumete-ve-pkkya-silahlar-susmali-29710836. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
259. "Aydınlardan hükümet ve PKK'ye çağrı". Cumhuriyet (gazete). 11 Eylül 2015. 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160128150816/http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/366061/Aydinlardan_hukumet_ve_PKK_ye_cagri.html. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
260. "AB Bakanı Ali Haydar Konca: Operasyonlar durmalı". Hürriyet. 6 Eylül 2015. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
261. "Avrupa Konseyinden Sokağa Çıkma Yasağına Tepki". Bianet. 20 Kasım 2015. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
262. "AB'den Türkiye'ye ateşkes çağrısı: Durum endişe verici". Sputnik News. 20 Ocak 2016. 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160122101212/http://tr.sputniknews.com/avrupa/20160120/1020335576/avrupa-birligi-turkiye-ateskes-cagrisi.html. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
263. "1100’ün üzerinde akademisyenden barış çağrısı: Bu suça ortak olmayacağız". Diken (gazete). 11 Ocak 2016. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160129174505/http://www.diken.com.tr/1100un-uzerinde-akademisyenden-baris-cagrisi-bu-suca-ortak-olmayacagiz/. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
264. "89 üniversiteden 1128 akademisyen ortak metin". Diken (gazete). 11 Ocak 2016. 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160125223136/http://www.haberturk.com/gundem/haber/1179552-89-universiteden-1128-akademisyen-baris-icin-bulustu. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
265. ""Teröre destek veren bildiriyle ilgili gereği yapılacak"". TRT Haber. 12 Ocak 2016. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160205182757/http://www.trthaber.com/haber/turkiye/terore-destek-veren-bildiriyle-ilgili-geregi-yapilacak-229001.html. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
266. "38 üniversite 'gereğini yaptı'; 1128 akademisyene tepki ve soruşturmalar". T24. 15 Ocak 2016. 29 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160129081326/http://t24.com.tr/haber/27-universitede-akademisyenlerin-bildirisine-tepki-ve-sorusturmalar,324286. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
267. "'40'ın üzerinde akademisyen imzalarını geri çekti'". TRT Haber. 18 Ocak 2016. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160205182803/http://www.trthaber.com/haber/turkiye/40in-uzerinde-akademisyen-imzalarini-geri-cekti-230465.html. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
268. "Akademisyenler 'teröre sessiz kalmadı'". Anadolu Ajansı. 21 Ocak 2016. 22 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160122164144/http://aa.com.tr/tr/turkiye/akademisyenler-terore-sessiz-kalmadi/508199. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
269. "ABD Büyükelçisi’nden Akademisyenlere Destek". Amerikanın Sesi. 15 Ocak 2016. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160203085550/http://www.amerikaninsesi.com/content/abd-buyukelcisinden-akademisyenlere-destek/3147489.html. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
270. "Biden'dan akademisyenlere destek". Al Jazeera Türk. 22 Ocak 2016. 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160124032121/http://www.aljazeera.com.tr/haber/bidendan-akademisyenlere-destek. Erişim tarihi: 3 Şubat 2016. 
271. Rusya: Ankara Kürtleri ‘katletme’ politikasına son vermeli, 21 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
272. "Türkiye: Güvenlik Operasyonları ve Artan Ölümler". İnsan Hakları İzleme Örgütü. 22 Aralık 2015. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
273. "Türkiye: Akademisyenlerin gözaltına alınması ifade özgürlüğü üzerindeki baskıları şiddetlendiriyor". Uluslararası Af Örgütü. 16 Ocak 2016. En son 23 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
274. Af Örgütü'nden Cizre açıklaması, 30 Ocak 2016, Erişim tarihi: 30 Ocak 2016.
275. Tarsus'ta Cizre protestosuna saldırı, Evrensel, 29 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
276. Adana'daki protesto gösterisinde 2 kişi yaralandı, Sputniknews, 31 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
277. Ankara Emek ve Demokrasi Güçleri: Cizre'de insanlık dramı yaşanıyor, Evrensel, 26 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
278. Kız Kulesi'nde AKP protestosu, Cumhuriyet, 28 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
279. Cizre'ye yürümek isteyen HDP'lilere müdahale: 150 gözaltı, Radikal, 2 Şubat 2016, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
280. Kadıköy'de Cizre eylemi, CNN Türk, 2 Şubat 2016, Erişim tarihi: 3 Şubat 2016.
281. Cizre'de son ölüm: 16 yaşındaki Adem İrtegün, Radikal, 28 Ağustos 2015, Erişim tarihi: 9 Şubat 2016.
282. Diyarbakır’dan bir ölüm haberi daha..Cizre protestosunda genç kız öldürüldü!, Taraf, 12 Eylül 2015, Erişim tarihi: 9 Şubat 2016.
