Deniz mağarası

Deniz mağarası

Deniz mağarası, kıyı mağarası veya diğer adıyla dalga oyukluğu, deniz ya da göllerdeki dalga hareketleri sonucunda sarp kayalıklarda oluşan mağaralar. Deniz mağaraları, dalgaların doğrudan kayalara çarparak kırıldığı kayalık uçlarında ya da kıyılarda görülürler. Yeraltı suyu, akışı sırasında daha az dirençle karşılaşacağı rotaları, kırık ve çatlaklı bölümleri tercih eder. Karbonik asit içeren yeraltı suyunun bu rotalardaki akışı sırasında devam eden çözünme, milimetre boyutunda başlayıp, zamanla kilometrelerce uzunluğa sahip yeraltı akım kanallarının ve mağaraların oluşmasına neden olur.

Kara mağaraları genellikle kimyasal çözünme süreçleriyle oluşmalarına karşın, deniz mağaraları mekanik aşınma sonucunda oluşurlar. Kıyılardaki zayıf kayaç bölgeleri, dalgaların gücü altında aşınır ve çöker. Ortaya çıkan oyuklar zamanla, her dalganın yarattığı hidrolik basınç nedeniyle giderek büyür. Dalgaların yarattığı basıncın zorlamasıyla zamanla mağaranın tepesinde delik oluşabilir ve zamanla bu hava deliğinden suyun fışkırması ile kayaç üzerindeki basıncın etkisi azalır.

Oluşumu

Akun Adası'ndaki bazalt deniz mağarası.

Deniz mağaraları dalga hareketleri sonucu oluşurlar. Bu mağaraların oluşumundaki en önemli faktör erozyondur. Erozyon, dalgaların kayaçla temas ettiği her yerde meydana gelebilir. Bu mağaraların oluşması için kayacın öncelikle zayıf bir bölge içermesi gerekmektedir (çatlak, yarık vs.). Oluşan bu zayıf bölgelerde ise dalga hareketleri etkili olmaktadır. Dalgalar zayıf noktalarda oluşturdukları yarıkları daha da büyüterek buradaki baskıyı arttırır ve deniz mağaralarını meydana getirir.

Barbados'taki bir deniz mağarası.

Deniz mağaralarının oluşumunu etkileyen bir diğer faktör de yağmur sularıdır. Topraktan sızan karbonik ve organik asitler yarıklar içinde kayaların zayıflamasına yardımcı olurlar. Böylece deniz mağaralarının oluşumunu hızlandırırlar. Çoğu deniz mağarasının duvarları parça parça kopmalardan dolayı düzensiz ve bodurdur fakat bazı mağaralarda ise duvarlar yuvarlak ve düzgündür. Dünyanın çeşitli yerlerinde görülebilen deniz mağaraları, günümüzde oluşmakta olan kıyı şeritleri ve daha önceden oluşmuş kıyı şeritlerinde bulunmaktadırlar.

Dubrovnik'teki bir deniz mağarası.

Canlı yaşamı

Deniz mağaralarında binlerce canlı yaşamaktadır. Buralarda bulunan küçük mikroorganizmalara ekstremofilik denilmektedir. Anemon, denizyıldızı, sünger ve midye gibi sığ su canlıları görülmektedir. Deniz canlıları mağaraların duvar ve zeminlerinde çoğalırlar ve bu canlılar çoğunlukla kördürler.

Deniz yıldızları ve Deniz süngerleri, Santa Cruz, California.

Boyutunu etkileyen faktörler

Deniz mağaralarının oluşmasında birçok faktör etkilidir. Kayacın jeolojik yapısı, mağara girişinin değişen deniz koşullarına göre konumu ve zaman, mağaraların boyutunu etkileyen önemli faktörlerdir. Ayrıca yan kayacın türü de önemlidir çünkü bazı mağaralar bazaltlardan bazıları ise tortul kayaçlardan oluşmaktadırlar. Bazalt kayaçlar güçlü kayaçlardır ve yüzeyi daha yavaş aşınırken tortul kayaçlar bazaltlara göre daha hızlı aşınmaktadırlar.

