Karakalpakça
| Karakalpakça, Karakalpak Türkçesi | |
|---|---|
| Қарақалпақ тили | |
| Telaffuz | Qaraqalpaq tili |
| Ana dili olanlar | Özbekistan |
| Dönem | 1993[1] |
| Dil aileleri |
Türk lehçeleri
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-2 | kaa |
| ISO 639-3 | [[ISO639-3:kaa|kaa]] |
Karakalpakça veya Karakalpak Türkçesi, diğerlerine göre daha az konuşura sahip çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Kıpçak grubuna ait bu lehçe. Bazı araştırmacılar tarafından Kazakçanın bir ağzı olarak görülür. Çünkü Kazakçaya oldukça benzemektedir. Alfabe, Kazak Kiriline çok benzemektedir. Özbekistan'ın kuzeyinde Karakalpaklar tarafından konuşulur. Karakalpakçayı bir Kazak ağzı olarak gören Türkologlar Karakalpakçaya Güney Kazakçası da derler.
Alfabe
Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.
| Kiril | Latin | IPA | Kiril | Latin | IPA | Kiril | Latin | IPA | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Аа | Aa | a | Ққ | q | Фф | Ff | f | |||
| Әә | A‘a‘ | æ | Лл | Ll | l | Хх | Xx | x | ||
| Бб | Bb | b | Мм | Mm | m | Ҳҳ | Hh | h | ||
| Вв | Vv | v | Нн | Nn | n | Цц* | Cc | ʦ | ||
| Гг | Gg | g | Ңң | N‘n‘ | ŋ | Чч* | ch | ʧ | ||
| Ғғ | G‘g‘ | ɣ | Оо | Oo | o | Шш | SHsh | ʃ | ||
| Дд | Dd | d | Өө | O‘o‘ | œ | Щщ* | sh | ʃ | ||
| Ее | Ee | e | Пп | Pp | p | Ъъ* | ||||
| Ёё* | yo | jo | Рр | Rr | r | Ыы | I‘i‘ | o | ||
| Жж | Jj | ʒ | Сс | Ss | s | Ьь* | ||||
| Зз | Zz | z | Тт | Tt | t | Ээ | Ee | e | ||
| Ии | Ii | i | Уу | Uu | u | Юю* | yu | ju | ||
| Йй | Yy | j | Үү | U‘u‘ | y | Яя | ya | ja | ||
| Кк | Kk | k | Ўў | Ww | w |
Kazak alfabesiyle farkları
Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.
Özellikler
- y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
- Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
- Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.
- Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça'da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
- Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça'da "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
- Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
- Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...
Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.
1 - bir 2 - ici 3 - uc 4 - dord 5 - bess 6 - alty 7 - yedi 8 - sekiz 9 - doguz 10 - on 20 - yigrima 30 - ottuz 40 - kirk 50 - ellu 60 - altmus 70 - yedmus 80 - seksen 90 - dogsan 100 - yuz 1000 - min
Kaynakça
Dış bağlantılar
| |||||||||||||||||||||||||||