283. Diyarbakır’daki Cizre eylemine saldıran polis bir çocuğu öldürdü, Evrensel, 9 Şubat 2016, Erişim tarihi: 9 Şubat 2016.
284. Terör olayları Şırnak'ı 20 yıl geriye götürdü, Yeni Şafak, 30 Ocak 2016, Erişim tarihi: 31 Ocak 2016.
285. Silopi ve Cizre'de restorasyon yapılacak, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
286. Hendek yaralarını sarmak için seferberlik başlıyor, 17 Ocak 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
287. Cizre ve İdil'de bazı mahalleler 'riskli alan' ilan edildi, Habertürk, 1 Haziran 2016, Erişim tarihi: 2 Haziran 2016.
288. TSK, İdil'de 19 Sur'da da 6 teröristin öldürüldüğünü açıkladı!: "Operasyonda, toplam imha edilen el yapımı patlayıcı sayısı 1.419’dur.", 8 Mart 2016, Erişim tarihi: 8 Mart 2016.
289. Cizre'de dar alanda sıkıştılar, Milliyet, 7 Şubat 2016, Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
290. 60 gün sonra ilk kucaklaşma, Sabah, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
291. DBP raporu: Cizre’de 300 kişi hayatını kaybetti, Diken, 14 Mart 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
292. DBP, Cizre Raporu’nu açıkladı, İMC TV, 14 Mart 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
293. Cizre'de 10 bin ev hasarlı, Agos, 23 Mart 2016, Erişim tarihi: 23 Mart 2016.
294. Silopi’de hayat normale dönmeye başladı! Yasağın kalkmasıyla birlikte ilçede neler yaşandı?, 11 Şubat 2016, Erişim tarihi: 11 Şubat 2016.
295. arabeye dönen Silopi'nin yeniden inşası için kollar sıvandı, DİHA, 1 Şubat 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
296. Silopi halkı yaralarını dayanışmayla sarıyor, DİHA, 2 Şubat 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
297. Silopi'deki Tahribat Ortaya Çıktı, Haberler.com, 27 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
298. Silopi'de yaralar sarılıyor, Sabah, 22 Ocak 2016, Erişim tarihi: 5 Şubat 2016.
299. Keçiören Belediyesi Silopi'ye Yardım Tır'ı Gönderdi, Milliyet, 12 Şubat 2016, Erişim tarihi: 12 Şubat 2016.
300. Türk Kızılayı'ndan Silopi'ye Yardım, Milliyet, 12 Şubat 2016, Erişim tarihi: 12 Şubat 2016.
301. Demirtaş: Silopi'de 500'e yakın genç dağa çıktı, 12 Şubat 2016, Erişim tarihi: 12 Şubat 2016.
302. İdil'e askeri sevkiyat, DİHA, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
303. Cizre ve Sur'da hezimete uğrayan PKK'ya İdil'de de büyük operasyon geliyor, Erişim tarihi: 19 Şubat 2016.
304. İdil Patlamaya Hazır! Halkın Yüzde 90'ı Kaçtı, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 19 Şubat 2016.
305. İdil patlamaya hazır, Cumhuriyet, 13 Şubat 2016, Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.
306. İdil'de nüfus 3000 kişiye düştü, 12 Şubat 2016, Erişim tarihi 19 Şubat 2016.
307. İdil'de tarihi kilisenin kapıları balyozlarla kırdı, DİHA, 26 Şubat 2016, Erişim tarihi: 26 Şubat 2016.
308. Polis İdil'de 600 yıllık tarihi çeşmeyi yıktı, DİHA, 2 Mart 2016, Erişim tarihi: 3 Mart 2016.
309. Demirtaş: Cizre’de sokağa çıkmanın cezası ölüm, İMC TV, 11 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
310. CHP’den Cizre Konusunda HDP'ye destek, Milliyet gazetesi, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
311. Kadınlardan Leyla İmret protestosu, Yuksekovahaber.com, 22 Eylül 2015, Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
312. Cem Özdemir: Cizre’de yaşananlardan Ankara sorumludur, İMC TV, 15 Eylül 2015, Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.
