Halaçça
| Halaçça | |
|---|---|
| Halac dili, Halac Türkçesi | |
| Ana dili olanlar | İran |
| Konuşan sayısı | 30.000[1] (1988) |
| Dil aileleri |
Varsayılan
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | [[ISO639-3:klj|klj]] |
Halaçça veya Halaç Türkçesi, İran’da konuşulan bir Türk lehçesidir. 1988 yılında konuşur sayısı 30.000 olarak belirtilmiştir.[1] Yazı dili kimliği yoktur, ağız olarak konuşurlara sahiptir. 2000 sayımlarına göre 42.107 konuşanı vardır[2]. Günümüzden yaklaşık 25 yıl önce Alman bilim adamı G. Doerfer'in dikkatleri çekmesiyle o güne kadar dilleri açısından sıradan bir Türk halkı oldukları, Azericenin bir ağzını konuştukları düşünülen Halaçlar ve dilleri Türk dilbilim araştırmalarında önemli bir yere sahip oldu. Buna göre Halaçlar bir Azeri halkı olmadığı gibi dilleri de Azericenin bir ağzı olmayıp Eski Türkçeden de eski özellikler gösteren bir Türk dilidir.[3]
Dilbilgisi
Ses bilgisi
Ünsüzler
Halaççanın Türk dilleri arasındaki yeri konusunda en belirleyici yönü belki de Ana Altayca *p- sesinin devamı sayılan Ana Türkçe varsayımsal *h- sesini yaşatıyor olmasıdır. Orta Moğolcada h- ve çağdaş Mançu Tunguz dillerinden Nanaycada p- olarak görülen bu ses Türk dillerinde dağınık olarak görülüyorsa da, düzenli olarak yaşadığı tek dil Halaççadır.[3]
Ünlüler
Halaççanın belirleyici yönlerinden biri de Ana Türkçede var olduğu kabul edilen birincil uzun ünlüleri korumasıdır. Yakutça ve Türkmenceden başka uzun ünlülerin düzenli olarak korunduğu tek Türk dili Halaççadır. Doerfer’e göre ise Halaççada yalnızca bilinen türden ünlü uzunluğu bulunmayıp, olağan uzunluktaki ünlülerin yanı sıra üçüncü olarak bir de ikiz uzun ünlüler vardır, yani Halaççada üç tür a ünlüsü ve üç tür ünlü niceliği (quantitiit) vardır.[3]
Ad çekimi
| Hâl | Sonek | Türkçesi |
|---|---|---|
| Yalın durum | - | - |
| Yönelme durumu | -A, -KA | -e |
| Belirtme durumu | -I, -NI | -i |
| Bulunma durumu | -čA | -de |
| Çıkma durumu | -dA | -den |
| Araç durumu | -lAn, -lA, -nA | -le , sayesinde |
| Eşitlik durumu | -vāra | gibi |
Kaynakça
- 1 2 Cevat Heyet, “Torki-ye Kalaj”, وارليق Varlık, 70.4, 1988, s. 12-24.
- ↑ BOSNALI, Sonel (2012). "Halaççanın konumu". Dil Edimi Açısından Halaççanın Konumu. karam.org.tr. http://www.karam.org.tr/Makaleler/2144445610_004%20bosnali.pdf. Erişim tarihi: 05 Haziran 2015.
- 1 2 3 Mehmet Ölmez, Halaçlar ve Halaçça, Türk Halkları ve Dilleri: 2, s. 15-22.
| |||||||||||||||||||||||||||