Kazakistan ekonomisi

Kazakistan ekonomisi
Astana'da iş merkezi
Derece	43. (SAGP, 2014)
Para birimi	Kazakistan Tengesi ()
İstatistikler
GSYİH	$420.6 milyar (SAGP, 2014)[1] $217.9 milyar (nominal, 2014)[2]
GSYİH büyüme	4.3% (Reel, 2014)[3]
Kişi başı GSYİH	$24,100 (SAGP, 2014)[4]
Sektörel GSYİH dağılımı	Tarım: %5.2; endüstri: %37.9; hizmetler: %56.95 (2011 tahm.)
Enflasyon (TÜFE)	%5.2 (TÜFE, 2012 tahm.)
Yoksulluk sınırı altındaki nüfus	%2.9 (2013)
Gini katsayısı	28.8[5] (2008, low)
İşgücü	9.102 milyon (2014 tahm.)[6]
İşsizlik	%5.0 (2014)[7]
Dış ticaret
İhracat	$86.93 milyar (2012)
İhraç malları	petrol ve petrol ürünleri %59, demir ve metaller %19, kimyasallar %5, makine %3, tahıl, yün, et, kömür
Ana ihracat ortakları	Çin Halk Cumhuriyeti %21.0  Rusya %9.9  Fransa %9.3  Almanya %6,9  İtalya %5.0  Kanada %4.8  Ukrayna %4.7  Romanya %4.1 (2012 tahm.)[8]
İthalat	$42.82 milyar (2012 tahm.)
İthalat malları	Makine ve ekipmanlar, metal ürünleri, gıda maddeleri
Ana ithalat ortakları	Rusya %31.6  Çin Halk Cumhuriyeti %26.6  Almanya %6.0  Ukrayna %4.4 (2012 tahm.)[9]
Gayrisafi dış borç	$105.5 milyar (31 Aralık 2012 tahm.)
Kamu maliyesi
Kamu borçları	GSYİH'nın %12'si (2012 tahm.)
Gelirler	$43.08 milyar (2012 tahm.)
Giderler	$48.04 milyar (2012 tahm.)
Kredi derecelendirme	Standard & Poor's:[10] BBB+ (İçte) BBB (Dışta) BBB+ (T&C Değerlendirmesi) Görünüm: Durağan[11] Moody's:[11] Baa2 Görünüm: Durağan Fitch:[11] BBB- Görünüm: Pozitif
Dış rezervler	$28.29 milyar (31 Aralık 2012)
Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

Kazakistan ekonomisi Orta Asya'nın en büyük ekonomisidir. Büyük petrol rezervleri yanı sıra mineraller ve metallere sahiptir. Aynı zamanda hem canlı hayvan ve tahıl üretimini barındıran geniş bozkır toprakları ile önemli tarımsal potansiyele sahiptir hem de yanı sıra Uluslararası Uzay İstasyonu'na her Uzay aracı fırlatmasında geliştirilen uzay altyapısına sahiptir. Güneydeki dağlar elma ve ceviz için önemli bir yeterliğe sahiptir; her iki tür de vardır ve yabani olarak yetişmektedir. Kazakistan'ın sanayi sektörü bu doğal kaynakların çıkarılması ve işlenmesi ve aynı zamanda inşaat malzemeleri, traktör, tarım makineleri ve bazı askeri öğeler konusunda uzmanlaşmış nispeten büyük bir makine yapı sektörüne sahiptir. SSCB'nin dağılmasından ve Kazakistan'ın geleneksel ağır sanayi ürünlerine olan talebin çöküşü ile 1994 yılında meydana gelen en dik yıllık düşüş, 1991 yılından bu yana ekonomide keskin bir daralmaya yol açmıştır. 1995-97 ekonomik reformlar ve özelleştirmelerle hükümet programı özel sektöre varlıkların önemli olarak kaymasına neden oldu. Birkaç yıl içinde önemli ölçüde daha büyük petrol ihracatı için Karadeniz artış beklentileri ile batı Kazakistan'ın Tengiz Alanı'nda Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu anlaşmasıyla yeni bir boru hattı inşası Aralık 1996'da imzalanmasıyla sonuçlandı. Kazakistan'ın ekonomisi petrol fiyatları ve Rusya'da Ağustos finansal krizinin çökmeye uğratması nedeniyle GSYİH büyümesinde %2.5 düşüş ile 1998 yılında aşağı döndü. 1999 yılında parlak bir nokta, bir iyi zamanlanmış tenge devalüasyonu ve tampon görevinde tahıl hasatı ile birlikte, durgunluk ekonomiyi dış satıma itti ve uluslararası petrol fiyatlarındaki artış kurtarıcı oldu.

