Antakyalı Maria

Maria
Bizans İmparatoriçesi
Hüküm süresi	1161–1180
Eş(leri)	I. Manuel Komnenos
Çocukları	II. Aleksios Komnenos
Tam ismi Maria Xene
Hanedan	Châtillon Hanedanı
Babası	Antakyalı Raymond
Annesi	Antakyalı Konstans
Doğum	1145
Ölüm	1182 (36-37 yaşında)

Antakyalı Maria (1145–1182), Bizans İmparatoru I. Manuel Komnenos'un karısı. Antakyalı Konstans ile onun ilk kocası Antakyalı Raymond'ın kızıdır. Tek çocuğu, II. Aleksios Komnenos, babası Manuel'den sonra 1180 yılında imparator olmuş, ancak sadece üç yıl sonra 14 yaşında ölmüştür.

Hayatı

1160 yılında, Maria'nın üvey babası ve Antakyalı Konstans'ın ikinci kocası Raynald, Halep hükümdarı ve Nureddin Mahmud Zengi'nin müttefiki Maj al-Dīn tarafından esir alınmıştı. Annesi, Antakya Prensliği'nin kendisinin olduğunu iddia etti ancak soylular oğlu ve Maria'nın erkek kardeşi Antakyalı III. Boemondo'yu desteklediler. Kudüs Kıralı III. Baudouin, III. Bohemund'u prens ilan etti, Antakya'nın Latin patriği, Raynald'un eski rakibi ve zengin Limogesli Aimery'i naip olarak atadı. Konstans, bu kararı Konstantinopolis'te kağıt üzerinde Antakya'nın üstü I. Manuel Komnenos'un sarayında protesto etti.

1159 yılının sonunda, Manuel'in karısı İmparatoriçe İrene (doğum ismi Sulzbachlı Bertha) öldü ve Manuel Haçlı devletlerinden bir prenses ile evlenmek istedi. John Kontostephanos ve Basil Kamateros, imparatora yeni eş bulmak için Kudüs'e dönderildi. Adaylar arasında iki prenses, Maria ile Kont Tripolili Raymond ile Tripolili Hodierna'nın kızları Melisende öne çıktı. Her ikisi de güzellikleri ile tanınmışlardı, fakat John Kinnamos'a göre Maria ikisi arasında daha güzeldi: uzun boylu, sarı saçlı, ve Norman köklerini açıkça belli ediyordu.

Kudüs Kıralı III. Baudouin, Melisende'yi önerdi. Melisende'nin erkek kardeşi Tripolili III. Raymond, yüksek miktarda çeyiz ile birlikte annesi Hodierna ve halası ve adaşı Kudüs Kraliçesi Melisende'den hediyeler önerdi. Elçiler, tam anlamı ile tatmin olmadılar ve evlilik bir yıl gecikti. Onlar, özellikle Melisende'nin sadakatsizliği hakkındaki dedikoduları duydular. Sonuçta Manuel, Maria'yı seçti. Kont Raymond, bunu hakaret telakki etti ve Bizans'a air Kıbrıs'a saldırdı.

Aynı zamanda, elçiler Antakya'ya evlilik görüşmeleri için geldiler. Maria, Eylül 1161 tarihinde Aziz Simeon (Samandağı) limanından Konstantinopolis için hareket etti. Evlilik 24 Aralık tarihinde Aya Sofya'da gerçekleşti. Evliliği, Konstantinopolis Patriği Luke Chrysoberges, İskenderiye patriği III. Sofronius ve Antakya Ortodoks patriği Athanasios kıydı. Evlilik şenlikler, kiliseye hediyeler ve ahali için hipodromda araba yarışları ile kutlandı. Bu evlilik Antakya ile Bizans İmparatorluğu arasındaki bağı güçlendirdi. Evlilik ayrıca Maria'nın annesi Konstans'ın durumunu, Antakya prensliğinde naipliği eline alarak güçlendirdi. Niketas Choniatēs göre:

"...sevimli gülüşü altın Afrodit, beyaz kolları, güzel gözleri Hera, uzun boynu ve güzel bilekleri Helen gibi antik güzellerden, diğer tüm güzelliklerini ise ayrıcalıklı kitap ve tarihten almıştı."

1169 yılında, Maria, gelecek imparator II. Aleksios Komnenos'u doğurdu. Konstantinopolis'in politik ve diplomatik yaşamında önemli bir rol oynamıştır. Fransızca ana diliydi. hypoboleus (Saray tercümanı) Aaron Isaakios'un Batılı tacirlere imparatora çok para ödememeleri konusunda uyarı yaptığını yakalamıştır. Bunun üzerine Manuel, Aaron'u kör ettirerek cezalandırmıştır.

