Bulgaristan
Koordinatlar: 42°45′K 25°30′D / 42.75°K 25.5°D
| Bulgaristan Cumhuriyeti |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Slogan: Съединението прави силата (Bulgarca) Sıedinenieto pravi silata (Transkripsiyon) "Birlikten kuvvet doğar" |
||||||
Marşı:  Мила Родино (Bulgarca) Mila Rodino (Transkripsiyon) "Sevgili Anavatan" |
||||||
 |
||||||
| Başkent | Sofya  42°41′K 23°19′D / 42.683°K 23.317°D | |||||
| En büyük | Sofya | |||||
| Resmî diller | Bulgarca | |||||
| Tanınan diller | Türkçe, Romanca | |||||
| Etnik gruplar (2011 [1]) | Bulgarlar % 84,6 Türkler %8,9[2] Romanlar % 4,8 diğer % 1,7[3] |
|||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter demokrasi | |||||
| • | Cumhurbaşkanı | Rosen Plevneliev | ||||
| • | Başbakan | Boyko Borisov | ||||
| Kuruluşu | ||||||
| • | Birinci Bulgar Devleti | 681-1018 | ||||
| • | İkinci Bulgar Devleti | 1185-1422, Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi. | ||||
| • | Özerklik | 3 Mart 1878 | ||||
| • | Bağımsızlık | 22 Eylül 1908 | ||||
| Yüzölçümü | ||||||
| • | Toplam | 110,994 km2 (105) İfade hatası: Beklenmedik div operatörü mil2 |
||||
| • | Su (%) | %0.3 | ||||
| Nüfus | ||||||
| • | 2011 sayımı | 7.364.570[4] | ||||
| • | Yoğunluk | 66.2/km2 (139) 171,5/mil2 |
||||
| GSYH (SAGP) | 2008 tahmini | |||||
| • | Toplam | $103,816 milyar (66) | ||||
| • | Kişi başına | $16.076 (69) | ||||
| GSYİH (düşük) | 2012 tahmini | |||||
| • | Toplam | $51,030 milyar (75) | ||||
| • | Kişi başına | $7.033 (76) | ||||
| Gini (2011) | 35,1 Hata: Geçersiz Gini değeri |
|||||
| İGE (2013) | 0.782 yüksek · 57 |
|||||
| Para birimi | Lev (BGN) | |||||
| Zaman dilimi | EET (UTC+2) | |||||
| • | Yaz (SU) | EEST (UTC+3) | ||||
| Trafik akışı | sağ | |||||
| Telefon kodu | +359 | |||||
| Internet TLD | .bg | |||||
Bulgaristan (Bulgarca: България, Bılgariya), resmî adıyla Bulgaristan Cumhuriyeti (Bulgarca: Република България, Republika Bılgariya), Balkanlar'da yer alan ülke. Batıda Sırbistan ve Makedonya, doğuda Karadeniz, kuzeyde Romanya, güneyde Yunanistan güneydoğuda Türkiye ile çevrilidir. 110 bin 994 kilometrekarelik yüzölçümüyle Avrupa'nın en büyük 16. ülkesidir. Balkan, Rodop ve Rila gibi dağlar yüzey şekillerini belirler. Rila Dağı üzerindeki Musala Zirvesi, Doğu Avrupa'nın en yüksek noktasıdır. Kuzeydeki Tuna Ovası ve güneydeki Yukarı Trakya Ovası da Bulgaristan'ın alçak ve verimli bölgeleridir.
Organizeleşmiş tarih öncesi kültürler günümüz Bulgaristan topraklarında Neolitik Çağ'da gelişmeye başlamıştır. Antik tarihi Trakların, Yunanların ve Romalıların egemenliğini görmüştür. Birleşmiş bir Bulgar devletinin ortaya çıkışı, Balkanlar'ın çoğuna egemen olmuş Birinci Bulgar İmparatorluğu'nun MS 681'de kurulmasına kadar uzanmaktadır ve Orta Çağ süresince Slavlar için bir kültür merkezi haline gelmiştir. İkinci Bulgar İmparatorluğu'nun 1396'da çökmesiyle birlikte, toprakları yaklaşık beş yüzyıl boyunca Osmanlı yönetimine girmiştir. 93 Harbi, Üçüncü Bulgar Devleti'nin kurulmasına yol açtı. Bundan sonraki yıllarda komşuları ile yaşadığı çatışmalar Bulgaristan'ın her iki dünya savaşında da Almanya ile ittifak yapmasına sebep olmuştur. 1946'da Sovyet liderliğindeki Doğu Bloku'nun bir parçası olarak tek partili bir sosyalist devlet haline geldi. Aralık 1989'da iktidardaki Komünist Parti, çok partili seçimlerin yapılmasına izin verdi ve bu da Bulgaristan'ın demokrasi ve piyasa ekonomisine geçişine yol açtı.