Kişi başına cari GSYİH doksanlı yıllarda %26 küçüldü.^[12] 2000'li yıllarda, Kazakistan'ın önde gelen ihracat ürünleri petrol, metal ve tahıl dünya piyasalarında artan fiyatlar yardımıyla, Kazakistan'ın ekonomisini keskin bir şekilde büyüttü. GSYİH 1999 yılında %1,7, 2000 yılında %9,6 büyüdü. 2006 yılında, son derece yüksek GSYİH büyümesi sürdürülebilir olmuş ve %10,6 oranında büyümüştür.^[13] Rusya ve Çin'in iş sektörü patlaması yanı sıra Bağımsız Devletler Topluluğu (CIS) komşu ülkeleri bu büyümeyi ileriye itmekte yardımcı olmuştur. Artan ekonomik büyüme de kamu finansmanının bir dönüşüne yol açtı, 1999 yılındaki GSYİH'nın %3.7 nakit açığı hareketi 2000 yılında %0.1 dış fazlaya neden oldu. Ülke düşen petrol fiyatları ve Ukrayna krizinin etkileri nedeniyle tetiklenen 2014 yılında ekonomik büyümede bir yavaşlama yaşadı.^[14] Ülkenin para birimi, 2004 yılında %19 oranında ve 2015 yılında %22 oranında devalüe oldu.

2015 yılında, Dünya Ekonomik Forumu 144 ülke arasında derlemiş olduğu Küresel Rekabetçilik Sıralamasında Kazakistan'ın 50. Sırada olduğunu açıklamıştır.^[15] Sıralamada pazar büyüklüğü, GSYİH, vergi oranları, altyapı gelişimi, vb gibi birden çok makroekonomik ve finansal etmenler göz önünde bulundurulur.^[16] 2012 yılında, Dünya Ekonomik Forumu bir listede ülkede iş yapmada en büyük sorun olarak yolsuzluğu,^[17] Dünya Bankası ise Angola, Bolivya, Kenya, Libya ve Pakistan ile eşit bir yolsuzlukta bir sıcak nokta olarak Kazakistan'ı listede gösterdi.^[18]

Kazakistan, Cornell Üniversitesi ve INSEAD Fransa ile birlikte Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO - World Intellectual Property Organization) tarafından yayınlanan 2015 Küresel İnovasyon Endeksi'nde (GII) Orta ve Güney Asya bölgesel sıralamadasında 2. konumda teminatlı bulundu.^[19]

Kazakistan, 2015 Bloomberg Yenilik Endeksinde en yenilikçi ekonomiler arasında ilk 50'de yer almaktadır.^[20]

Makro-ekonomik eğilim

Washington, DC merkezli Miras Vakfı tarafından yayınlanan 2014 Ekonomik Özgürlük Endeksi'nde, Kazakistan herhangi bir ülke tarafından kaydedilen 20 en iyi gelişmeler arasında olarak yazarlar tarafından not edildi ve son 17 yıldır 22'nin üzerinde puan kazanmıştır.^[21] Kazakistan, Asya-Pasifik bölgesinde 42 ülke arasında 11'inci sırada yer almaktadır ve toplam puanı dünya ve bölge ortalamalarının üzerindedir.^[21]

Bu grafik Kazak tengesinin milyonlarca figürleri ile Uluslararası Para Fonu tarafından tahminli piyasa fiyatları ve Kazakistan'ın gayri safi yurtiçi hasıla eğilimlerini gösterir.^[22]

Yıl	Gayri safi yurtiçi hasıla	ABD Dolar Dövizi	Enflasyon dizini (2000=100)	Kişi başına düşen gelir (ABD % olarak)
1995	78,014,200	61.11 Tenge	64	3.81
2000	102,599,902	142.26 Tenge	100	3.53
2005	147,453,000	132.88 Tenge	140	9.01

Satın alma gücü paritesi karşılaştırmaları için, ABD Doları sadece 59.95 Tenge olarak değiştirilir. Ortalama ücretler 2009 yılında adam-saat başına 6,93 $'dan oluşuyordu.

