Romanya coğrafyası

Romanya coğrafyası
Kıta	Avrupa
Bölge	Güneydoğu Avrupa
Koordinatlar	45°00′K 25°00′D / 45°K 25°D
Yüzölçüm	dünyada 79. sırada 238.391 km² Kara : 97 % Su : 3 %
Kıyılar	225 km
Sınırlar	Bulgaristan 608 km, Ukrayna 531 km, Macaristan 443 km Moldova 450 km, Sırbistan 476 km, Toplam 1,867 km
En yüksek nokta	Moldoveanu, 2,543 m
En alçak nokta	Karadeniz, 0 m
En uzun nehir	Tuna, 1.075 km
En büyük göl

Romanya, Güneydoğu Avrupa'da, Balkan Yarımadası'nın doğu kesiminde yer alır. 238.391 km²'lik bir alanı kaplayan Romanya, kuzeyde Ukrayna, doğuda Moldova, batıda Macaristan, güneybatıda Sırbistan, güneyde Bulgaristan, doğuda Karadeniz'le çevrilidir. Kuzeyden güneye 480 km, batıdan doğuya 670 km boyunca uzanır. Sınırlarının toplam uzunluğu 3.153 km'yi bulur.

Yüzey Şekilleri

Romanya fiziksel coğrafya bakımından altı bölgeye ayrılır: Karpat Dağları, Dış Karpatlar, platolar, ovalar, Tuna Deltası ve Karadeniz kıyısı. Batıya dönük bir yay çizerek ülkenin ortasındaki Transilvanya Platosunu kuşatan Karpat Dağları dört bölüm olarak ele alınabilir. Ukrayna sınırından Prahova Nehri vadisine kadar uzanan ve Rodna Dağlarında 2.303 m'ye ulaşan Doğu Karpatlar, kuzey-güney doğrultulu bir dizi koşut sırttan oluşur. Sırtlar arasındaki kristalin kayaçlı sarp yüzey dar boğazlarla parçalanmıştır. Batı kenarda volkanik kökenli Oaşului ve Harghita dağları yer alır. Kireçtaşı ve konglomera oluşumlu ana sıradağlar ise Gurghiu ve Ciuc gibi çöküntülerle birbirinden ayrılır. Transilvanya Alpleri olarak da biline Güney Karpatlar, Prahova Nehri vadisinden batıdaki Timiş ve Cerna nehir vadilerine kadar uzanır. Sert kristalin ve volkanik yapısından dolayı masif bir görünümü vardır. Făgăraș Dağlarında ülkenin en yüksek dorukları olan Moldoveanu (2,543 m) ve Negoiu (2.535 m) yükselir. Eski erozyon platformlarını, yüksek geçitleri ve buzul göllerini barındıran sistemin güney yamaçları derin ırmak vadileriyle oyulmuştur. Tuna ve Someş nehirleri arasındaki birbirinden kopuk kütlelerin oluşturduğu Batı Karpatlar, tarihsel olarak "kapı" işlevini gören yapısal çöküntülerle ayırt edilir. Kuzeydeki Apuseni Dağları üzerinde parmak görünümülü bir dizi yükselti yer alır. Doğudaki Bihor Dağları karstik oluşumların bulunduğu bir platoyla birleşir. Batıda birbirine koşut olan Zărand, Codru-Moma ve Pădurea Craiului dağları uzanır. Güneyde Mureş, Irmağını izleyen Metaliferi ve Trașcă dağları yer alır.

Karpat Dağları boyunca ikinci bir dar kuşak oluşturan Dış Karpatlar'ın yüksekliği 400-1.000 m arasında değişir. Bölgenin hafif dalgalı yüzeyi, yer yer geniş ve verimli vadilere dönüşür.

Karpat Dağlarına bir dizi geçitle bağlanan Transilvanya Platosu, gelişmiş ulaşım ağıyla kalabalık bir nüfusu barındırır. Doğuda Dış Karpatlar ile Prut Nehri arasında uzanan Moldova Platosunun ortalama yüksekliği 480–600 m'yi bulur. Aşınmış bir kütle olan güneydoğudaki Dobruca Platosu, Pricopan Tepelerinde 467 m'ye ulaşır.

Karpat Dağlarının güney ve batısına doğru yayılan ovalar ülke topraklarının yaklaşık üçte birini kaplar. Güneydeki Aşağı Tuna Havzası, Olt Nehri sınır olmak üzere Romanya Ovası (doğu) ve Olteni Platosu (batı) biçiminde ikiye ayrılır. Ovalık bölge verimli lös katmanlarıyla kaplıdır. Tuna Nehri kıyıları taşkın ovası özellikleri gösterir.

Dobruca Platosunun kuzeyine düşen Tuna Deltası, eski bir körfezin denizden kopmasıyla ortaya çıkmış bataklık bir alandan oluşur. Bölgenin büyük bölümü doğa koruma alanı ilan edilmiştir.

Karadeniz kıyı şeridindeki güzel kumsalların gerisinde irili ufaklı göller sıralanır. Bu göllerin bir bölümünde kaplıcalar bulunur.

İklim

Romanya'nın iklimi ılıman ve karasal iklim kuşakları arasında bir geçiş özelliği gösterir. Orta ve batı kesimlerde nemli Atlas iklimi ağır basar. Güneydoğuda karasal etki kendini duyurur; kıyılara doğru yarı Akdeniz iklimi koşulları ortaya çıkar. Ülke genelinde yükseklik farkı iklimi belirleyen önemli bir etkendir. Yıllık ortalama sıcaklık güneyde 11 °C, kuzeyde ise 7 °C'dir. Dobruca bölgesinde 400 mm olan yıllık yağış miktarı, Karpat Dağlarında 1.400 mm'ye kadar çıkar. Ortalama yıllık yağış miktarı 660 mm'dir.

Akarsular

Romanya'daki akarsuların hemen hepsi güney sınırının büyük bölümünü çizen Tuna Nehrine karışır. Tuna'nın Karadeniz'e taşıdığı su miktarının yaklaşık yüzde 40'ını Romanya'daki kollar sağlar. Bu kolların başlıcaları Prut, Mureş, Olt, Siret, Ialomița ve Someş'tir. Mevsimlik su düzeyi farklılıkları yüksek olan ırmakların hidroelektrik enerji potansiyelinden çok az yararlanılmaktadır. Ülkedeki göllerin sayısı 2.500'ü geçer.

Bitki örtüsü ve hayvan varlığı

Ormanlar ülke topraklarının dörtte birini kaplar. Dağlık yörelerde 800 m'ye kadar meşe, 1.400 m'ye kadar kayın, 1.800 m'ye kadar iğne yapraklı ağaçlar ağır basar. Daha yukarıda Alp ve Alp altı çayırlar başlar. Karpatlar'ın yüksek kesimlerinde dağ keçileri yaşar. Başlıca orman hayvanları arasında boz ayı, kızıl geyik, kurt, tilki, yaban domuzu, vaşak, sansar ve çeşitli ötücü kuşlar sayılabilir. Tuna'nın aşağı çığırı ve özellikle delta bölgesi kuş ve balık varlığı bakımından son derece zengindir.

Kaynaklar

• Bu maddenin yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition'ndaki Romanya maddesinden yararlanılmıştır.