Manchester

Koordinatlar: 53°28′N, 2°14′W

Manchester
—  Şehir  —

Manchester görüntüleri montaji
Takma ad: Cottonopolis,
Warehouse City
Madchester
Slogan: "Concilio Et Labore" "Bilgelik ve gayret ile"
Manchester'ın İngiltere'deki konumu
Koordinatlar: 53°28′K 2°14′B / 53.467°K 2.233°B / 53.467; -2.233
Devlet Birleşik Krallık Birleşik Krallık
Ülke İngiltere İngiltere
Bölge Kuzey-Batı İngiltere
Torensel kontluk Greater Manchester
Tek-seviyeli metropoliten bolge Manchester Şehri
Kuruluş 1. yüzyıl
Kasaba statüsü 1301
Şehir statüsü 1853
Yönetim
 - Tür Belediye Başkanı ve Manchester City ((Metropoliten Borough)) Konseyi
 - Belediye Başkanı Naeem ul Hassan
 - Milletvekilleri Paul Goggins (İP)
Sir Gerald Kaufman (İP)
John Leech (Lib Dem)
Tony Lloyd (İP)
Graham Stringer (İP)
Rakım 78 m (256 ft)
Nüfus (2011 Nüfus Sayımı)
 - Kent 511 852
 - Yoğunluk 4.422/km² (11.452,9/sq mi)
 - Şehir 2,240,230
Zaman dilimi GMT (+0)
Alan kodu 0161
İnternet sitesi: www.manchester.gov.uk

Manchester (telaffuzu /ˈmæntʃɛstər/ ( dinle)) Birleşik Krallık, İngiltere ülkesinin Kuzey-Batı bölgesinde bulunan şehir statüsünde bir yerleşkedir ve daha geniş bir coğrafi şehirleşme alanının ana merkezidir. 514,417 lik nüfusuyla ülkenin en kalabalık 6. Şehri konumundadır. Yerel idare bakımından "Manchester City" adlı metropoliten bölgenin yerel idare merkezidir. Kuzey-Batı İngiltere bölgesinin Liverpool ile birlikte merkezi olduğu kabul edilmiştir. 1974-1986 döneminde iki seviyeli Greater Manchester Metropoliten Kontluğu'nun birinci seviyesinin kontluk idaresi Manchester'de bulunmaktaydı; birinci seviye kontluk idaresi lağvedildiğinde geride kalan ve ortak olarak idare edilen görev ve yetkiler için kurulan kurumların merkezi Manchester'da bulunmaktadır. Bazi Manchester yerlileri kendilerini Mancunian olarak tanımlamaktadır. Bunun nedeni Manchester tarihinde Romalı Mamucium'a a dayanmaktadır.

Manchester 18. Yüzyılda dünyanın sanayileşmiş ilk ülkesi haline gelmiştir. 1761 yılında Bridgewater Kanalı'nın kurulması Manchester'ı 1853 yılında kasaba seviyesinden büyük şehir seviyesine yükseltmiştir. 1877 yılında Manchester Belediye Binası ve 1894 yılında döneminde dünyanın en geniş gemi kanalı olan Manchester Ship Canal kuruldu. Bununla beraber açılan Manchester Limanı şehirden denize dökülmektedir. 1995 yılında patlatılan bomba özellikle şehir merkezinin yenilenmesine yol açtı.

Şehir mimarlık, kültür, müzik sahnesi, medya, bilimsel çalışmalar, Mühendislik, spor kulüpleri ve sosyal etkinlikler gibi alanlarda başarıları ile tanınmaktadır. Manchester bilimsel bakımdan çok ileridedir. Atomun parçalandığı ilk yerdir ve dünyadaki ilk demiryolu burada kurulmuştur. Ayrıca Birleşik Krallık'ta kapitalizm ve komünizmin başlatıldığı yerdir. Karl Marx ve Friedrich Engels Komünist Beyannamesi adlı kitaplarını İngilizce konuşan ülkeler arasında en tarihî olan Chetham Kütüphanesi'nde yazmışlardır.