Kazakistan da iyi bir para politikasını başarmıştır. 2001 yılında başlıca zorluk enflasyonu kıvılcım olmadan güçlü döviz girişlerini yönetmek oldu. Enflasyon aslında, 2000 yılında kayıtlı olarak %9,8 oranında kontrol altında kaldı ve 2001 yılında %10'un altında olması muhtemel görünmekteydi. Çünkü güçlü ekonomik gidişat ve finansal sağlığı dolayısıyla Kazakistan, planlanandan 7 yıl önce 2000 yılında 400 milyon $ ödeyerek IMF'ye olan borcunun tamamı ödeyen ilk eski Sovyet cumhuriyeti oldu. Toplam dış borç tutarı, yaklaşık 12.5 milyar dolar, hükümet tarafından bunun 4 milyarı borç olarak kapatıldı. Bu iyi yönetilebilir seviyeler içinde, GSYİH'nın %6,9 düzeyindedir.

Vergilendirmede önceki yenileştirmelerin sonuçları ile ve finans sektöründe birleşik ekonomik büyümede toparlanma, 2000 yılında GSYİH'nın %4.2'si gibi hafif bir fazlaya ve 1998 bütçe açığı seviyesinden önemli ölçüde geliştirilmiş kamu finansmanına yol açtı. Hükümet vergi gelirleri ile 2000 yılında GSYİH'nın %20.6'sı, 1999 yılında GSYİH'nın %16,4 kadar büyüdü. 2000 yılında, Kazakistan bu kazanımları pekiştirmek amacıyla yeni bir vergi kodu kabul etti. Güçlü finansal pozisyonu ile hükümet %16'dan %202'ye katma değer vergisini (KDV) azaltmak ve Temmuz 2001 itibariyle sosyal (bordro) vergileri azaltmak için onay verdi. Kazakistan'ın güçlü bütçe pozisyonu ve güçlü ihracat kazancı ile 2001 yılında Moody's, S&P ve Fitch'den kredi derecelendirme yükseltmeleri elde etti.

Kazakistan kısmen Şili emeklilik sistemi modeline dayanan, ancak değişikliklerle dâhil 1998 yılında emeklilik reform programı uyguladı. Temmuz 2001 itibariyle, Kazakistan, çoğunlukla özel sektör tarafından yönetilen kendi kişisel emeklilik hesaplarına1 milyar dolardan fazla katkıda bulunmuştur. Merkez Bankası emeklilik fonlarını denetler ve düzenler. Kaliteli yatırım çıkışları için emeklilik fonları artan taleple borç senetleri piyasasının hızlı gelişimi tetikledi. Kazakistan emeklilik fonu sermayesi Eurobond'larla hükümetinde dâhilinde olmak üzere, kurumsal ve devlet tahvili neredeyse sadece yatırım olarak kullanılıyor. Kazakistan bankacılık sistemi hızla gelişiyor. Bankacılık sistemleri sermayelendirmesi şimdi 1 milyar doları aşıyor. Merkez Bankası, bankacılık sektörünü güçlendirmek için kampanyayla mevduat sigortası tanıttı. Birkaç büyük yabancı bankalar; Kraliyet İskoçya Bankası Grubu, Citibank, HSBC dâhil olmak üzere Kazakistan'da şubeleri vardır. Kazakistan, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO - Economic Cooperation Organization) üyesidir.

Ocak-Mart döneminde Kazakistan Cumhuriyeti İstatistik Kurumuna göre üretimde 3,881.6 milyar tenge ve %7,1 oranında bir artış gerçekleşti.

