Roş Aşana

        
Yahudilik
Koç boynuzundan yapılmış Şofar

Roş aşana (İbranice ראש השנה – “yılbaşı”), Yahudi takvimine göre yılbaşıdır[1][2]. Dünya’nın her yerindeki Museviler tarafından bayram olarak kutlanır. İki gün süren bayram boyunca ailece yemek yeme ve ballı elma veya elma reçeli yeme adetleri vardır. Sinagog’da bayram'ın ikinci sabahı, senenin iyi geçmesini dilemenin sembolü olarak koç boynuzundan yapılan [Şofar] isimli çalgı çalınır [1]. Roş Aşana'nın kutlandığı gün boyunca Yahudilerin haftalık tatil günü olan Şabat günü yani cumartesi günü olan yasaklar geçerlidir.

Köken

İbranicedeki Roş Aşana, köken olarak Arapça “Ras as-Sanah”olan, İslami yeni yılla alakalıdır. Gelenek ve dillerinin ortak atalara sahip olduğunun bir göstergesidir bu. Yahudilere göre, Roş Aşana, Dünya’nın veya evrenin yaradılışını temsil eder. Ama Haham Elazar ben Shammua’ya göre, Roş Aşana insanın yaradılışını anar [3].

Dini Önemi

Yahudilikte, Roş Aşana en önemli yargı günüdür(Yom ha-Din). Buna dair ilk bilinen referans Mişna’dadır [4] In the Talmud tractate on Rosh Hashanah, it states that three books of account are opened on Rosh Hashanah, wherein the fate of the wicked, the righteous, and those of an intermediate class are recorded. The names of the righteous are immediately inscribed in the book of life, and they are sealed "to live." The intermediate class are allowed a respite of ten days, until Yom Kippur, to reflect, repent and become righteous;[5]. Bu günde dünyada yaşayan her canlı Tanrı tarafından yargılanır. Talmud’a göre, Roş Aşana’da üç adet hesap kitabı açılır. Bu üç kitapta, kötünün, doğrunun ve aradakilerin kaderleri kaydedilir. Doğruların isimleri hemen yaşam kitabına yazılır. Ortada kalanlara, Yom Kipur’a kadar tövbe için erteleme verilir ve kötülerin isimleri, yaşayanların kitabından kirlendikleri için çıkarılır.

Şofar Üflemek

Şofar

Babil ve Kudüs Talmud’larında var olan, Roş Aşana’daki ayinlerle ilgili kanunları içeren Mişna gibi Rabinik literatüründe, Şofar’ın kullanılışı ve formu üzerine kanunlar anlatılır. Bu ayrıca takvim yılındaki en önemli kuralları da içerir [6]. Şofar, uzun, kısa ve kesik ve kuvvetli şekilde üflenir ve aşağıdaki seriyle takip edilir:

Bayram Zamanı ve Süresi

Roş Aşana, Pesah‘ın ilk gününden 163 gün sonradır. Gregoryen Takvimine göre Roş Aşana’nın denk gelebileceği en erken tarih 1899’da olduğu gibi ve 2013’de de olacağı gibi 5 Eylül’dür. Gregoryen Takvimine göre Roş Aşana ‘nın denk gelebileceği en geç tarih 5 Ekim’dir tıpkı 1967 de olduğu ve 2043 de olacağı gibi. Yahudi ve Gregoryen Takvimlerinin arasındaki farklar gösteriyor ki; 2089 ‘dan sonra Roş Aşana 6 Eylülden öncesine denk gelmeyecektir [7].

Roş Aşana Gregoryen Takviminin aşağıdaki günlerine denk gelecektir:

Yahudi Takvimi bir Ay Takvimi olmasına rağmen, ki bu yüzden aslında her ayın ilk günü yeni ayın ilk görünmesiyle başladı, 4. yüzyıl itibarıyla, Takvim Roş Aşana’nın Çarşamba, Cuma ve Pazar’a denk gelmeyeceği şekilde düzenlendi [8].

Yahudi Takvimi’ne göre günler günbatımıyla başladığından, Tevrat Roş Aşana’yı bir günlük bir kutlama olarak tanımlar, Roş Aşana’nın Başlangıcı 29 Eylul ‘un sonundaki gün batımıdır. Yahudi Takvimi Roş Aşana’nın haftanın birinci, dördüncü ve altıncı günlerine denk gelmeyeceği şekliyle düzenlenmiştir [9]. Milattan sonra 70 de Kudüs’deki ikinci tapınağın yok olmasından ve Rabban Yohanan ben Zakkai zamanından beri, Yeni Ay’ın ilk gününün tespitinin zorluğundan, normatif Yahudi Yasalarına göre Roş Aşana iki gün olarak kutlanıyor. Yine de Roş Aşana’nın İsrail’de, Milattan sonra 13. yüzyıl sonlarına kadar 1 gün kutlandığına dair bazı kanıtlar var [1]. İsrail’de bile bütün Yahudi tatilleri gün batımından sonra bir gün sürerken, Ortodoks ve Muhafazakar Yahudi cemaati bile şimdi genellikle Roş Aşana için Tişrii ‘nin ilk iki gününü bekler. İki günlük Roş Aşana "Yoma Arichtah" (uzun bir gün) olarak bilinir ve teşkil edilir. Reformist Yahudilikte; bazı zümreler Roş Aşanın yalnız ilk gününü kutlarken, diğerleri iki gün kutlar. Rabinik sözlü yasaları tanımayan ve Tevrat’ı kendi biçimlerinde anlayan Karayit Yahudileri, Roş Aşana için, yazılı Tevrat’da ikinci gün bulunmadığı için Tişri ‘nin ilk gününü beklerler.