Tarih
Bulgaristan'ın ilk sakinleri Hint-Avrupa kökenli bir kavim olan Traklardır. Milatla birlikte ülke önce Roma İmparatorluğu, sonraysa Bizans İmparatorluğu egemenliğine girer.
Bizans İmparatorluğu yıkılıncaya değin Bizans ile savaşıp hâkimiyet alanlarını genişleten Bulgarlar, 1018-1186 yılları arasında yeniden Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiştir. 14. yüzyılda Türklerin Rumeli'ye çıkmasından sonra bağımsızlıklarını yitirerek Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmişlerdir.
Osmanlı Devleti'nin gerilemeye başlaması ve Çarlık Rusyası'nın da desteğiyle, Balkanların tümünde olduğu gibi Bulgaristan'da da ulusal kurtuluş hareketi alevlenmiş, 93 Harbi'nden yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, Bulgaristan'ı 1878 yılında içişlerinde bağımsız prenslik olarak, 1908 senesinde ise tam bağımsız çarlık olarak tanımıştır.
I. Dünya Savaşı'nda Osmanlılarla aynı cephede savaşa katılan Bulgaristan, II. Dünya Savaşı'na da Almanya saflarında katılarak her iki savaştan da yenilgiyle çıkmıştır.
II. Dünya Savaşı'nın ardından Balkanlar'da ilerleyen Sovyet ordusunun da yardımıyla Georgi Dimitrov önderliğinde sosyalist rejime geçen ülke, soğuk savaş yıllarında Varşova Paktı'nın üyesi olarak kalmıştır.
Doğu Bloku'nun çözülmesiyle 1990 yılında sosyalist rejimin yıkıldığı Bulgaristan, komşusu Türkiye ile olan ilişkilerini oldukça olumlu bir temele oturtmuştur. Ülke 1 Ocak 2007 tarihinde Avrupa Birliği'ne katılmıştır.
Coğrafya
Balkan Dağları (Stara Planina) Bulgaristan'ı kuzeyde Tuna platosu, güneyde ise Trakya platosu olarak kabaca iki coğrafi bölgeye ayırır. Oldukça dağlık bir coğrafyaya sahip olan güney Bulgaristan'da Rodop ve Rila sıradağları yer alır. Ülkenin ve Balkanların en yüksek zirvesi olan 2925 metre rakımlı Musala Dağı da burada bulunmaktadır.
Ülkenin en önemli ırmağı olan Tuna Nehri, aynı zamanda Romanya-Bulgaristan sınırını oluşturur. Bulgaristan sınırları içerisinde doğup, Yunanistan-Türkiye sınırını oluşturarak Ege Denizi'ne dökülen Meriç (Maritsa) Bulgaristan'ın en önemli nehirleridir.
İller
|
1. Yukarı Cuma |
8. Lofça |
15. Rusçuk |
22. Eski Zağra |
Nüfus dağılımı
31.12.2015 tarihi itibariyle 'National Statistical İnstitute' tarafından yayınlanan verilere göre Bulgaristan nüfusu 7.153.784 kişi olarak belirtilmiş olup illere göre nüfus dağılımı aşağıdaki gibidir;
| Sofia | 1.556.884 | Ruse | 225.674 | Yambol | 123.821 | ||
| Plovdiv | 673.283 | Sliven | 191.185 | Razgrad | 117.241 | ||
| Varna | 472.926 | Dobrich | 180.601 | Targovishte | 115.211 | ||
| Burgas | 413.884 | Shumen | 175.720 | Gabrovo | 114.272 | ||
| Stara Zagora | 323.685 | Vratsa | 172.007 | Silistra | 113.248 | ||
| Blagoevgrad | 312.831 | Kardzhali | 151.319 | Smolyan | 111.601 | ||
| Pazardzhik | 263.630 | Montana | 137.188 | Vidin | 91.235 | ||
| Pleven | 251.986 | Lovech | 131.493 | ||||
| Veliko Tarnovo | 245.006 | Kyustendil | 126.014 | ||||
| Haskovo | 236.383 | Pernik | 125.456 |
Ekonomi
İhracat ve İthalat
1990'a değin devlet yönetiminde sosyalist ekonominin hâkim olduğu ülke, Doğu Bloğu' nun çözülmesi sonucu Sovyet pazarını kaybetmesi ve kapitalist ekonomiye eklemlenme sorunları nedeniyle 90'lı yıllar boyunca milli gelirin % 70'e yakın küçüldüğü çok ağır bir ekonomik bunalım yaşamıştır. Bulgar ekonomisi, 90'lı yılların sonundan itibaren toparlanma sürecinde ve Avrupa ülkeler arası en hızlı büyüyen ekonomileri arasında yer alır.