Ekonomik büyüme ve GSYİH

Kazakistan'ın GSYİH'sı Ocak-Eylül 2014 döneminde reel olarak %4,1 oranında büyüdü.^[23]

Kazakistan'ın reel GSYİH büyümesinin 2014 yılında %4.3'e ulaşacağı tahmin edilmektedir, 2014 yılında Kazakistan'da ekonominin temel itici gücü, tüketici sektörü; Kazakistan'da tüketim ağırlıklı perakende kredi ile arttırılır.^[24]

Kazakistan Cumhuriyeti İstatistik Kurumu'na göre 2014 yılının ilk çeyreğinde Kazakistan'ın GSYİH büyümesi %3.8 idi.^[25]

Kazakistan Hükümeti, 1 Mayıs 2014 tarihinde IBRD, IFC, MIGA ile Ortaklık Çerçevesi Anlaşması imzaladı; bu anlaşma uyarınca Dünya Bankası, ekonominin çeşitlendirilmesi için, Kazakistan'a 2.5 milyar dolar tahsis edecektir ve sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlayacaktır.^[26]

2015 yılı itibariyle Dünya Bankası, yaklaşık 10.500 dolar kişi başına düşen GSYİH ile bir üst-orta gelirli bir ülke olarak Kazakistan'ı sınıflandırmıştır.^[27]

Ekonomi sektörleri

Birincil

Enerji

Kazakistan, küresel üretimin %35 ile, uranyum üretimi hacimlerinde dünyanın en önde gelen ülkesidir,^[28] ve Avustralya'nın ardından dünyanın en büyük ikinci uranyum rezervlerine sahiptir.^[29]

Petrol ve Gaz

Petrol ve gaz önde gelen ekonomik sektördür. 2000 yılında Kazakistan, petrol üretimi 352.52.000 metrik ton (günde 700.000 varil) ve 1999 yılında %17.4 artışla 30.025.000 tonun üzerinde bir üretimde bulundu. 1999 yılında 20.813.000 ton ile %38.8 oranında, 2000 yılında 28,883,000 ton petrol ihraç etti. 2001 yılında petrol üretimi 40.100.000 ton (günde 800.000 varil) hükümetin tahminlerini karşılamak için hedef üzerine kabaca %20 artmıştır. 2000 yılında, 1999 yılındaki 8.2 km³'e karşılık gelen doğal gaz üretimi 11.5 km³'e ulaştı.

Kazakistan orta vadede dünya çapında bir petrol ihracatçısı olma potansiyeline sahiptir. Kazakistan'da dönüm noktası olan yabancı yatırımlardan, Tengizchevroil ortak girişimi, Rusya'dan %5'le LukArco, ChevronTexaco tarafından %50, ExxonMobil tarafından %25, Kazakistan KazMunayGaz ise %20 pay sahibidir.^[30] Karaçağanak doğal gaz ve gaz kondensat alanı BG, Agip, ChevronTexaco ve Lukoil tarafından geliştirilmektedir. Agip liderliğindeki Açıkdeniz Kazakistan Konsorsiyumu Hazar'ın içinde potansiyel olarak büyük Kashagan petrol sahasını keşfetti. Kazakistan'ın ekonomik geleceği petrol ve gaz geliştirme ile bağlantılıdır. GSYİH artışı petrol fiyatlarındaki artış yanı sıra yeni mevduat geliştirmeleri yeteneğine bağlı olacaktır.

Madencilik

Kazakistan tuz, uranyum, ferrokrom, titanyum süngeri, kadmiyum, magnezyum, renyum, bakır, boksit, galyum ve çinko dahil olmak üzere birçok mineralin lider üreticisidir.^[31]

Sanayi

Oto Sanayi

Haziran 2014 itibariyle Toyota Fortuner CKD (Complete Knock-Down) montajı Kostanay, Kazakistan'da başlatıldı.^[32] Ayda 250 taşıt: beklenen yıllık üretim ise 3.000 otomobil civarındadır.^[32]

Kazakistan'ın otomobil endüstrisinin yıllık ürünleri 2 milyar dolar değerinde üretimle 2014 yılında hızla gelişmektedir.^[33] 2018 yılında Kazakistan'da otomobil sanayisinin yılda 190.000 otomobile ulaşması bekleniyor.^[33]

