Erboğa A

Koordinat: 13s 25d 27,6sn; -43º 01' 09″

Erboğa A

Erboğa (Centaurus) A (NGC 5128)
Gözlem verisi
Dönem J2000
Takımyıldız Erboğa
Bahar açısı (α) 13s 25d 27,6sn[1]
Yükselim (δ) -43° 01′ 09″[1]
Galaksi sınıfı S0 pec; Sy2[1]
Açısal boyut  (V) 25,7′ × 20′[1]
Görünür parlaklık  (V) 7.8[1]
Yüzey parlaklığı  (SB) +13,3[2]
Fiziksel özellikler
Bağlı birlik M83 Grubu
kırmızıya kayma +0,001825 ± 0,000017[1]
Dikey hız +547 ± 5 km/s[1]
Uzaklık 13,7 ± 0,9 MIy (4,2 ± 0,3 Mpc)[3]
Yarıçap 70.000 Iy
Kütle (m) bir trilyon (1012) M☉
Tarihçe
Kâşif İskoçya James Dunlop
Keşif yılı 1826
Katalog başlıkları
NGC 5128 • GC 3525 • IRAS 13225-4245 • Arp 153 • ESO 270-9 • h 3501 • MCG -07-28-001 • PGC 46957 • AM 1322-424 • PRC C-45 • Dun 482
Ayrıca bakınız:
Galaksi
Galaksiler listesi

Erboğa A, Centaurus A (ayrıca NGC 5128 olarak da bilinir) Erboğa takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 14 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir merceksi galaksi. Dünya'ya en yakın radyo galaksidir. Ayrıca etkin galaksi çekirdeği, profesyonel astronomlar tarafından ayrıntılı olarak incelenmiştir.[4] Gökyüzünün beşinci parlak cismi olan galaksi,[4] amatör gözlemciler için ideal bir hedeftir.[5]

Kara delik

Erboğa A'nın merkezinde bulunan kara delikteki rölativistik fışkırmayı gösteren Chandra X-ışını teleskobu fotoğrafı.

Güneş'in 1 milyar katı yoğunluğundaki bu kara deliğin güçlü plazma püskürtüşleri X-ışınları ve radyo dalgalarıyla izlenmiş ve Hubble Uzay Teleskobu ile Erboğa A'nın ayrıntıları elde edilmiştir. Kızılaltı dalgaboyu civarlarında gözlem yapan NICMOS dedektörü, bu galaksiyi sarmalayan kalın yıldızlararası toz bulutu kuşağını geçerek en küçük ayrıntıları göstermiş ve dev bir akresyon diski (kara delik etrafında bir disk oluşturan madde) ortaya koymuştur. Akresyon diskleri, sadece kara delikler etrafında bulunurlar ve genellikle plazma püskürtmeleri bu diske dik doğrultudadır. Erboğa A kara deliğinde, plazma püskürtmelerinin diskle yaptığı açı 90° değildir; bunun nedeninin disk ekseninin görülemeyecek kadar küçük konik bir devinim yapması olduğu düşünülür.

Keşif tarihi

Görünüm

Erboğa A'nın çekirdeği içindeki toz diskinin Hubble Uzay Teleskobu fotoğrafı. Kaynak: HST/NASA/ESA.

Erboğa A, tuhaf görünümlü bir galaksi olarak tarif edilebilir. Dünya'dan bakıldığında üzerine bindirilmiş bir toz şeridiyle, merceksi veya eliptik bir galaksi gibi görünür.[6] Galaksinin tuhaflığı ilk kez 1847 yılında John Herschel tarafından tanımlanmıştır.[7] Galaksinin tuhaf görünümünün genellikle iki küçük galaksinin birleşmesi sonucu olduğu düşünülür.[8]

Galaksinin şişkin bölgesi genellikle gelişmiş kırmızı yıldızlardan oluşur.[6] Tozlu disk çoğunlukla yeni yıldızların oluştuğu bir bölge olmuştur[4] ve disk içinde 100'den fazla yıldız oluşum bölgesi tanımlanmıştır.[9]

