Bilge Kağan Yazıtı
Bilge Kağan Yazıtı veya Bilge Kağan Kitabesi, Türk dilinin en eski yazıtlarındandır. Orhun Yazıtları olarak bilinen yazıtlardan biridir.
Bu yazıt, Bilge Kağan'ın ölümünden(734) bir yıl sonra(735),kendi oğlu olan Tengri kağan tarafından diktirilmiştir.Bu yazıtta da konuşan; Kül Tigin yazıtında olduğu gibi,Bilge Kağan'dır.[1]
Moğolistan'da Orhun Irmağı yakınlarında bulunmaktadır. Bilge Kağan Yazıtı ile Kül Tigin Yazıtı arasındaki uzaklık bir kilometredir. Göktürk yazısı ile yazılmıştır. Bazı bölümleri Kül Tigin Yazıtı'ndan aktarılmıştır. Ondan farklı olarak Kül Tigin'in ölümünden sonraki olayları da anlatmıştır. Kültigin kitabelerinin çevresinde Bilge Kağan'ın mezarının etrafında da balballar vardır. Bunları Yollug Tigin yazmıştır.
Genel bilgiler
Bilge Kağan Yazıtı'nın yüksekliği 3.80 metredir. Doğu yüzünde 41 satır, güney ve kuzey yüzlerinde 15'er satır yer almaktadır. Böylece Türkçe yazılmış olan toplam satır sayısı 71'i bulmaktadır. Batı yüzünde ise Çince bir yazı yer almaktadır. Kuzey yüzünün ilk 8 satırı Kül Tigin Yazıtı’nın güney yüzünde yer alan ilk 11 satır ile aynıdır. Ayrıca doğu yüzündeki ilk 24 satır ile Kül Tigin Yazıtının doğu yüzünde yer alan ilk 30 satır aynıdır. Bu yazıt ilk yazıt olarak tarihe geçmiştir. Bu yazıt, Kül Tigin Yazıtına oranla daha çok tahribat görmüştür. Bu nedenle metinler kesik ya da okunamaz durumdadır. Bu yazıtta konuşan Bilge Kağan'dır. Yazıt,734 yılında ölen Bilge Kağan anısına, 735 yılında oğlu Tenri Kağan tarafından dikilmiştir. Yazıt, Bilge Kağan'ın yeğeni Yollug Tigin tarafından yazılmıştır. Çince kitabenin altından Türkçe kitabe devam etmektedir. Ancak Çince kitabe tamamen silinmiştir. Bilge Kağan'ın ölümünden 1 yıl sonra oğlu tarafından yaptırılmıştır. Kitabede Bilge Kağan ve yeğeni Yollug Tigin'in sözleri yer almaktadır. Bilge Kağan Kitabesi hem devrilmiş, hem de parçalanmıştır. O yüzden tahribat ve silinti Bilge Kağan Kitabesinde çok fazladır. Bu abidenin etrafında yine türbe enkazı, heykeller ve balballar bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Bilge Kağan Yazıtı tam metni
- TÜRIK BITIG (Genel Türkoloji okunuşlarının dışında bir okuma örnekleri barındıran bir çalışma)
| ||||||||||||||||||||||||||
- ↑ Erdem,KONUR,"Orhun Yazıtlarında Sosyal ve Siyasi Mesajlar",Edebiyat ve Sanat Akademisi