Ekonomi ile ilgili bazı istatistik veriler şöyledir: Milli gelir (2001): $16,5 milyar, kişi başına düşen milli gelir: $3.500, devlet borçları: $10 milyar, devlet gelirleri (2000): $6,4 milyar, devlet giderleri (2000): $4,4 milyar, enflasyon (2001): % 3, ekonominin sektörlere göre dağılımı (2001): hizmet: % 57, endüstri: % 29, tarım: % 14.
Çöken eski sistemin yerine, yeni sistemin yerleşmesinin sancılarını yaşayan Bulgaristan, Polonya ve Rusya gibi şok ekonomik paketler uygulamadı. Daha muhafazakâr bir ekonomik reform paketleri uyguladı.
2004 itibari ile NATO üyesi olan Bulgaristan 1 Ocak 2007'de de AB'nin tam üyesi olmuştur.
Din
Bulgaristan vatandaşlarının büyük bir oranı Ortodoks Hıristiyan'dır. 1 Mart 2001 tarihindeki kişi sayımında Ortodoks: 6.552.751, Katolik: 43.811, Protestan: 42.308, Müslüman: 966.978, Diğerler: 14.937 olarak kaydedilmiştir.[5] 4 Aralık 1992'de yapılan kişi sayımında ilk kez Alevîler ayrı bir öbek olarak sayılmış ve 83.537 kişi kendini Alevî olarak tanıtmıştır.[6]
Etnik Yapı
2011 genel nüfus sayımına göre Bulgaristan'ın nüfusu 7,364,570'dir. Nüfusun etnik dağılımı ise şu şekildedir: Bulgarlar: 6.655.210 (%83,9), Türkler: 747 000 (%9,4), Romanlar: 370.908 (%4,7), Ruslar: 15.595, Ermeniler: 10.832, Ulahlar: 10.566, Makedonlar: 5.071, Yunanlar: 3.408, Ukraynalılar: 2.489, Yahudiler: 1.363, Rumenler: 1.088, Diğerler: 18.792 olarak kaydedilmiştir.[3]
131,531 olarak kendilerini ilan eden Müslüman Bulgarlar (Pomaklar)[7].
Kültür
Çağdaş Bulgar kültürü Trak, Slav ve Bulgar kültürünün bir karışımı olsa da Yunan, Roma, Osmanlı ve Kelt kültüründen de etkilenmiştir.[8] Trak eserleri pek çok lahit ve altın hazineyi içerir. Ülkenin sınırları Roma İmparatorluğu'nun Moesia, Trakya ve Makedonya eyaletlerini içerir ve pek çok arkeolojik keşif Roma dönemine dayanır, buna rağmen Antik Bulgarlar da müzik ve erken dönem mimaride etki bırakmışlardır. Birinci ve İkinci Bulgar İmparatorlukları Slav kültürü egemenliği altındaydı ve Preslav , Ohrid Edebiyat okulları sayesinde Doğu Ortodoks Slav dünyasında edebi ve kültürel anlamda büyük bir iz bıraktılar. Doğu Avrupa ve Asya'da pek çok ülkede kullanılan Kiril alfabesi bu edebiyat okullarında şekillendi.[9]
Büyük öneme sahip bir tarihsel kalıntı, Varna Nekropolü'nden çıkarılmış ve MÖ 5. binyıldan kalmış olan, dünyanın en eki işlenmiş altın hazinesidir.[12][13]
Resim, Müzik ve Edebiyat
Küçüklüğüne karşın yüzyılı aşkın bir süredir yapılan onbinlerce derlemesiyle bölgesel farkları, halk çalgılarının çeşitliliği ve çok sayıda dahi müzisyeni ile inanılmaz bir hazinedir. Hristiyanlık öncesi Pagan geleneklerin ve arkaik şarkı formlarının hala capcanlı ayakta durduğu ülkede şarkı söylemede kadınlar açıkça öndeler. Ülkenin Orta Çağ'a kadar uzanan bir müzik tarihi vardır. Joan Kukuzel (c. 1280–1360), Orta Çağ Avrupası'nın bilinen en eski bestecilerinden biridir. Zengin dans geleneği pek çok otantik toplulukça korunup dünyanın pek çok ülkesine taşınmaktadır. Ulusal halk