313. HDP: Ölüye işkencenin insani, ahlaki açıklaması nedir?, 6 Ekim 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
314. Hacı Birlik'in cesedi planlı olarak sürüklenmiş!, Radikal gazetesi, 3 Aralık 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
315. Hacı Lokman Birlik’i sürükleyen polisler meslekten atıldı, İMC TV, 19 Aralık 2015, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
316. SMS geldi; tüm öğretmenler Cizre ve Silopi'den ayrılıyor, Evrensel gazetesi, 13 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
317. Cizre ve İdil’de öğretmenlere yine mesaj gönderildi, Cumhuriyet, 7 Şubat 2016, Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
318. Cizre, Silopi ve Nusaybin'de tekrar sokağa çıkma yasağı, BBC, 14 Aralık 2015, Erişim tarihi: 2 Ocak 2016.
319. Binlerce Şoför Irak Sınırında Mahsur VOA, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
320. Habur'da Geçişler Yetersiz, Esnaf Mağdur, 8 Ocak 2016, Erişim tarihi: 10 Ocak 2016.
321. Şırnak'ta sokağa çıkma yasağı protestosuna biber gazlı saldırı, Agos, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
322. Cizre halkı 'Direne direne kazanacağız' sloganlarıyla yürüdü, Evrensel gazete, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015.
323. Küden, S. Şırnak'ta HDP'lilerin protesto yürüyüşüne polisten müdahale, Radikal gazetesi, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
324. Cizre'ye yürüyüşe gazlı saldırı, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015
325. Anaokuluna PKK bombası, Milliyet gazetesi, 22 Aralık 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
326. Son dakika PKK liseyi ateşe verdi
327. Teröristler yine okul yaktı, İhlas Haber Ajansı, 22 Aralık 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
328. PKK'dan hastaneye roketatarlı saldırı, Sabah, 17 Aralık 2015, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
329. PKK'dan insanlık dışı hareket, Milliyet, 16 Aralık 2015, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
330. Çevre ve Şehircilik Şırnak İl Müdürlüğü ateşe verildi, Hürriyet gazetesi, 24 Aralık 2015
331. Şırnak'ta içinde öğrencilerin bulunduğu kültür merkezine PKK'lı teröristler bomba attı: 6 yaralı, Hürriyet gazetesi, 25 Aralık 2015, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
332. Şırnak kent merkezinde bombalı saldırı yaralılar var, Cumhuriyet gazetesi, 25 Aralık 2015, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
333. Bir çocuk daha vuruldu, Milliyet gazetesi, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
334. Teröristler 5 yaşındaki çocuğu öldürdü, Sabah gazetesi, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
335. Cizre'de 5 yaşındaki Hüseyin ensesine gelen tek kuşunla öldürüldü! T24, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015.
336. Önemli Yurtiçi Olaylar (29 Aralık)
337. Cizre’de SES yöneticisi polis kurşunuyla öldürüldü, Evrensel gazetesi, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
338. SES Cizre Şube Temsilcisi Yural yaralı kadına yardım ederken öldürüldü!, BirGün, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.
339. İdil’de de YPS kuruldu, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
340. Rusya: Operasyonları Endişeyle İzliyoruz, Bianet, 31 Aralık 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
341. ‘Faili meçhuller, kontralara ihtiyaç duyulmadan yapılıyor’, Evrensel gazetesi, 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
342. HDP’lilerin Cizre ve Silopi’ye gidişlerine izin verilmedi, Sputniknews, 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
343. Şırnak’a gitmek isteyen heyet, ikinci kez engellendi, İMC TV, 4 Ocak 2016, Erişim tarihi: 4 Ocak 2016.
344. 3 Ocak 2016 NTV haberi: Şırnak'ta İdil İlçe Emniyet Müdürlüğü'ne taciz ateşi
345. Yine okul ve hastane yaktılar Sabah8 Ocak 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016
346. Şırnak'ta PKK'lıların yaktığı okul kullanılamaz hale geldi Doğan Haber Ajansı 7 Ocak 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016
347. Bozarslan M. STK’lardan Hükümet ve PKK’ya Çağrı, VOA, 6 Ocak 2016, Erişim tarihi 10 Ocak 2016.
348. Cizre'de 2 kardeş PKK saldırısında öldürüldü, Bugün gazetesi, 8 Ocak 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
349. Cizre'de 2 kardeş öldürüldü CNN Türk 8 Ocak 2015, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016
350. Davutoğlu: Şırnak, Hakkari ve Tunceli’ye milletvekili atayacağız, 9 Ocak 2016, Erişim tarihi: 10 Ocak 2016.
351. 14 Ocak 2016 Hürriyet haberi: PKK'lı teröristler İdil’de öğrenciler bulunduğu sırada 8 okul ve 1 yurda saldırdı
