Kürdistan'daki Yahudilerin tarihi
| Toplam nüfus | |
|---|---|
| 150.000 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 İsrail | 150.000 [1][2] |
| Diller | |
| Bulundukları ülkelerin dilleri ve Mizrahi İbranicesi, Kürtçe, Aramca ve Azerice (İran'da) | |
| Din | |
| Musevilik | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Sefarad, Aşkenaz, Mizrahi, Dağ Yahudileri, Fars, Kürtler | |
Kürt Yahudileri veya Kürdistan Yahudileri (İbranice:יהדות כורדיסתאן; Yehudot Kurdistan, Kürtçe:Kurdên cihû) eski çağlardan beri İran'ın bir kısmını, Kuzey Irak'ı, Ermenistan'ı, Suriye'yi ve Türkiye'nin doğusunu kapsayan Kürdistan denen coğrafi bölgede yaşayan Yahudiler'e denir. Kültürleri ve giyim tarzları Müslüman Kürtler'e benzer. 1940 ve 50'lerde İsrail'e yapılan göçlere kadar kapalı bir toplum olarak yaşadılar.
Geçmişi
  |
Yahudi felsefesi
Dinî metinler
Kutsal Şehirler
Önemli şahsiyetler
Yahudi hayatı
Okullar
Dinî roller
Dinî yapılar
Etnik bölünmeler
Yahudi mezhepleri
Dinî objeler
Diğer dinler ve Yahudilik
Yahudilik Portali
|
İnanışa göre, M.Ö. 8.yy'da Asurlular'ın İsrail Krallığı'nı fethetmesiyle Kürdistan bölgesine yerleşen İsrailoğulları bir süre sonra Asur'un başkentine yerleştirildiler.[3] M.Ö. 1.yy'da başkenti Arbela (Erbil) olan Adiabene hanedanlığı Yahudilik'e geçti.[4] Orta Çağ'ın Yahudi seyyahları olan Tudela'lı Benjamin ve Regensburg'lu Pethahiah'ın hatıratlarına göre 12.yy'da bölgede 100 civarında Yahudiler'e ait yerleşim birimleri ve yüklü miktarda Yahudi nüfusu vardı. Ayrıca Tudela'lı Benjamin o dönemin Fars Kralı'na meydan okuyan mesihvari lideri David Alroy'dan ve onun Yahudileri Kudüs'e geri götürme planlarından bahseder. Bu seyyahlar Kürdistan Yahudileri'nin ticari ve ruhani merkezi olan Musul'da varlıklı Yahudi cemaatinden de bahseder. Haçlı Seferleri'nden korkan Suriye ve Filistin'deki Yahudiler Babil ve Kürdistan'a kaçtılar. Bu sıralarda Musul Yahudiler'in özerk yönetimindeydi.[5]
1590 ve 1670 yılları arasında yaşayan ve haham Samuel Barzani'nin kızı olan Asenath Barzani Tora, Talmud ve Kabala bilgisi sayesinde ün kazandı ve yeşivada öğretmenlik yapan kocasının ölümüyle Tora konusunda başöğretmen ilan edildi. Böylece adına kadınlar için söylenen "Talmud bilgini" anlamına gelen tanna'it unvanı eklendi; Tanrı'nın gizli isimlerini bildiği zannedilir.[6] Tanna'it Asenath ayrıca yazdığı şiirleri ve İbrani dili üzerine yaptığı yorumlarıyla da bilinir. Asenath'ın şiirleri kadın eliyle yazılmış ilk modern İbranice eserlerin ender örneklerindendir.[7]
Alikuş'taki peygamber Nahum'un, Nabi Yunis'deki peygamber Yona'nın ve Kerkük'teki peygamber Danyal'ın türbeleri Kürdistan'daki en önemli Yahudi anıtlarıdır. Ayrıca peygamber İlyas'ın ziyaret ettiğine inanılan mağaralar da Yahudiler için önemli mekanlardır.
Kürt Yahudileri Siyonizm konusunda da geri kalmamışlardır. 1920'lerde Irak Kürdistanı'ndan Kudüs'e yerleşen Moşe Barazani Lehi örgütü'nün ünlü liderlerindendir.
Kaynakça
- ↑ http://www.slis.indiana.edu/faculty/meho/meho-bibliography-2001.pdf (p.2)
- ↑ Israil'deki Kurt Yahudileri cemaati
- ↑ Encyclopedia Judaica'da Roth C s. 1296-1299 (Keter: Jerusalem 1972).
- ↑ Encyclopaedia Judaica'da "Irbil/Arbil" maddesi
- ↑ Ora Schwartz-Be'eri, The Jews of Kurdistan: Daily Life, Customs, Arts and Crafts, UPNE publishers, 2000, ISBN 9652782386, s.26
- ↑ Sally Berkovic, Straight Talk: My Dilemma As an Orthodox Jewish Woman, KTAV Publishing House, 1999, ISBN 0881256617, s.226
- ↑ Shirley Kaufamn, Galit Hasan-Rokem, Tamar Hess, Hebrew Feminist Poems from Antiquity to the Present: A Bilingual Anthology, Feminist Press, 1999, ISBN 1558612246, s.7,9
| |||||||||||||||||||||||