Hizmetler

Teknoloji

22 Aralık 2014'te Dünya Bankası teknoloji (Uygulayımbilim), ticari ve sosyal açıdan yenilikleri kolaylaştırmak için Kazakistan'ın çabalarını destekleyecek bir 88 milyon dolarlık krediyi onayladı.^[34] Teşvik, Üretken Yenilikçilik Projesi'ni teşvik ve teknolojik yenilikleri desteklemek, mümkün olan alanlarda ülkeyi geliştirmeyi amaçlamaktadır.^[34]

Dış ticaret ve yatırım

Ticaret

Kazakistan ihracatının orantılı bir temsili.

Kazak ihracat hedefleri, 2006.

Sherin Suzhikova, Kazakistan'ın Ticaret ve Sanayi Odası ve Chao yon-Chuan Müşaviri, Tayvan Dış Ticareti Geliştirme Konseyi Genel Sekreteri, piyasa bilgileri ve ticaret uzmanları tarafından ziyaretler, "borsalar yoluyla ekonomik ilişkileri geliştirmek" için 13 Ekim 2006 tarihinde Taipei'de bir anlaşma imzalandı. TAITRA'nın Almatı, Kazakistan bir bürosu vardır.^[35]

2006 yılında, Kuzey Dakota'da o zaman Vali Jack Dalrymple Kazakistan, Ukrayna ve Rusya gezisi ile yedi Kuzey Dakota şirketi ve Dickinson State Üniversitesi'ni temsilen Kuzey Dakota Ticaret Ofisi'nin 18 kişilik bir heyeti ziyaret etti. Kuzey Dakota Kazakistan'a çoğunlukla makine satımı, Kuzey Dakota ihracat için en büyük sekizinci hedef olarak; makine ihracatı 2000 ve 2005 yılları arasında 25 milyon dolar ile 22.000 dolara yükseldi.^[36]

Çin Kazakistan'ın önemli bir ticaret ortağıdır. Mart 2015 yılı geç dönemi iki ülke 23.6 milyar dolar değerinde 33 anlaşma imzaladı.^[37] Çeşitli fırsatlar, petrol arıtma, otomobil, çelik gibi farklı sektörleri kapsamaktadır.^[37]

20 Temmuz 2015 günü basın toplantısında, Kazakistan Yatırım ve Kalkınma Bakanı şunları söyledi: "Bugün itibariyle biz yaklaşık 850 çeşit mal ihracatı gerçekleştiriyoruz. Kazakistan küresel top-50 en iyi ihracatçı ülkeler arasında yer alıyor ve 49. sırada bulunuyor.

Doğrudan yabancı yatırım

Haziran 2014 yılında Kazakistan'ın Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, kurumlar vergisinden 10 yıllık muafiyet, emlak vergisinden 8 yıllık muafiyet ve diğer birçok vergilere ilişkin 10 yıllık bir dondurma dâhil olmak üzere yabancı yatırımı teşvik etmek için hukuki ve vergi imtiyazları için bir anlaşma imzaladı.^[38] Bir üretim tesisi çalışırken bir kere diğer tedbirlerde yüzde 30'a varan sermaye yatırımlarının iadesi bulunmaktadır.^[38] Doğrudan yabancı yatırımı (FDI - Foreign Direct Investment) çekmek için, Kazakistan yabancı yatırımcılar için vergi yükünü indirdi. Kurumlar vergisi oranı %30'dan %20'ye düştü. Hükümet ayrıca kademeli olarak KDV formunu 2009 yılında %12, 2006 yılında %16 oranında azalttı.^[39]

30 Eylül 2014 tarihi itibariyle, Kazakistan'da toplam yabancı yatırım, 211.5 milyar dolara ulaşmıştır. Bu toplam net Doğrudan yabancı yatırım (DYY) portföyü kalan 82.2 milyar dolar oluşan diğer yatırımlar ile 129.3 milyar dolara ulaşmıştır.^[40]

