Gıyaseddin Cemşid

Gıyaseddin Cemşid
غیاث‌الدین جمشید 
Tam adı: Giyaseddin Cemşîd bin Mesud bin Muhammed el-Kaşî
Doğumu: 1380
Doğum yeri: Kaşan, İran
Ölümü: 1429[1]
Ölüm yeri: Semerkand
İlgilendikleri: Matematik, Astronomi ve Tıb
Çağ: İslam'ın Altın Çağı
Dini: İslam
Önemli çalışmaları: Pi sayısı

Gıyaseddin Cemşid, (Farsça:غیاث‌الدین جمشید کاشانی, Arapça: غياث الدين جمشید بن مسعود بن محمد الكاشي‎, Ġiyāṯ ad-Dīn Ǧamšīd bin Masʿūd bin Muḥammad al-Kāšī) (d.1380, Kaşan, Iran -ö. 1429[1], Semerkand) 14. yüzyılın son yarısında, Kaşan’da doğmuş bir hekim, matematikçi ve gökbilim adamıdır.

Yaşam öyküsü

Doğum ve ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Öğrenimini Kaşan’da tamamlamış, Uluğ Bey'in daveti üzerine Semerkand'a gitmiş ve çalışmalarına burada devam etmiştir. Matematik ve astronomi üzerine çalışmaları olan el-Kaşi, aritmetikte ondalık sistemi ilk kullanan kişidir. Meraga Gözlemevi’nde yapılmış olan gözlemleri içeren İlhan’ın Zici adlı zicteki tabloları yeniden hesap ederek İlhan’ın Zici’ni tamamlayan Hakan’ın Zici adlı eserini yazmıştır; Süllem el-Sema adlı eserinde ise gök cisimlerinin uzaklıkları sorununu tartışmıştır.

Gıyaseddin Cemşid el-Kaşi’nin en önemli eseri, Ortaçağ İslâm Dünyası’ndaki matematik bilgisini bütün yönleriyle serimlediği Matematiğin Anahtarı adlı kitabıdır; bu eserinin bir bölümünde ondalık kesirleri kuramsal yönden incelemis ve bu kesirlerle toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi aritmetiksel işlemlerin nasıl yapılacağını örnekleriyle göstermiştir; burada vermiş olduğu bilgiler daha sonra 16. yüzyılın Osmanlı ünlü matematikçilerinden ve astronomlarından Takiyüddin (Arapça: تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي, Taqī al-Dīn Abū Bakr Muhammad ibn Qādhī Ma'rūf ibn Ahmad al-Shāmī al-'Asadī al-Rāsid[2]) tarafından kullanılacak, trigonometri ve astronomiye uygulanarak geliştirilecektir.

Usule uygun, sin 1° belirlemek için Gıyaseddin Cemşid al-Kaşi aşağıdaki çözümü bulmuş, sonraları 16. yüzyılda Fransız matematikçilerinden François Viète tarafından sık sık kullanılmıştır.[3]

Pi Sayısı

Gıyaseddin Cemşid Arşimed'in pi sayısının hesaplanması için önerdiği iç içe poligonlar yöntemini kullanarak virgülden sonra 14'üncü basamağa kadar gitmiş ve pi sayısını kendi zamanının en iyi hesaplamış kişisi olmuştur. O güne kadar en iyi sonuç olarak Zu Chongzhi tarafından 6'ıncı basamağa kadar gidilmişti. Bu rekor 180 yıl gibi çok uzun bir süre boyunca El-Kaşi'de kalmıştır. 180 yıl sonra Adriaan van Roomen tarafından yine aynı yöntemle virgülden sonra 15[4] (ya da 17[5]) basamak ile kırılmıştır.

Eserleri

Kaynakça

  1. 1 2 http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=250015&idno2=c250010#1
  2. ↑ Dr. Salim Ayduz, Taqi al-Din Ibn Ma’ruf: A Bio-Bibliographical Essay (İngilizce)
  3. ↑ Marlow Anderson, Victor J. Katz, Robin J. Wilson (2004), Sherlock Holmes in Babylon and Other Tales of Mathematical History, Mathematical Association of America, p. 139, ISBN 0-88385-546-1
  4. ↑ http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Al-Kashi.html
  5. ↑ The History of Pi, Fountain Magazine, Issue 49, Page 24, 2005

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 9/10/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.