Fransa coğrafyası
| Fransa coğrafyası | |
|---|---|
 | |
| Kıta | Avrupa |
| Bölge | Batı Avrupa |
| Koordinatlar | 47°00′K 2°00′D / 47°K 2°D |
| Yüzölçüm | dünyada 43. sırada 551,600 km² Kara : % Su : % |
| Kıyılar | 3.427[1] km |
| Sınırlar | İspanya 623 km, Belçika 620 km, İsviçre 573 km, İtalya 488 km, Almanya 451 km, Lüksemburg 73 km, Andorra 56,6 km, Monako 4,4 km Toplam 2.889 km |
| En yüksek nokta | Mont Blanc (4.810 m) |
| En alçak nokta | Les Moëres, -4 m |
| En uzun nehir | Loire Nehri, 1.013 km |
| En büyük göl | Cenevre Gölü 234 km² |
Fransa, 551.500 km²'lik (denizaşırı illeri ve topraklarıyla birlikte 675.417 km²) yüzölçümüyle Türkiye ,Rusya ve Ukrayna'dan sonra Avrupa'nın dördüncü büyük ülkesidir. Avrupa kıtasının batı ucunda, 42°-51° kuzey enlemleri arasında kabaca altıgeni andıran bir alanı kaplar. Hem kuzeyden güneye, hem de batıdan doğuya yaklaşık 1.000 km uzunluğundadır. 3.427 km kıyı uzunluğunu sahip olan Fransa'nın, Manş Denizi, Kuzey Denizi, Atlas Okyanusu ve Akdeniz'e kıyısı vardır. Kuzeydoğusu hariç, ağırlıklı olarak nehirler (Ren Nehri), denizler ve dağlardan (Jura Dağları, Alpler, Pireneler) oluşan doğal sınırlarla çevrilidir.
Kara sınırları
Fransa'nın Avrupa'daki topraklarını kapsayan Metropoliten Fransa'nın toplam kara sınırları 2.889 km uzunluğundadır;
- İspanya 623 km
- Belçika 620 km
- İsviçre 573 km
- İtalya 488 km
- Almanya 451 km
- Lüksemburg 73 km
- Andorra 56,6 km
- Monako 4,4 km
Fransa'nın denizaşırı illerinden, Güney Amerika'daki Fransız Guyanası'nın Brezilya'yla 649 km, Surinam'la 556 km, Karayiplerdeki Saint Martin'in Hollanda'ya bağlı Sint Maarten'le 10,2 km'lik sınırı vardır.
Yüzey şekilleri
Fransa jeolojik bakımdan üç ana bölgeye ayrılır: Plato görünümlü masifleri oluşturan yaşlı dağ kalıntıları, kuzey ve batıdaki tortul ovalar, güney ve güneydoğudaki genç dağlar ile bunların arasında uzanan dağ ovalar.
Yaşlı dağlar
Fransa'nın egemen yüzey şekli olan yaşlı dağlar, Hersiniyen dağoluşumu (yaklaşık 345-225 milyon yıl önce) kıvrımını izleyen dev bir V biçimli iki kol üzerinde sıralanır. Doğu kolunun en kuzeyinde bulunan Ardennes'in yalnızca batı kesimi Fransa içinde kalır. Sambre ve Meuse (Maas) nehirlerinin dar vadileriyle yarılmış olan bu tortul kayaçlı platonun güneyinde, dik kayalıklarla Alsace Ovasına inen Vosges Dağları uzanır. Güney kesimi daha yüksek olan bu aşınmış sıradağ, Guebwiller Doruğunda 1.424 m'ye ulaşır. Ülkenin ortagüney kesiminde her iki kol üzerinde yayılan Massif Central, yaklaşık 91.000 km²'lik bir alanı kaplar. Kuzeybatısındaki kristal kayaçlı ve basamaklı platolar, çok sayıda boğazla parçalanmıştır. Orta kesime doğru yükselen platoları, volkanik Massif Central ve Dore Dağları izler. Massif Central'ın en yüksek noktası olan Sancy Dağı (1.886 m) buradadır. Daha güneyde kireçtaşı oluşumlu bir plato olan Causses uzanır. Kütlenin güneye doğru kıvrılarak ilerleyen doğu kenarı Morvan Dağlarından başlar, Beaujolais, Lyonnais, Vivarais ve Cévennes gibi granit dağları izleyerek, Massif Central ile Pireneler arasındaki Carcassone Geçidine egemen olan Kara Dağlara ulaşır. Bu geçit Akdeniz'e ve Atlas Okyanusuna açılan bir vadi yolu biçimindedir. Kristalli kayaçlardan oluşan Armorik masifi Bretanya'yı Normandiya'yı ve Vendée Tepelerini kapsar. Masifin en yüksek noktası (417 m) Normandiya'daki Perche Tepelerindedir.