Temmuz 2015 itibariyle Kazakistan, önceki beş yıl içinde 2,5 kat daha fazla yabancı sermaye ve son beş yılda, imalat sanayinde 16 milyar dolar üzerinde yatırım çekti.^[41] Kazakistan devreye giren otomobil sanayi, demiryolu mühendisliği, temel kimyasal ürünlerin imalatı, uranyum sanayi, nadir toprak metalleri gibi sanayi olarak dört yüz yeni ürün ortaya koydu.^[41] Yeni işletmelerin hacmi 580 milyar tenge olarak gerçekleşti.^[41]

2016 yılı başı itibarıyla, Dünya Bankası 1992 yılından bu yana Kazakistan'a 6.8 milyar doların üzerinde yatırım yaptı. Bu fonlarla KOBİ'lerin rekabet edebilirliği, eğitim, sağlık, çevre koruma, artan yollar ve sosyal altyapının geliştirilmesi vb. yatırım yapıldı.^[42]

Fikri mülkiyet

Kazakistan kanun yapıcı bir şekilde Yasal Fikri Mülkiyet Yönetmeliği, patent yasası ve telif hakkı koruması konularını ele almıştır.^[43]

Kamu politikası

Yeni Ekonomik Politika "Nurlu Yol"

Geleceğe Giden Yol (Nurly Zhol - Nurlu Yol) Nursultan Nazarbayev 2015'te ulusa yaptığı konuşmada 11 Kasım 2014 tarihinde Kazakistan'ın Yeni İktisat Politikası'nı ilan etti.^[44] Yeni ekonomi politikası önümüzdeki birkaç yıl içinde altyapıda büyük devlet yatırımı anlamına gelmektedir.^[45] Kısa vadede, program, "Nurlu Yol" Küresel ekonomideki türbülansın üstesinden gelmek için krize karşı önlemler uygulamak olacaktır.^[46] Altyapı geliştirme devlet programı, uzun vadeli önlemlerin yeni büyümelerde güçlü bir platform oluşturmak için yardımcı olacaktır.^[46]

Küçük ve orta ölçekli işletmeler

Küçük işletmeleri desteklemek için yeni bir program Şubat 2015 yılında Kazakistan'da başlatıldı.^[47] 2015'in programın pilot dönemi olması bekleniyor.^[47] Bu dönemde inisiyatif üç büyük alanlar üzerinde durulacaktır, özellikle tarım, makine, inşaat ve inşaat malzemeleri üretimi ve daha fazla diğer sanayi dallarına genişletilebilir olacaktır.^[47]

2014 ve 2015 gelişmeler

Ülke düşen petrol fiyatları ve Ukrayna krizinin etkilerinin tetiklediği 2014 yılında ekonomik büyümede bir yavaşlama yaşadı.^[14] Ülke varlığı Şubat 2014 yılında %19 oranında değer yitirdi.^[48] Başka bir %22'lik deflasyon Ağustos 2015 yılında meydana geldi.^[49]

Diğer bilgiler

Son yıllarda Kazakistan ve ABD arasında bir ticaret yolu kurulmuştur. Şimdi hacimce dünyanın tuz ithalat ve ihracatını, %54 (yılda 350.000 ton) oranında, oluşturur.^[50]

Ayrıca bakınız

• Yerbolat Dosayev, Ulusal Ekonomi Bakanı
• Aset Isekeshev, Sanayi ve Kalkınma Bakanı
• Vladimir Shkolnik, Enerji Bakanı
• Asylzhan Mamytbekov, Tarım Bakanı

Dış bağlantılar

• Dünya Bankası Kazakistan Ticaret İstatistikleri Özeti
• ABD Enerji Bakanlığı Ülke Analizi Özeti
• Kazakistan Çin ve Avrupa'yı birbirine bağlama için planlar yapmaktadır
• Kazak Merkez Bankası para ve 'banka' özeti
• Uluslararası iş; Kazakistan Petrolü Çin'e Pahalıya mal oldu
• Kazak Başkanın kızı Çelik Baronu Mittal'i azarladı
• Kazakistan'da keşfedilen ticari altın ve bakır
• DTÖ Yolunda Kazakistan Enerji Stratejisi Değişiklikleri
• Kazakistan 2011 yılına kadar üst petrol üreticisi olacaktır: Nazarbayev
• "Kazakistan'da Tarım"
• ITC tarafından sağlanan Tarifeler Kazakistan tarafından uygulanan Pazar Erişim Haritası, gümrük tarifeleri ve pazar ihtiyaçlarına çevrimiçi veritabanı

