Asya yaban köpeği

Başlığın diğer anlamları için Yaban köpeği sayfasına bakınız.

Asya yaban köpeği Korunma durumu: Tehlikede (EN)
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Animalia (Hayvanlar) Şube: Chordata (Kordalılar) Sınıf: Mammalia (Memeliler) Takım: Carnivora (Etçiller) Familya: Canidae (Köpekgiller) Oymak: Canini (Asıl köpekler) Cins: Cuon Hodgson, 1838 Tür: C. alpinus
Binominal adı
Cuon alpinus (Pallas, 1811)
Dağılımı
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Asya yaban köpeği ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. Wikispecies'te Asya yaban köpeği ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Asya yaban köpeği (Cuon alpinus), Kızıl köpek olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasından Asyada yaygın olan bir yaban köpeği türü. Köpekgiller familyasında kurt ve Afrika yaban köpeği gibi büyük sürüler oluşturup, sürü halinde ava çıkan üç türden birisidir.

Türkiye'nin kuzeydoğusunda bulunduğuna dair güvenilir kanıt^[1] yoktur.

Özellikleri

Asya yaban köpeği, 1 metre (+45 cm kuyruk) uzunluğa, ayakta dururken 45 cm boya ve 20 kg ağırlığa varır. Kızıl-kahverengi ve kavuniçi arasında değişen renklere sahiptir. Alt kısmı beyaz, kuyruğu ise vücudundan daha koyu renk ve kuyruğunun ucu siyah olur. Diğer köpekgiller ile arasında en mühim ayrıcalığı, 42 diş yerine sadece 40 dişi olmasıdır.

Yayılım ve yaşam alanı

Asya yaban köpeği birçok farklı iklimleri kendine memleket edinmiştir. Böylece Altay dağlarından Mançurya'a kadar, güneye doğru Hindistan ve Endonezya'ya kadar yaygındır. Türkistan ve Moğolistan'da neredeyse tamamen yok olmuştur. Son yıllarda Orta Asya'da; Kazakistan, Kırgizistan, Tacikistan ve Rusya'dan Asya yaban köpeğinin izlenildiği hakkında haberler görülmemiştir. Çin'de ve Tibet'de birbirlerinden kopuk ufak populasyonların bulunduğu bilinmektedir. Hindistan ve diğer güneydoğu Asya ülkelerinde de tehlike altındadır. IUCN'ye göre Asya yaban köpeğinin nesli tükenme tehlikesi altındadır, ve dünyada toplam 2500 adet mevcuttur. Bu gelişmenin en mühim sebepleri, yaşamak için ihtiyacı olduğu alanların tahrip edilmesi ve kendisine ev köpeklerinden geçen hastalıklara karşı dayanıksız olmasıdır.

Kısa zaman önce Türkiye'nin kuzeydoğusunda Asya yaban köpeği görüldüğü hakkında bir haber yayılmıştır.

Asya yaban köpeği ve kurtlar genelde birbirlerinden uzak durmaya çaba gösterirler. Bu yüzden kurtların ve Asya yaban köpeğinin yayıldığı bölgelerin arasında çok net sınırlar vardır. Kurtlardan farklı yanlarından birisi açık alanlardan ve çöllerden uzak durmaya çalışmalarıdır. Özellikle ormanlarda yaşamayı tercih ederler, ve bu konuda çam ormanları ile yağmur ormanları arasında ayrım yapmazlar.

Pleistozän çağında "Cuon" cinsinin Avrupa ve hatta Kuzey Amerika'da yaygın olduğu bilinmektedir.

Yaşam şekli

Asya yaban köpeklerinin grup içindeki sosyal davranışları, Kurt ve Afrika yaban köpeklerinkine benzemektedir. Sürüleri genelde 5 ila 12 hayvandan oluşur. Görülen en büyük sürü 30 hayvandan meydana gelmiştir. Bir alfa-çift denilen erkek ve dişi sürünün başıdırlar, onların dışında hiçbir sürü üyesi çiftleşip yavru yapmaz. Dişi 60 gün süren bir gebelikten sonra 6-9 yavru dünyaya getirir. Sürünün tüm üyeleri bu yavruların bakımında yardımcı olurlar.

Avlama yöntemleri, Afrika yaban köpeğinde olduğu gibidir, ama asya yaban köpekleri daha kısa bacakları ile Afrika yaban köpeği kadar hızlı koşamaz. Sürünün 3 ya da 4 üyesi birlik olup bir hayvanı yorulup yavaşlayana kadar kovalarlar. Ve koşarken birkaç köpek birden avlanan hayvanının üzerine atlayıp ısırırlar. Ama isabetli bir öldürme ısırıkları olmadığı için, dize getirdikleri av hayvanını bazen canlı canlı yemeye başlarlar.

Avladıkları çoğu hayvanlar kendilerinden çok daha büyüktür; geyik, ceylan, dağ keçisi, yaban koyunu, yaban domuzu ve hatta Gaur(?) ile aksis geyiği tercih ettikleri av hayvanlarıdır. Bunun yanında kemiriciler, leş, böcekler ve ara sıra bitkiler ile de beslenebilirler.

Asya yaban köpeğinin insanların haricinde pek düşmanı yoktur. Sürünün içinde hatta bir ayıya ya da leopara saldırıp onu yiyebilirler. Yeterince köpek bir araya gelince hatta bir kaplanı bile korkutup avını elinden alabilirler.