352. PKK Cizre'de çocukları katlediyor, Sabah gazetesi, 15 Ocak 2016, Erişim tarihi: 23 Ocak 2016.
353. Cizre'de 10 yaşındaki Büşra Akalın da yaşamını yitirdi, Evrensel, 15 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
354. Cizre'de 10 yaşındaki Büşra Akalın öldürüldü!, 15 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016.
355. Cizre'de 2 çocuk öldü Radikal 15 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Aralık 2016
356. Şırnak'ın Cizre İlçesi'nde güvenlik güçleri ile PKK arasında çıkan çatışmalarda 2'si çocuk 3 kişi yaşamını yitirdi, 1'i çocuk 4 kişi yaralandı Sputnik, 15 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Aralık 2016
357. Cizre'de 2'si çocuk 3 kişi yaşamını yitirdi CNN Türk, 15 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Aralık 2016
358. Şırnak'ın İdil İlçesi'nde üç polis şehit, dört polis yaralı, 18 Ocak 2016, Erişim tarihi: 18 Ocak 2016.
359. Şırnak'ta polis servisine roketatarlı saldırı: 2 şehit, Mynet, 18 Ocak 2016, Erişim tarihi: 18 Ocak 2016.
360. 18 Ocak 2016 Cumhuriyet haberi: Şırnak'ta çatışma ve roketli saldırı: 2 sivil öldürüldü, 6 şehit
361. 22 Ocak 2016 Cumhuriyet haberi: İdil İlçe Emniyet Müdürlüğü'ne saldırı
362. "Cizre’ye yürümek isteyenlere gaz bombası ve tazyikli suyla saldırı". Diken. 28 Ocak 2016. En son 29 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
363. "Başbakan Davutoğlu İçişleri Bakanlığı’nda bekleyen HDP’li vekillere seslendi". Milliyet[. 29 Ocak 2016. En son 29 Ocak 2016 tarihinde erişildi.
364. Emine Ayna siyasetten çekildiğini açıkladı, Evrensel, 30 Ocak 2016, Erişim tarihi: 30 Ocak 2016.
365. PKK Şırnak'ta 3 okul yaktı! Sabah, 31 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016
366. PKK'nın kaçırdığı polis kurtarıldı Milliyet 1 Şubat 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016
367. PKK'nın kaçırdığı polis operasyonla kurtarıldı Hürriyet 1 Şubat 2016, Erişim tarihi: 1 Şubat 2016
368. YPS Güçlerinin Şırnak Polis Karakoluna Saldırı Anı, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
369. YPS’den polis merkezine eylem, Özgür Gündem, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
370. Şırnak kent merkezinde şiddetli çatışma, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
371. PKK, Şırnak'ta emniyet binasına saldırdı, CNN Türk, 5 Şubat 2016, Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
372. 8 Şubat 2016 BCC Türkçe haberi: İdil'de öğretmenler seminere çağrılınca ilçede tedirginlik arttı
373. Demirtaş: Cizre’de toplu katliam yapıldı, açıklanmıyor, İMC TV, 9 Şubat 2016, Erişim tarihi: 9 Şubat 2016.
374. Demirtaş: Cizre'de toplu katliam yapıldı, BBC, 9 Şubat 2016, Erişim tarihi: 9 Şubat 2016.
375. http://www.haberturk.com/gundem/haber/1194058-cizrede-operasyonlar-sona-erdi
376. HDP'den Cizre mektubu, CNN Türk, 14 Şubat 2016, Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
377. 16 Şubat 2016 Cumhuriyet haberi: Sokağa çıkma yasağı ilan edildi, İdil'den kaçış başladı
378. PKK, İdil'de Kerkük-Ceyhan boru hattına saldırı düzenledi, Habertürk TV, 27 Şubat 2016, Erişim tarihi: 28 Şubat 2016.
379. Şırnak merkezde de sokağa çıkma yasağı ilan edildi, 14 Mart 2016, Erişim tarihi: 14 Mart 2016.
380. "BM'den PKK'ya kınama Ankara'ya çağrı". http://www.hurriyet.com.tr/.17.11.2016. http://www.hurriyet.com.tr/bmden-pkkya-kinama-ankaraya-cagri-40102197. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2016. 

Dış bağlantılar

• Gün Gün, Saat Saat: Cizre'de Ne Oldu?
• Cizre'nin Abluka Altında 7 Günü, Çatışmalı 1 Yılı
• Top atışlarının yapıldığı Cudi Mahallesi’nde yaşayanlar anlattı
• Cizre, Nur Mahallesi’nden görüntüler
• Cizre Muhabiri Cihan Ölmez: Gördüklerimden Sonra, Ben Eski Ben Değilim
• Silopililer 36 gün boyunca yaşadıklarını anlattı
• Cizre çatışma sonrası böyle görüntülendi