Kaynakça

1. "The World Factbook". cia.gov. 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160509055345/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2001.html. 
2. "The World Bank". 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160412224440/http://data.worldbank.org/country/kazakhstan. 
3. "The World Factbook". cia.gov. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160426185132/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2003rank.html. 
4. "The World Factbook". cia.gov. 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160509052621/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2004.html. 
5. "The World Factbook". cia.gov. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160419174259/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html. 
6. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/up.htm
7. "The World Factbook". cia.gov. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160422083303/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2129rank.html. 
8. "Kazakistan İhracat Ortakları". CIA World Factbook. 2012. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160503082816/https://www.cia.gov/library/Publications/the-world-factbook/fields/2050.html. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013. 
9. "Import Partners of Kazakhstan". CIA World Factbook. 2012. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160503082828/https://www.cia.gov/library/Publications/the-world-factbook/fields/2061.html. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013. 
10. "Sovereigns rating list". Standard & Poor's. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150626122915/http://www.standardandpoors.com/ratings/sovereigns/ratings-list/en/eu/?subSectorCode=39. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2011. 
11. Rogers, Simon; Sedghi, Ami (15 April 2011). "How Fitch, Moody's and S&P rate each country's credit rating". The Guardian. http://www.guardian.co.uk/news/datablog/2010/apr/30/credit-ratings-country-fitch-moodys-standard. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2011. 
12. "What We Do". wri.org. 4 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120504135206/http://earthtrends.wri.org:80/text/economics-business/variable-638.html. 
13. "RosBusinessConsulting - News Online". rbcnews.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304000848/http://www.rbcnews.com/free/20070403193147.shtml. 
14. Kazakhs battle to stave off chill blowing in from Russian steppe, Financial Times, 21 Mayıs 2014
15. "Kazakhstan beats Belgium and France in government efficiency ranking of World Economic Forum". Tengrinews.kz. 9 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150809132612/http://en.tengrinews.kz/politics_sub/Kazakhstan-beats-Belgium-and-France-in-government-efficiency-261256/. 
16. "Competitiveness Rankings". Reports.Weforum.org. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160416144807/http://reports.weforum.org/global-competitiveness-report-2014-2015/rankings/. 
17. OECD Investment Policy Reviews, P112, OECD, 2012
18. Oil, Cash and Corruption, New York Times, 5 Kasım 2006
19. "Global Innovation Index 2015: Switzerland, UK, Sweden, Netherlands, USA are Leaders". Wipo.int. 20 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151020105751/http://www.wipo.int:80/pressroom/en/articles/2015/article_0010.html. Erişim tarihi: 30 Eylül 2015. 
20. "These Are the World's Most Innovative Economies". 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160422050020/http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-01-19/these-are-the-world-s-most-innovative-economies. 
21. "2014 Economic Freedom Index: Kazakhstan". The Heritage Foundation. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151016204217/http://www.heritage.org:80/index/country/kazakhstan. 
22. "Edit/Review Countries". Imf.org. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150626132232/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/01/data/dbcselm.cfm?G=2001. 
23. "Statistical Agency". Kazakhstan Statistical Agency. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151107072355/http://stat.gov.kz:80/. 
24. "The IMF cut its forecast for GDP growth in Kazakhstan in 2014" (Rusça). Vestifinance.ru. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304024633/http://www.vestifinance.ru/articles/50508. 
25. "The Kazakhstan's GDP growth in the first quarter of 2014". Newskaz.ru. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402104459/http://newskaz.ru/economy/20140516/6488885.html. 