Asya yaban köpeği kendinden çok daha büyük hayvanları avlamasına rağmen belli sınırları vardır. Örneğin bir insana saldırmış olduklarına dair bugüne kadar hiçbir inandırıcı kanıt gösterilememiştir.

Alt türler

Toronto hayvanat bahçesinde bir Asya yaban köpeği

Vucut ölçüleri ve tüylerinin renkleri dikkate alınarak 11 adet alt türü kabul edilmiştir. Ama çoğu "alt türleri" belirlemek için az sayıda örnekler ele alındığı için, tüm alt türlerin geçerli olduğu kesin değildir. Tek kesin olunabilecek alt türü, diğerlerinden çok net farklılıklara sahip olan "Türkistan dağ kurdu"'dur (Cuon alpinus hesperius).

• Cuon alpinus hesperius, Türkistan dağ kurdu; Güney-Sibirya, Doğu-Türkistan ve Kuzeybatı-Çin (Altay bölgesi ve Tienşan); uzun, açıksarı renkli tüyleri, beyaz renkli alt kısmı ve soluk renkli bir yanak sakalı vardır.
• Cuon alpinus alpinus, Dağ kurdu; Doğu Rusya, Baykal gölü'nden Amur- ve Usuribölgesine kadar; Kahverengimsi-kızıl renkli, uzun tüylu. Ensesi gri ve ağzı koyu kırmızı.
• Cuon alpinus javanicus, Yava-kızıl köpeği; Yava ve Panataya; kısa, açık kızıl tüylü.
• Cuon alpinus sumatrensis; Sumatra; kısa, açık kızıl tüylü, yanaklarında koyu renkli bir sakalı vardır.
• Cuon alpinus infuscus; Güney-Myanmar, Malaysiya, Thailand, ve Vietnam; koyu kahverengi tüylü, ve kafatasında farklı özellikler.
• Cuon alpinus adjustus, Burma-kızıl köpeği; Kuzey-Myanmar ve Hindoçin; koyu kahverengi tüylü.
• Cuon alpinus dukhunensis, Dekan-kızıl köpeği; Hindistan'da Ganges ırmağının güneyinde; Kırmızı tüylü, yanaklarında siyah sakallı.
• Cuon alpinus primaevus; Himalaya bölgesi ve Nepal, Zikim, ve Bhutan; uzun, kızıl tüylü ve C. a. dukhunensis olarak, bacaklarının arasında uzun tüylü.
• Cuon alpinus laniger; Kaşmir ve Güney-Tibet; tamamen sarı kahverengi bir rengi vardır.
• Cuon alpinus fumosus; Batı-Sihuan, Çin, ve Moğolistan; gür, sarı kırmızı tüylü, koyu renkli sırtı ve gri renkli bir ensesi vardır.
• Cuon alpinus lepturus, Kiangsi-dağ kurdu; Yangtse ırmağının güneyinde (Çin); bol, ve tamamen kırmızı tüylü.

Dipnotlar

1. There is no reliable evidence of the presence of Dhole in Turkey (Kryštufek and Vohralík 2001; Can 2004).

Dış bağlantılar

• Durbin et al (2004). Cuon alpinus. Tehlike altında olan türlerin 2006 IUCN Kırmızı Listesi. IUCN 2006. 09 May 2006 tarihinde alınmıştır.
• Dhole info
• Wildhund info (englisch)

Familya: Köpekgiller (Canidae)

Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.

Oymak: Asıl tilkiler (Vulpini)

Alopex	Kutup tilkisi (A. lagopus)
Otocyon	İri kulaklı tilki (O. megalotis)
Urocyon	Boz tilki (U. cinereoargenteus) • Ada boz tilkisi (U. littoralis)
Vulpes	Kızıl tilki (V. vulpes) • Bengal tilkisi (V. bengalensis) • Afgan tilkisi (V. cana) • Güney Afrika tilkisi (V. chama) • Korsak tilkisi (V. corsac) • Tibet tilkisi (V. ferrilata) • Cüce tilki (V. macrotis) • Soluk tilki (V. pallida) • Kum tilkisi (V. rueppelli) • Ova tilkisi (V. velox) • Çöl tilkisi (V. zerda)

Oymak: Asıl köpekler (Canini)

Atelocynus	Kısa kulaklı tilki (A. microtis)
Canis	Kurt (C. lupus) • Kızıl kurt (C. rufus) • Kır kurdu (C. latrans) • Altın çakal (C. aureus) • Kara sırtlı çakal (C. mesomelas) • Çizgili çakal (C. adustus) • Habeş kurdu (C. simensis)
Cerdocyon	Yengeç yiyen tilki (C. thous)
Chrysocyon	Yeleli kurt (C. brachyurus)
Cuon	Asya yaban köpeği (C. alpinus)
Dusicyon	Falkland tilkisi (D. australis)
Lycaon	Afrika yaban köpeği (L. pictus)
Nyctereutes	Rakun köpeği (N. procyonoides)
Pseudalopex	And tilkisi (P. culpaeus) • Arjantin gri tilkisi (P. griseus) • Darvin tilkisi (P. fulvipes) • Pampa tilkisi (P. gymnocercus) • Peru çöl tilkisi (P. sechurae) • Brezilya dövüş tilkisi (P. vetulus)
Speothos	Çalı köpeği (S. venaticus)