Kırım Tatarcası

Kırım Tatarcası
Kırım Türkçesi
Telaffuz	[qɯrɯmtɑtɑrˈd͡ʒɑ]
Bölge	Kırım
Etnik köken	Kırım Tatarları
Dönem	2006[1]
Dil aileleri	Ural Altay dil ailesi Kıpçak grubu Kırım Tatarcası
Yazı sistemi	Kiril alfabesi Latin alfabesi Arap alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil	Kırım Özerk Cumhuriyeti
Onaylanmış azınlık dili	Ukrayna
Dil kodları
ISO 639-2	crh
ISO 639-3	crh
Kırım Tatarcası'nın konuşulduğu yerler.

Kırım Tatarcası^[2], Kırım Türkçesi^[3] ya da Kırımca^[4] (Qırımtatarca, Qırımca), Türk dillerinin Kıpçak koluna ait bir dildir. Ancak bazı Oğuz grubuna ait özelliklere de sahiptir. Romanya'nın Dobruca yöresinde konuşulan şekline Romanya Tatarcası adı verilir.

Ana unsurlarını Kıpçakçadan almış, ama başka Türk lehçeleriyle de etkileşimde bulunmuştur. Osmanlı Devleti ile olan sıkı ilişkileri olan Kırım Hanlarının ve ileri gelenlerinin genellikle İstanbul'da eğitim almaları Oğuz lehçelerinin etkilerini getirmiştir. Gaspıralı'nın çalışmaları ile bu etkiler iyice yerleşmiştir. Rus idaresine girilmesi ile de Rusça'dan etkilenmiştir. Ayrıca sürgün zamanından dolayı Özbekçeden alınmış etkileri de görülmüştür.

Ağızları

Kırım Tatarcanın başlıca şu ağızları vardır:

• Yalıboyu
• Ortayolaq (Bahçesaray)
• Çöl (Kuzey)

Yalıboyu ağzı: Yalıboyu ibaresi Kırım'ın güneyinde Karadeniz kıyısında kalan ve dağlardan dolayı da iç kesimlerle irtibatı daha az olan bölgeyi ifade etmektedir. Bu bölgede yer alan Sudak ve başka bazı kaleler Kırım Hanlığı topraklarında olmasına rağmen doğrudan İstanbul (Osmanlı) tarafından yönetilmekteydi. Bu nedenle Anadolu'da yaşayan pek çok insan memuriyet, askerlik ve çeşitli geçim vasıtaları temini amacıyla bu bölgeye yerleşmişlerdir. Ayrıca deniz yoluyla doğrudan Osmanlı limanlarıyla bağlantılı olmaları nedeni ile de önemli bir etkileşim olmuştur. Tüm bunların sonucunda ortaya çıkan Yalıboyu ağzı, Türkiye Türkçesine oldukça yakın özellikler göstermiştir. Bir anlamda Türkiye Türkçesinin bir ağzıdır denilebilir.

Bahçesaray ağzı; bir yandan Kıpçak özellikleri taşırken bir yandan da gerek gramer gerekse kelime hazinesi bakımından Oğuz grubunun özelliklerini de oldukça fazla barındıran bir geçiş ağzıdır. Türkiye Türkçesi konuşan insanlar tarafından küçük bir çabayla anlaşılabilir. Kabul edilen edebi dil Bahçesaray ağzıdır ve mahalli dilde yazılmayan eserlerin çoğu bu ağızda kaleme alınmaktadır.

Çöl ağzı; Kırım'ın kuzeyinde kalan bozkır bölgesinde yaşayan halkın konuştuğu dildir. Tamamen kıpçak özellikler taşır. Nogayca ve Kazakçaya yakındır ve Türkiye Türkçesi konuşan insanlar tarafından anlaşılması daha zordur.

Eğitim

Kırım'da Tavrida Millî Üniversitesinde ve Kırım Devlet Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesinde Kırım Tatarca öğretmenlik ve edebiyat bölümleri mevcuttur. Ayrıca Kırım boyunca 16 adet ilk ve orta öğretim okulunda Kırım Tatarca dersleri seçmeli olarak verilmektedir.

Diğer dillere göre Kırım Tatarcası

Kırım Tatar, Türk ve Azeri Türkçesi

Kırım Tatarcası	Türkçe	Azerice
Uğız tilinde Tirkin şavdusunun 12.Oguzunda yaptu.	Oğuz dilinde Türkmence*nin 12.Oğuzunda 1225 yılında işgal edilmiştir.	Oğuz dilində Türkməncənin 12-ci Oğuzunda 1225-ci ildə işğal edilmişdir.

Kaynakça

1. http://www.ethnologue.com/language/crh
2. Türk Dil Kurumu.
3. Türk Dil Kurumu.
4. Târîhî Türk şîveleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. 1988. s. 9. http://books.google.com.tr/books?id=4TRkAAAAMAAJ&q=%22K%C4%B1r%C4%B1mca%22&dq=%22K%C4%B1r%C4%B1mca%22&hl=tr&sa=X&ei=e2m0ULTeObTS4QTK-YDgCA&ved=0CEMQ6AEwBzgK. 

Dış bağlantılar

Özgür Ansiklopedi Vikipedi'nin Kırım Tatarcası (crh) sürümü

• Kırımtatar Dili (Türkçe)
• Kırım Tatar dili dilsel yapısı
• Kırım Tatar Millî Meclisi
• Dobruca Kırımtatar Ağzı Sözlüğü