Dulluğu

1180 yılında Manuel ölünce, oğlu II. Aleksios'un naibi gibi davranmıştır. Kendisine aşık ve danışman alarak Manuel'in yeğeni bir başka Aleksios'u ^[1] seçti. Bu, Yunan nüfus arasında ciddi bir skandala neden oldu. Bir batılı olarak, Yunanların muhalefetine rağmen, İtalyan tacirlere bazı iltimaslarda bulunmuştur. Bu, naipliğinin yaygın bir şekilde yetersiz olduğunun düşünülmesine neden olmuştur. Muhalefetin liderliğini, Manuel'in Sulzbachlı Bertha'dan olan kızı Maria Komnene ve kendiside Latin olan kocası Caesar Montferratlı Renier yapıyorlardı. Maria, kendisinin, en büyük çocuk olarak varislikte hakkı olduğunu düşünüyordu. Yaşı yaklaşık üvey annesi kadardı. Maria ve Renier, patriğinde desteğini aldılar ve Aya Sofyayı kendilerine üst olarak seçtiler. II. Aleksios'un, patriği tutuklatması, Konstantinopolis sokaklarında açık bir savaşa neden oldu.

İdam edilmesi

Manuel'in hükamdarlığı sırasında sürgünde olan, kuzeni Andronikos Komnenos, Maria Komnene tarafından geri çağrıldı. Oda 1182 yılında Konstantinopolis'e yürüdü. Şehir halkını Latin tüccarlara karşı kışkırttı, çoğu Venedikli ve Cenevizli olan tüccarlar katledildi. Şehrin kontrolünü sağladıktan sonra, Maria ve Renier'i zehirledi. İmparatoriçe Maria'yı tutukladı ve Aziz Diomedes manastırı ya da yakınındaki bir hapishaneye koydu. İmparatoriçe, kayınbiraderi Macaristan Kralı III. Béla'dan yardım istedi ama sonuç alamadı. Andronikos, Aleksios'a annesinin idamı için bir ferman imzalattırdı. İdam için Andronikos, oğlu Manuel Komnenos ve sebastos George'u görevlendirdi ama her ikiside reddettiler. Niketas Choniatēs'e göre, hetaireiarches Konstantin Tripsychos ve Pterygeonites cezayı infaz edip, cesedi yeri belli olmayan sahil kenarında bir yere gömdüler.^[2]

Ölümündeki bu sır perdesi, ölümü hakkında farklı söylentiler çıkmasına neden olmuştur. Bunlardan bir tanesi bir çorapla boğulduğudur.^[3] Andronikos önce kendini ortak imparator ilan etti sonra II. Aleksios'u öldürdü. Daha sonraları Andronikos, Maria'ya ait resimlerde ya yüzünü sildirmiş ya da resimleri tamamen yok ettirmiştir.

Kaynakça

1. Niketas Choniatēs, Imperium Alexii Comneni Porphyrogeniti Manuelis filii, 1, p. 293 İmparator II. Yannis Komnenos'un oğlu Andronikos Komnenos'un oğludur. Maria Doukaina ile evlenmiş, yaşamları kısa sürmüş iki oğlu olmuştur. I. Manuel'in dul eşi Antakyalı Maria onun metresi olmuştur. Maria'nın oğlu II. Aleksios'un hükümdarlık konseyi tarafından 1183 yılında, başı kesilerek öldürülmüştür
2. Niketas Choniatēs, Histories pp. 267-269 van Dieten; cf. Eustathios of Thessalonica, Sack of Thessalonica.
3. Roger of Howden, Annals 1180.

Kaynaklar

• Lynda Garland, Byzantine Empresses: Woman and Power in Byzantium, AD 527-1204. Routledge, 1999.
• Steven Runciman, A History of the Crusades, Vol. II: The Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1952.
• Warren Treadgold, A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press, 1997.
• O City of Byzantium, Annals of Niketas Choniatēs, trans. Harry J. Magoulias. Wayne State University Press, 1984.
• John Kinnamos, Deeds of John and Manuel Comnenus, trans. Charles M. Brand. Columbia University Press, 1976.
• Tireli William, A History of Deeds Done Beyond the Sea, trans. E. A. Babcock and A. C. Krey. Columbia University Press, 1943.