Tortul ovalar
Massif Central'ın kuzey ve kuzeybatısında uzanan Paris Havzası, tortul yatakların birikmesiyle oluşmuştur. Alçak ve düz olan orta kesimi lös katmanlarıyla kaplı bir dizi platoyla çevrilidir. Kuzeyinde geniş tebeşir ovaları bulunur. Paris Havzasının güneybatısında Loire Vadisini izleyen ovalar başlar. Bu bölgenin platoları Loire ve kollarının açtığı geniş vadilerle parçalanmıştır. Güneyde Pireneler, kuzeyde de Massif Central'ın etekleriyle çevrili olan Akitanya Havzası, Dordogne ve Garonne nehirlerinin vadilerini kapsar. Kuzeyindeki kireçtaşı oluşumlar arasında verimli ovalar yer alır. Güneyinde Pireneler'den inen geniş bayırlar akarsularla parçalanarak bir yelpaze gibi açılır. Atlas Okyanusu kıyısında kumul bataklıklardan oluşan Landes uzanır.
Fransa'nın kuzey ve batı kıyıları büyük bir çeşitlilik gösterir. Kuzeyde Artois Tepelerinin oluşturduğu burnun batısındaki tebeşir yarlar Sen Nehrinin ağzına kadar uzanır. Normandiya kumsallarından sonra Cotentin ve Bretanya yarımadalarının girintili çıkıntılı kıyıları başlar. Batı kıyılarının kuzeyinde derin Loire ve Gironde haliçlerinin yanı sıra sivri burunlar ve adalar bulunur. Landes kıyı şeridi dümdüz bir çizgi izleyerek güneye iner.
Genç dağlar ve komşu ovalar
Fransa ile İspanya arasında 450 km'lik doğal bir set oluşturan Pireneler'in daha yüksek olan orta kesimi paralel sıradağlar biçimindedir. Bu sıradağların sarp yamaçları arasında az sayıda geçit vardır. İsviçre sınırındaki Jura Dağları kıvrılmış kireçtaşı katmanlarından oluşmuştur. En yüksek noktası Crêt de la Neige'dir (Karlı Sırt) (1.723 m). Alpler'in Fransa'da kalan bölümünde Avrupa'nın sürekli kar ve buzullarla kaplı iki büyük bölgesi yer alır. Bu bölgelerin birinde ülkenin en yüksek doruğu Mont Blanc (4.807 m) bulunur. Alpler'in dört paralel bölümden oluşan kuzey kesiminde buzul hareketleriyle oluşmuş büyük vadiler vardır. Yükseltilerin daha düzensiz olduğu güneyde vadiler dar ve dolambaçlı boğazlar biçimindedir.
Genç dağlar ile Massif Central arasında Saône ve Rhône gibi bir dizi ova uzanır. Bu ovalar Akdeniz'e doğru açılarak üçgen biçimli Rhône Deltası ve Languedoc Düzlüklerine dönüşür. Güneydoğuda Alp eteklerinden sonra yükselen masifler küçük koy ve burunların süslediği güzel bir kıyı şeridi oluşturur.
Akarsular ve göller
Bir bölümü Alsace sınırından geçen Ren Nehrinin iki büyük kolu Moselle ve Meuse, Paris Havzasının doğu kesiminin sularını, Artois tepelerinden doğan suları ise Kuzey Denizine dökülen Escaut (Schelde) Nehri toplar. Aube, Marne, Oise ve Yonne kollarıyla beslenen ve Paris Havzasındaki akarsu ağının eksenini oluşturan Sen Nehri düzenli ve ağır akışıyla ulaşıma son derece elverişlidir; 780 km'lik bir çığırdan sonra Manş Denizine dökülür.