müziği ayırt edilebilen bir sese sahiptir ve çeşitli gelenksel müzik aletleri kullanır, bunların arasında gıdulka, gayda, kaval ve davul vardır. Bulgar Devlet Televizyonu Kadın Ses Korosu, en başarılı halk müziği toplululuklarından biridir ve 1960'ta bir Grammy Ödülü almıştır. Halk müziği icralarında genellikle erkekler çalar, kadınlar söyler. Bulgar folklorunda kadınların kendi aralarında söyledikleri "sedenka" şarkılarının ve çalışırken ya da çalışmanın ardından söylenen hasat şarkılarının büyük bir önemi vardır. Bunun dışında ağırlıklı olarak Osmanlı yönetimi yıllarıyla bağlantılı çete şarkılarında da bol miktarda rastlanır. Rodop ve Pirin dağlarında yaşayan Pomaklar bugün geleneklerini korumaya gayret etmektedirler. Orta Rodoplarda yaşayan Pomakların müziğinde gayda ve kaval ağırlıklı bir önem taşır. Mesta ve Pirin bölgesi pomaklarının müziğine ise daha geniş bir enstrüman yelpazesi eşlik eder. Ancak her iki durumda da temel unsur gaydadır. Dağlık Rodop bölgesinin halk müziği geleneği diğer bölgelerden farklıdır. Şarkı ve dansların hemen hepsine Rodoplar'a özgü, Bulgaristan'daki en büyük boy gayda olan "kabagayda" eşlik eder. Yine şarkı ve danslarda Rodoplar dışında görülmeyen pentatonik gam görülür. Yiğitlik temasının en yaygın olduğu bölge burasıdır. Erkek şarkıcılardaki heybetli ve davudi söyleme özelliği dikkat çeker. 100 Kabagayda Topluluğu her yaz hala Rodop dağlarını büyülü tınılarıyla doldurmaktadır. Şarkıcılar Georgi Čilingirov, Rumen Rodopski ve Valja Balkanska Bulgaristan dışında da iyi tanınmaktalar.
Kaynakça
- ↑ 2011 sayımı, ss. 4.
- ↑ http://censusresults.nsi.bg/Reports/2/2/R9.aspx
- 1 2 2001 nüfus sayımı (Bulgaristan Ulusal İstatistik Enstitüsü)
- ↑ 2011 Bulgaristan nüfus bilgileri Bulgaristan Millî İstatistik Enstitüsü (Bulgarca)
- ↑ 2001 kişi sayımı (Bulgaristan Ulusal İstatistik Enstitüsü)
- ↑ Ömer Turan, 'Geçmişten Günümüze Bulgaristan Türkleri', Balkan Türkleri - Balkanlar'da Türk Varlığı, ASAM, Ankara, 2003, ISBN 978-975-6769-71-3, s. 29.
- ↑
- ↑ Bulgaria's Gold Rush, National Geographic Magazine, Aralık 2006.
- ↑ Paul Cubberley (1996) "The Slavic Alphabets". In Daniels and Bright, eds. The World's Writing Systems. Oxford University Press. ISBN 0-19-507993-0.
- ↑ Plovdiv: New ventures for Europe’s oldest inhabited city, The Courier, Ocak/Şubat 2010
- ↑ The World's Oldest Cities, The Daily Telegraph
- ↑ New perspectives on the Varna cemetery (Bulgaria), By: Higham, Tom; Chapman, John; Slavchev, Vladimir; Gaydarska, Bisserka; Honch, Noah; Yordanov, Yordan; Dimitrova, Branimira; 1 Eylül 2007
- ↑ "The Thracian tomb in Kazanluk". Digsys.bg. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110927170224/http://www.digsys.bg/books/cultural_heritage/thracian/thracian-intro.html. Erişim tarihi: 2 Ocak 2009.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| |||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
.svg.png)
| ||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| ||||||