Kıyı oku

Kıyı oku , girintili çıkıntılı kıyılarda, enkaz göçü ve kıyı akıntıları ile taşınan malzeme, koy ve körfezlerin açıklarında birikerek zamanla su yüzüne çıkarlar. Bu şekilde koyların önünde bir ok biçiminde yer alırlar. Bu şekillere “kıyı oku” denir.^[1]

Dungeness kıyı oku Juan de Fuca Boğazı, ABD Pasifik sahili.

Oluşumu

Kıyı oku Kıyı akıntıları, kıyı çizgisinin bütün girinti ve çıkıntılarını takip etmezler. Bundan ziyade, kıyı çizgisi boyunca bir çıkıntıdan (burundan) öbürüne uzanırlar. Ancak burunlar arasında yer alan koyların ve girintilerin ağızlarında derinlik genellikle fazladır. Bu sebepten dolayı, taşıdığı maddelerle birlikte bir burundan diğerine yönelen kıyı akıntısı, koyların ağzına rastgelen bu derin suları geçerken, sürüklediği maddelerin bir kısmını dibe bırakırlar. Biriktirme sürecinin ve gelişiminin uzun süre devam etmesi halinde dibe çöken maddeler yavaş yavaş birikir. Gelişerek yükselmeye başlarlar ve deniz seviyesine kadar ulaşır.Bu biriktirme olayı depolandığı ucu buruna bağlıdır ve oradan koyun ağzına doğru devam etmektedir. Bu biriktirme olayının yüzeyi deniz seviyesine kadar yükseldiği zamandan itibaren bu yüzeysel alan dalga tarafından aşındırılır. Bu yüzeyden koparılan maddelerin bir kısmı dalgalar tarafından oluşan setin üst kısmına ve iç yamacı üzerine yığılır. Bu olayın devam etmesiyle deniz altı seti yavaş yavaş yükselerek belirli bir zaman sonra deniz suyu seviyesinin üstüne çıkar. Bu olay sonucunda oluşan yüzey üzerinde dalga ve rüzgarlar aşındırma yaparlar. Son olarak meydana gelen bir ucu buruna bağlı,diğer ucu serbest olan birikim şekillerine kıyı oku denir.^[2]

Farewell kıyı oku, Yeni Zelanda Güney İzlanda

.

Kıyı okunun oluşumunun ileri evrelerinde, kıyı boyu akıntılar ve dalgalar, bu çökel yığışımını hakim dalga ve akıntı yönünde çengel görünümlü iç bükey kavisler çizerek ilerlemesini sağlar. Bu tarz yapıların oluşması genellikle yakınlarda önemli bir çökel kaynağı (delta) ile mümkündür. Çok çeşitli şekillerde görünebilirler. Kıyı oklarının son evrelerinde kıyı boyunca tamamen kapanmasını sağlayarak lagünler oluşur.

• Türkiye'de kıyı birikim şekillerinden kıyı oku şekline en iyi örneklerden birisi de Çanakkale Boğazı'nda bulunan Çardak kıyı okudur. Yaklaşık 2.5 km uzunlığa sahip olan kıyı okunun oluşturduğu lagünün alanı 2 km²'dir. Kıyı okunun çökel kaynağı batısında bulunan Hacıömer Deltası'dır. kıyı okunun görünümü, oklar akıntı yönününü göstermektedir

Diğer diller

Kıyı oku kelimesi ingilizce coğrafi terimler sözlüğünde spit kelimesine karşılık gelir.

Almanya Baltık kıyılarında önemli ölçüde gelişmiş olan kıyı okları Nehrung olarak tanımlanır.

Örnekler

• Türkiye'de kıyı birikim şekillerinden kıyı oku şekline en iyi örneklerden birisi de Çanakkale Boğazı'nda bulunan Çardak kıyı okudur.

Ayrıca bakınız

• Dış kuvvetler

Kaynakça

1. Davinson - Arnott R. , Introduction to Coastal Processes and Geomorphology ,Cambridge University Press The Edinburgh Building, Cambridge CB2 8RU, UK
2. Erinç, 1971, Jeomorfoloji 2, İstanbul Üniversitesi Yayınları, no: 1628