26. "$2.5 billion will be allocated by the World Bank for the diversification of the Kazakhstans' economy". Kapital.kz. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140502190235/http://kapital.kz/economic/29548/2-5-mlrd-potratyat-na-diversifikaciyu-ekonomiki.html. 
27. "Kazakhstan Overview". Worldbank.org. 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160513120433/http://www.worldbank.org/en/country/kazakhstan/overview. 
28. "Uranium in Kazakhstan - Nuclear Power in Kazakhstan". World-nuclear.org. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151023010229/http://www.world-nuclear.org:80/info/Country-Profiles/Countries-G-N/Kazakhstan/. 
29. "Uranium Supplies: Supply of Uranium". World-nuclear.org. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151017065906/http://www.world-nuclear.org:80/info/Nuclear-Fuel-Cycle/Uranium-Resources/Supply-of-Uranium/. 
30. "Company Overview". Tengizchevroil.com. 12 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151012093104/http://www.tengizchevroil.com:80/about/overview. 
31. "USGS Minerals Information: Europe and Central Eurasia". Usgs.gov. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160314053120/http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/europe.html. 
32. "Production of Toyota Fortuner kicks off in Kostanay". Tengrinews.kz. 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150715175933/http://en.tengrinews.kz/industry_infrastructure/Production-of-Toyota-Fortuner-kicks-off-in-Kostanay-254151/. 
33. "Kazakhstan expands car production". Tengrinews.kz. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150927131602/http://en.tengrinews.kz/industry_infrastructure/Kazakhstan-expands-car-production-258112/. 
34. "World Bank finances innovation in Kazakhstan". Cistranfinance.com. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150418070243/http://cistranfinance.com/news/world-bank-finances-innovation-in-kazakhstan/5746/. 
35. http://english.www.gov.tw/TaiwanHeadlines/index.jsp?recordid=25753&action=CNA
36. Lt. Gov. Dalrymple (16 Ekim 2006). "N.D. Companies To Attend Trade Mission To Kazakhstan, Ukraine And Russia". Kxnet.com. 30 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110930151621/http://www.kxnet.com/getArticle.asp?s=rss&ArticleId=55510. 
37. "China, Kazakhstan Sign $23.6 Billion In Deals". Ibtimes.com. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160514124016/http://www.ibtimes.com/china-kazakhstan-sign-236-billion-deals-1862472. 
38. "Kazakhstan Enacts Investor Tax Breaks". Tax-news.com. http://www.tax-news.com/news/Kazakhstan_Enacts_Investor_Tax_Breaks____65000.html. 
39. "Kazakhstan Investment Climate Statement 2015". State.gov. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160308150453/http://www.state.gov/documents/organization/241825.pdf. 
40. "Kazakhstan Investment Climate Statement 2015". State.gov. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160308150453/http://www.state.gov/documents/organization/241825.pdf. 
41. "Kazakhstan attracted $16 billion to the manufacturing industry". Azernews.az. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304115252/http://www.azernews.az/region/84773.html. 
42. "Kazakhstan to ratify 3 new joint projects with WB in 2016". Inform.kz. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160423171348/http://www.inform.kz/eng/article/2892247. 
43. "Kazakhstan". www.wipo.int. World Intellectual Property Organization. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160514124028/http://www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=15869. 
44. "NURLY ZHOL - THE PATH TO THE FUTURE". Kazakhembus.com. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160408170357/http://www.kazakhembus.com/content/nurly-zhol-path-future. 
45. "In Surprise State of the Nation Address, Kazakh President Unveils Massive Infrastructure Investments". Astanatimes.com. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160325163906/http://astanatimes.com/2014/11/surprise-state-nation-address-kazakh-president-unveils-massive-infrastructure-investments/. 
46. "THE PROGRAM "NURLY ZHOL" CREATES A STRONG BASE FOR THE ECONOMIC GROWTH OF KAZAKHSTAN". ortcom.kz. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160514124035/http://ortcom.kz/en/news/the-program-nurly-zhol-creates-a-strong-base-for-the-economic-growth-of-kazakhstan.5664. 
47. "Kazakhstan launches a new program to support small businesses". Tengri News. http://en.tengrinews.kz/politics_sub/Kazakhstan-launches-a-new-program-to-support-small-businesses-258807/. 
48. "Tenge Fever", The Economist, 22 February 2014
49. Kazakhstan's currency plunges, New York Times, 21 Ağustos 2015
50. "OEC exports". Mit.edu. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160412025517/http://atlas.media.mit.edu/en/profile/country/kaz/.