Süpernovalar

Erboğa A içinde bir tane süpernova tespit edilmiştir.[10] SN 1986G adlı süpernova, Robert Evans tarafından karanlık toz şeridinin içinde 1986 yılında keşfedilmiştir.[11] Daha sonra tip Ia süpernova olarak tanımlanmıştır.[12]

Yakın galaksiler ve galaksi grubu bilgisi

Erboğa A, iki altgruptan oluşan M83 Grubu'nun Cen A altgrubunun merkezindedir.[13] Diğer altgrubun merkezinde ise Messier 83 bulunur. Bu iki altgrup bazen tek bir grup olarak[14][15] bazen de iki altgrup olarak tanımlanmaktadır.[16] Erboğa A/M83 Grubu, Başak Süperkümesi içinde yer alır.

Amatör gözlem bilgileri

Erboğa A, Omega Centauri'nin (çıplak gözle gözlenebilen küresel yıldız kümesi) yaklaşık olarak 4° kuzeyinde yer alır.[5] Galaksi, yüksek yüzey parlaklığı ve nispeten büyük açısal boyutu nedeniyle amatör gözlemler için ideal bir hedeftir. Parlak merkezi şişlik ve toz şeridi büyük bir dürbünle bile gözlemlenebilir[5] ama diğer ayrıntılar için büyük bir teleskop gerekebilir.[5] Erboğa A, Stephen James O'Meara tarafından çıplak gözle farkedilmiştir.[17].