Fransa'nın en uzun (1.020 km) akarsuyu olan Loire Nehrinin su toplama alanı yaklaşık 117.000 km²'yi bulur. Nehir, Massif Central'dan doğduktan sonra dik yamaçlar ortasından geçerek çok sayıda kolla birleşir ve Armorik masifini parçalayarak Atlas Okyanusuna ulaşır. Taşıdığı su miktarı yıl içinde büyük değişiklikler gösterir. Yalnızca aşağı kesimi ve Maine kolu ulaşıma elverişlidir. Pireneler'den doğan Garonne, Akitanya Havzasından geçerken Massif Central'dan inen çeşitli kolların sularını alır. Daha sonra Dordogne ile birleşerek Gironde Halicini oluşturur. Cenevre Gölünden çıkan Rhône Nehri, Saône'un yanı sıra birçok kaynaktan beslenir. Su miktarı en yüksek nehir olan Rhône'dan sulama ve enerji üretiminde geniş biçimde yararlanılır.
Büyük nehirlerin dışında kaynakları denize yakın birçok akarsu vardır. Buzulların oyduğu çöküntüler ve yapısal kırılmalarla oluşmuş göllerin yanı sıra volkanik kökenli göllere ve lagünlere de rastlanır.
İklim
Akdeniz, okyanus ve karasal iklim özelliklerinin buluştuğu Fransa'da genelde ılıman bir iklim görülür. Atlas Okyanusundan esen rüzgarlar ülkenin büyük bölümünü etkiler. Ülkenin kuzeybatısında okyanus iklimi hüküm sürer. Bu bölgede ortalama sıcaklık 6 °C, temmuzda 16 °C'dir. Nem oranı çok yüksek, ortalama yağış miktarı ise 900 mm dolayındadır. Okyanus iklimi kuzeye doğru yerini kışların daha ılık geçtiği bir kuşağa bırakır. Güneydeki Akitanya Havzasında ise kışların daha soğuk, yazların daha sıcak olduğu bir okyanus iklimi görülür.
Okyanus ve kara iklimleri arasında bir geçiş bölgesi olan Paris Havzasında yıllık sıcaklık ortalaması 12 °C'dir; yaz aylarında sıcaklık 33 °C'ye kadar çıkar. Yıllık yağış miktarı (600 mm) ülke ortalamasının altındadır. Yaz aylarında fırtınanın eşlik ettiği yağışlar görülür. Benzer bir iklimin hüküm sürdüğü Pireneler'in batı kesimi ile Ardennes, Vosges ve Massif Central'ın batı yamaçlarında yaz-kış farklılığı daha belirgindir. Genelde 1.000 mm'yi geçen yıllık yağış miktarı Pireneler'de 2.000 mm'ye ulaşır.
Kara iklimi özellikle doğudaki korunaklı ovalarda etkilidir. Sert geçen kış aylarında don görülen günlerin sayısı 80'i aşar; kar haftalarca yerde kalır. Yıllık sıcaklık farklılığının en yüksek olduğu yer Alsace'tır.
Akdeniz ikliminin etkisi güneydoğu ve Aşağı Rhône Nehri ovalarının yanı sıra Alpler'in güney kesimi, Massif Central'ın güneydoğu yamaçları ve Pireneler'in doğu kesimine kadar uzanır. Bu bölgede kış aylarının sıcaklık ortalaması 6 °C-8 °C arasında değişir. Sağanak biçimindeki yağışlar daha çok ilkbaharda ve sonbaharda düşer. Kuzeyden soğuk mistral rüzgarları eser.
Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı
Fransa topklarının dörtte birinden fazlası ormanlarla kaplıdır. Çayır ve otlakların oranı dörtte bire yaklaşır; ekili ve dikili alanların oranı ise üçte biri geçer. Ülkenin kuzey kesiminde meşe ve kayın ormanları ağırlıktadır. İç bölgelerde daha çok huşağacı, çam ve kavak ağaçlarına rastlanır. Akdeniz ikliminin etkili olduğu bölgelerde dikenli bitkilerin yanı sıra yaygın zeytin ve incir ağaçları bulunur.
Bütün dağlık bölgelerde kahverengi ayı yaşar. Ormanlık alanlar yaban domuzu, tilki ve kunduz gibi çeşitli küçük memeli hayvanları barındırır. Güneyde flamingo ve beyaz balıkçıllara rastlanır.
Kaynakça
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||