Ayrıca jeolojik ölçekte meydana gelen küresel iklim değişiklikleri ve deniz seviyesinde meydana getirdiği değişikliklerde deniz mağaralarının oluşumunda etkili olmuştur. Örneğin, yaklaşık 2,5 milyon yıl önce başlayan Pleistosen zamanında görülen sıralı buzul çağları deniz seviyesini yaklaşık 200 metre kadar düşürmüştür. Böylelikle deniz tabanında bulunan deniz mağaraları gün yüzüne çıkmıştır. Bu durumun aksine ise yaklaşık 12.000 yıldan beri deniz seviyesinin yükselmesiyle tamamen deniz altında kalmış birçok deniz mağarası da bulunmaktadır. Bu duruma örnek olarak da California Channel Adalarında bulunan deniz mağaralarını örnek verilebilir.

Dünyanın en büyük deniz mağaraları

Santa Cruz Adası'ndaki Boyalı Mağarası

1. Dünyanın en uzun ve en büyük deniz mağarası Yeni Zelanda'nın Güney Adasında Otago kıyısındaki Matainaka Mağarasıdır. Mağaranın uzunluğu 5.051 metre olarak hesaplanmıştır. Bu mağara uzunluk olarak en büyük mağara olsa da hacimce en büyük mağara değildir. Mağara kumtaşından oluşmaktadır ve mağarada birçok kırık ve sayısız geçitler mevcuttur.
2. Dünyada uzunluğu bakımından ikinci sırada yer alan diğer mağara Matainaka mağarasının komşusu olan Mor Katedral'dir. Uzunluğu 1.325 metredir. Duvarlarında gelgitlere maruz kalan mor renkli algler vardır. Komşusu Matainaka'nın aksine tek bir girişi olan bir mağaradır.
3. Sea Lion Mağaraları ise dünyanın en uzun üçüncü deniz mağaralarıdır. Floransa'da bulunan mağaranın uzunluğu 1.315 metredir.
4. Dünyanın dördüncü en uzun mağarası Kaliforniya'nın Santa Cruz'daki Boyalı Mağarası'dır. Mağaranın uzunluğu 1.227 metredir.
5. Dünyadaki en büyük deniz mağaralarından beşincisi ise 1.155 metre uzunlukla Kauai'nın Na Pali sahilindeki Waiahuakuadır. Bu mağara ayrıca Kutsal Su Mağarası olarak da bilinir.

Konuyla ilgili yayınlar

• Bunnell, D. (1988). Sea Caves of Santa Cruz Island. Santa Barbara, CA: McNally and Loftin. 
• Bunnell, D. (1993). Sea Caves of Anacapa Island. Santa Barbara, CA: McNally and Loftin. 
• Bunnell, D. (2004). "Littoral Caves". Gunn, J.. Encyclopedia of Caves and Karst. New York: Fitzroy Dearborn. ISBN 1-57958-399-7. 
• Hansom J.D. (2003). "Papa Stour, Shetland". May, V.J., Hansom, J.D.. Coastal Geomorphology of Great Britain. Geological Conservation Review Series. 28. Joint Nature Conservancy Committee, UK. 
• Moore, D.G. (1954). "Origin and development of sea caves". National Speleological Society Bulletin 16: 71–76. 
• Sjöberg, Rabbe (1988). "Coastal Caves Indicating Preglacial Morphology in Norway". Cave Science, The Transactions of the British Cave Research Association 15 (3): 99–103. 
• Dipova, N., (2007), Yamaç Kenarı Mağaralarının Kıyı Falezi Duyarsızlığına Etkileri, VI. Kıyı Mühendisliği Ulusal Sempozyumu, 25-28 Ekim 2007, İzmir, Bildiriler Kitabı, sayfa 335-342.

Dış bağlantılar

• Fotoğraflar ve Deniz Mağaraları hakkında ek bilgi
• Deniz Mağaralarında canlı yaşamı hakkında bilgi
• Deniz Mağaralarının oluşumu hakkında ek bilgi