Kaynaklar

  1. 1 2 3 4 5 6 7 "NASA/IPAC Extragalactic Database". Centaurus A için sonuçlar. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110514100451/http://nedwww.ipac.caltech.edu/. Erişim tarihi: 06-12-2006.
  2. ↑ "Students for the Exploration and Development of Space.". NGC 5128 için sonuçlar. http://www.seds.org/~spider/ngc/revngcic.cgi?NGC5128. Erişim tarihi: 17-02-2008.
  3. ↑ J. L. Tonry, A. Dressler, J. P. Blakeslee, E. A. Ajhar, A. B. Fletcher, G. A. Luppino, M. R. Metzger, C. B. Moore (2001). "The SBF Survey of Galaxy Distances. IV. SBF Magnitudes, Colors, and Distances". Astrophysical Journal 546 (2): 681–693. DOI:10.1086/318301. http://adsabs.harvard.edu/abs/2001ApJ...546..681T.
  4. 1 2 3 F. P. Israel (1998). "Centaurus A - NGC 5128". Astronomy and Astrophysics Review 8: 237–278. DOI:10.1007/s001590050011. http://adsabs.harvard.edu/abs/1998A&ARv...8..237I.
  5. 1 2 3 4 D. J. Eicher (1988). The Universe from Your Backyard. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-36299-7.
  6. 1 2 A. Sandage, J. Bedke (1994). Carnegie Atlas of Galaxies. Washington, D.C.: Carnegie Institution of Washington. ISBN 0-87279-667-1.
  7. ↑ H. Arp (1966). "Atlas of Peculiar Galaxies". Astrophysical Journal Supplement 14: 1–20. DOI:10.1086/190147. http://adsabs.harvard.edu/abs/1966ApJS...14....1A.
  8. ↑ W. Baade, R. Minkowski (1954). "On the Identification of Radio Sources". Astrophysical Journal 119: 215–231. DOI:10.1086/145813. http://adsabs.harvard.edu/abs/1954ApJ...119..215B.
  9. ↑ P. W. Hodge, R. C. Kennicutt Jr. (1982). "An atlas of H II regions in 125 galaxies". Astrophysical Journal 88: 296–328. DOI:10.1086/113318. http://adsabs.harvard.edu/abs/1983AJ.....88..296H.
  10. ↑ "NASA/IPAC Extragalactic Database". Results for extended name search on Centaurus A. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110514100451/http://nedwww.ipac.caltech.edu/. Erişim tarihi: 2007-03-07.
  11. ↑ R. Evans, R. H. McNaught, C. Humphries (1986). "Supernova 1986G in NGC 5128". IAU Circular 4208. http://adsabs.harvard.edu/abs/1986IAUC.4208....1E.
  12. ↑ M. M. Phillips, A. C. Phillips, S. R. Heathcote, V. M. Blanco, D. Geisler, D. Hamilton, N. B. Suntzeff, F. J. Jablonski, J. E. Steiner, A. P. Cowley, P. Schmidtke, S. Wyckoff, J. B. Hutchings, J. Tonry, M. A. Strauss, J. R. Thorstensen, W. Honey, J. Maza, M. T. Ruiz, A. U. Landolt, A. Uomoto, R. M. Rich, J. E. Grindlay, H. Cohn, H. A. Smith, J. H. Lutz, R. J. Lavery, A. Saha (1987). "The type 1a supernova 1986G in NGC 5128 - Optical photometry and spectra". Publications of the Astronomical Society of the Pacific 99: 592–605. DOI:10.1086/132020. http://adsabs.harvard.edu/abs/1987PASP...99..592P.
  13. ↑ I. D. Karachentsev, M. E. Sharina, A. E. Dolphin, E. K. Grebel, D. Geisler, P. Guhathakurta, P. W. Hodge, V. E. Karachetseva, A. Sarajedini, P. Seitzer (2002). "New distances to galaxies in the Centaurus A group". Astronomy and Astrophysics 385: 21–31. DOI:10.1051/0004-6361:20020042. http://adsabs.harvard.edu/abs/2002A&A...385...21K.
  14. ↑ R. B. Tully (1988). Nearby Galaxies Catalog. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35299-1.
  15. ↑ P. Fouque, E. Gourgoulhon, P. Chamaraux, G. Paturel (1992). "Groups of galaxies within 80 Mpc. II - The catalogue of groups and group members". Astronomy and Astrophysics Supplement 93: 211–233. http://adsabs.harvard.edu/abs/1992A&AS...93..211F.
  16. ↑ A. Garcia (1993). "General study of group membership. II - Determination of nearby groups". Astronomy and Astrophysics Supplement 100: 47–90. http://adsabs.harvard.edu/abs/1993A&AS..100...47G.
  17. ↑ The Revised AINTNO 100

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Caldwell kataloğu
Liste
C1 · C2 · C3 · C4 · C5 · C6 · C7 · C8 · C9 · C10 · C11 · C12 · C13 · C14 · C15 · C16 · C17 · C18 · C19 · C20 · C21 · C22 · C23 · C24 · C25 · C26 · C27 · C28 · C29 · C30 · C31 · C32 · C33 · C34 · C35 · C36 · C37 · C38 · C39 · C40 · C41 · C42 · C43 · C44 · C45 · C46 · C47 · C48 · C49 · C50 · C51 · C52 · C53 · C54 · C55 · C56 · C57 · C58 · C59 · C60 · C61 · C62 · C63 · C64 · C65 · C66 · C67 · C68 · C69 · C70 · C71 · C72 · C73 · C74 · C75 · C76 · C77 · C78 · C79 · C80 · C81 · C82 · C83 · C84 · C85 · C86 · C87 · C88 · C89 · C90 · C91 · C92 · C93 · C94 · C95 · C96 · C97 · C98 · C99 · C100 · C101 · C102 · C103 · C104 · C105 · C106 · C107 · C108 · C109
Ayrıca bakınız
Messier Kataloğu · Bulutsular Kataloğu · Bulutsular ve Kümeler Genel Kataloğu · Yeni Genel Katalog · Dizin Kataloğu · Gözden Geçirilmiş Yeni Genel Katalog · Herschel 400 Kataloğu
Kategori:Caldwell nesneleri Portal:Astronomi Commons:Caldwell nesneleri
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/27/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.