Çin mimarisi

Yasak Şehir, mermer kaplı terastaki Yüksek Uyum Salonu. 1420 yapımı; 1888 yangınının ardından yeniden kuruldu. Pekin.

Şensi-Xi'an'deki Büyük Vahşi Kaz Pagodası. Tuğla ve taş.

Ningbo Tarih Müzesi. WANG Shu^[1][2] et LU Wenyu : Amateur Architecture Studio. 2009. Détail : en parement, remploi de matériaux de démolition récupérés sur le site.

Çin mimarisi, Doğu Asya'da yüzyıllar boyunca şekillenmiş bir mimari sistemdir. Dekoratif detaylar haricinde yapısal ilkeleri büyük ölçüde bir değişime uğramamıştır. Tang Hanedanlığı'ndan beri Vietnam, Kore, Japonya ve Moğolistan mimarileri üzerindeki ana etkendir. Mimarinin başlıca malzemesi ahşaptır. Ahşabın yanı sıra bambu kamışı, sarı toprak gibi doğal maddeler kullanılarak, yapılar doğa ile en yüksek derecede uyumlu inşa edilmiştir

19. yüzyılın ortalarına kadar kurulan Çin yapıları "Antik Çin Mimarisi", daha sonrakiler ise "Modern Çin Mimarisi" olarak adlandırılmaktadır. Konut mimarisi, saray mimarisi, tapınak mimarisi, mezarlık mimarisi ve bahçecilik mimarisi olmak üzere beş başlıkta incelenebilir.

Antik Çin Mimarisi

Çin mimarisinin başlangıçtan 19. yüzyılın ortalarına kadar olan sürecine verilen isimdir. Bu süreçte Çin mimarisi, Çin kültürüyle birlikte gelişip olgunlaşarak estetiğin yanı sıra derin kültürel anlamlar taşımaya başlamıştır. Dönemin en ünlü yapıları Yasak Şehir ve Çin Seddi'dir. Qin ve Han hanedanları, Sui ve Tang hanedanları ile Ming ve Qing hanedanları dönemlerinde üç kez doruğa ulaşan mimaride, ülkenin geniş sınırlara ve Han ulusunun yanı sıra birçok etnik gruba sahip olmasından dolayı; coğrafî ve kültürel nedenlerle yapılarda bölgesel farklar gözlemlenmektedir. Örneğin ülkenin kuzeyinde zorlu hava şartlarından korunabilmek için yapılar ahşap ve sarı topraktan yapılırken; güneyde bu iki maddenin yanı sıra bambu kamışları ve sazlar da kullanılmıştır.

Konut Mimarisi

Halkın barınmak amacıyla inşa ettiği yapıların genel adıdır. Diğer mimariler içinde en eskisi ve en gelişmişidir. Mimaride coğrafî, kültürel ve nüfus gibi etkenler nedeniyle bölgesel farklılıklar mevcuttur. Örneğin nüfus yoğunluğunun az olduğu bölgelerde (alan sıkıntısı olmadığı için) yoğunluğun fazla olduğu bölgelere kıyasla evler daha geniş, kat sayıları daha az ve avluları daha büyüktür. Yapılar genelde dikdörtgen şeklinde ve sadedir.

Saray Mimarisi

İmparator tarafından iktidarın konumunun pekiştirilmesi için yaptırılmış, imparator ve akrabalarının oturduğu yapılardır. Sınıf farklılığının bir göstergesidir. Yapılar iki bölüme ayrılmıştır. Ön bölümde devlet işleri ve törenler yapılmakta, arka bölümde ise imparator ve ailesi yaşamaktadır. Saray mimarisinden günümüze kalan Beijing'te bulunan Yasak Şehir ve Shengyan Yasak Şehri'nden başka pek fazla eser yoktur.

Tapınak Mimarisi

Budizm'in ürünüdür ve kökü Hindistan'a dayanır. Feodal sınıfların kültür ve dinlerinin anlaşılması açısından önemli bir değere sahiptir. Tapınaklar dikdörtgen biçimdedir. Dış ön tarafında bir ana kapı bulunur. Kapıdan girildiğinde iki tarafta çan ve davul kuleleri vardır. İç ön tarafında dört gök koruyucusunun heykellerinin bulunduğu salon bulunur. Salonun arkasında ise Buda ve öğreti salonu ile rahip yatakhanesi ve lokanta bulunur.

Bahçecilik Mimarisi

Bahçecilik mimarisinde amaç manzara yaratmaktır. İmparator bahçeciliğinde büyük alanlara kurulmuş ihtişamlı bahçeler, halk bahçeciliğinde ise küçük bahçeler vardır. 3 bin yıldan fazla geçmişe sahip mimariye Canglang Pavyonu ile Dule, Shizilin, Liu ve Zhuozheng parkları örnek verilebilir.

Mezarlık Mimarisi

İnsan rûhunun ölmümsüz olduğuna inanan Çinliler, cenaze törenlerine büyük önem vermişler ve mezarları özenle inşa etmişlerdir. Resim, hat ve oyma sanatı ile iç içe olan mimaride mezarlıkların dört tarafı duvarla çevrilidir ve her kenarda bir kapı bulunur. Ön tarafında insan ve hayvan heykelleri yerleştirilmiş ve mezarlık ağaçlandırılmıştır.

Modern Çin Mimarisi

19. yüzyılın ortalarından itibaren günümüze kadar olan süreç "Modern Çin Mimarisi" olarak adlandırılmaktadır. Bunun sebebi; 19. yüzyıla kadarki döneminde dışa kapalı gelişen Çin mimarisinin, Afyon Savaşı'nın kaybedilmesinden sonra Batılı devletlerin Çin'de ticaret ayrıcalıkları kazanmaları sonucunda Batı mimarisi ile etkileşim içine girmesidir. Bu etkileşim Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından itibaren artmaya başlamıştır. Özellikle 1980'lerin başında Çin devletinin kolektif tarım uygulamasını durdurup, özel teşebbüse yeniden izin vermesinden çok daha hızlı bir şekilde artarak devam etmiştir.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Çin mimarisi ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

Kaynakça

1. WANG Shu, 2012'de Pritzker Mimarlık Ödülü'ne layık görüldü :
2. France Culture Métropolitains du 27/05/2012 entretiens, bibliographie.