Roş Aşana öncesi adetler

Eylül ayı, Yamin Nora’im (Huşu günleri) ’den önce olan, insanların kendilerini sorguladıkları, Tanrı’dan af diledikleri bir süredir. Eylül ayı sonunda, Roş aşana ile başlayıp Yom Kipur’la biten on günlük Yamin Nora’im günleri başlar. Şofar, Eylül ayı boyunca her sabah üflenir. Şofar’ı üflemenin amacı, uyuyanları uykularından uyandırıp, yaklaşan yargı gününden haberdar etmektir [10]. Şofar Şabat günleri üflenmez [11]. Yamin Nora’im günleri yaklaşırken, Selihot adı verilen, kefaret duaları okunur.

Roş Aşana Arifesi

Roş Aşana öncesindeki güne Erev Roş Aşana (Roş Aşana arifesi) denir. Yahudi takviminde günler günbatımıyla başladığından, Roş Aşana arifesi de, Roş Aşana’nın günü gibi, Tişri ayının ilk gününe denk gelir. Bazı toplumlarda, Eylül ayının 29’u sabahında, sabah ayininden sonra, Atarat Nedarim adı verilen, yıl içinde verilip yerine getirilmeyen sözlerin feshedilmesi töreni yapılır. Bununla birlikte, festival modu gelir ama ciddi bir bekleyişle yeni yıl karşılanır.

Roş Aşana Ayinleri

Roş Aşana gününde, daimi ayinlere, piyyuttim adı verilen dini şiirler eklenir. Mahzor adı verilen özel dua kitaplarından okunur. Şofar Musaf ayininde defalarca üflenir. Ayetler okunur her Şofar üflendiğinde. Mişna’ya göre, on kefaret ayeti okunur ve onunda da Şofar üflenir. Çeşitli dini şiirler takip eder.

Roş Aşana Sederi ve sembolik yiyecekleri

Libya’lı Yahudiler tarafından hazırlanan reçeller
Geleneksel Roş Aşana yiyecekleri

Taşlik

Roş Aşana günü Hasidik Yahudiler Taşlık ritüellerini gerçekleştiriyorlar Aleksander Gierymski, 1884

Roş Aşana’nın ilk günü, öğle vaktinde, Taşlik adı verilen ritüel gerçekleşir. Bir akarsuyun yanı başında dualar okunur ve sembolik olarak okuyan kişinin günahları akan suya karışır ve yok olur.

Geleneksel Selamlamalar

  1. 1 2 3 Jacobs, Louis. "Rosh Ha-Shanah." Encyclopaedia Judaica. Ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik. Vol. 17. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2007. 463-466.
  2. See Numbers 29:1
  3. Mulder, Otto (2003). Simon the High Priest in Sirach 50: An Exegetical Study of the Significance of Simon the High Priest As Climax to the Praise of the Fathers in Ben Sira's Concept of the History of Israel. BRILL. s. 170. ISBN 9789004123168.
  4. Tractate on Rosh Hashanah I,2
  5. Tractate on Rosh Hashanah, I,16b
  6. Tractate Rosh Hashanah 1:1
  7. "Rosh HaShanah and the Gregorian calendar". Oztorah.com. 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160330125058/http://www.oztorah.com/2010/07/an-early-rosh-hashanah-ask-the-rabbi/. Erişim tarihi: 2012-09-11.
  8. "Why is Yom Kippur never on a Sunday". Askmoses.com. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151209045729/http://www.askmoses.com:80/en/article/101,2160898/Why-is-Yom-Kippur-never-on-a-Sunday.html. Erişim tarihi: 2012-09-11.
  9. A popular mnemonic is "lo adu rosh" ("Rosh [Hashanah] is not on adu"), where adu has the numerical value 1-4-6 (corresponding to the numbering of days in the Jewish week, in which Saturday night and Sunday daytime make up the first day).
  10. Maimonides, Yad, Laws of Repentance 3:4
  11. Jewish Law permits the Shofar to be blown in the presence of a rabbinical court called the Sanhedrin, which had not existed since ancient times. A recent group of Orthodox rabbis in Israel claiming to constitute a modern Sanhedrin held, for the first time in many years, an Orthodox shofar-blowing on Shabbat for Rosh Hashanah in 2006. TheSanhedrin.net: Shofar Blowing on Shabbat (translation of Haaretz article)
  12. "Jewish Holiday Greeting Chart". Patheos.com. 2012-07-26. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150108071552/http://www.patheos.com:80/Resources/Additional-Resources/Jewish-Holiday-Greetings.html. Erişim tarihi: 2012-09-11.
This article is issued from Vikipedi - version of the 10/2/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.