Bugün Manchester Birleşik Krallık'ta en gelişmiş 3. ekonomisiyle bir Beta Dünya şehri konumundadır. Ayrıca Londra ve Edinburgh'dan sonra yabancılar tarafından en çok ziyaret edilen 3. yerdir.

Tarihçe

Etimoloji

"Manchester" isminin aslı bu mevkide "Antik Roma" döneminde bulunan Romalı kalesinin ve etrafındaki yerleşkenin ismi olan Latince "Mamucium"dan gelmiştir.

Birçok tarihçiye göre "Mamucium" ismi ise eski İngiltere'de yerleşik olan Kelt kabilelerinin konuştuğu Kelt dilinde "meme şekilli tepe" kelimelerinden geldiği bildirilmektedir ve bu Kelt dili isme Latince "ordu kampı" veye "kaleler" anlamında "castra" kelimesini eklenmesi ile ortaya çıkmıştır.[1]

"Mamucium" isminin aslı için altermatif bir açıklama da mevcuttur. Eski "Britonik" dilinde "mamma"(=anne) bu Romalı kalesi ve yerleşkesinin hemen dibinden geçen "Medlock Suyu"'nun nehir tanrıçasına atıf etmektedir. Bu yerleşke "Medlock'un Momma tanrıçasının kalesi" olarak isimlendirilmiştir.[2]

19. Yüzyıl başına kadar

Günümüzde "Kuzey İngiltere" olarak anılan arazilerde çoğunlukla "Brigantes" adli bir Kelt asıllı kabile yaşamaktaydı. Bu kabilenin günümüzde Manchester Katedrali'nin üzerinde yapılı olduğu bir kumtaşı kayalardan oluşan tepe üzerinde ve İrwell Nehrinin karşı yakasında bir müstahkem mevkileri bulunmaktaydı,[3] Brigantes'lerin yerleşik oldukları topraklar günümüzde Salford ve "Stretford"'un üzerinde bulunduğu, gayet mümbit düşük rakımlı ovalardı. Birinci yüzyılda Britanya adasının antik Romalılar tarafından fethedilmesi sırasında Romalı General Agricola 79 yılında Kuzey İngiltere'de Romalıların kurdukları şehirler olan "Deva Victrix" (günümüzde Chester) ve "Eboracüm" (günümüzde York)'u savunmak için yaptırdığı kaleler arasında (günümüzdeki Manchester'deki) "Mamucium" adlı kale de bulunmaktaydı[3] O tarihten itibaren sonradan hızla gelişen bu kale etrafındaki yerleşke devamlı olarak yaşanan bir mevki olarak günümüzdeki Manchester şehrinin merkezini ve kentin nüvesini teşkil etmiştir.[4] Günümüzde Manchester "Castlefield" mevkinde bu antik Romalı kalesinin stabilize edilmiş temelleri halkın görmesi için açık hava müzesine çevrilmiştir.

Antik Romalıların idaresi, lejyonların Britanya adasından cekilmeleri ile Manchester'de olasılıkla 3. yüzyılda sona erdi. Kale etrafındaki Romalı sivil yerleşke "Vicus"un 3.yüzyılın ortalarında boşaltıldığı ve belki küçük bir askeri garznizonu içinde barındiaran kalenin ise 3.yüzyıl sonları ve ile 4.yüzyıl başlarında bırakıldığı belirtilmektedir.[5]

1066'da İngiltere'nin Normanlar tarafından fethi'ne gelene kadar yerleşkenin merkez mevkii eski Romalı kalesi ve etrafindan Irwell Nehri ile "Irk Suyu"nun kavuşma noktasına geçmişti.[6] Normanların kuzeyde Sakson ve Viking asıllı yaşayanları bastırmak için yaptıkları Kuzey Seferi (1069)'nde kullandıkları yakıp yıkma taktiği ile yağmalama dolayısıyla yerleşke ve civarının ıssız, viran bir araziye dönüştürüldüğü bildirilmektedir.[7][8]

Yaklaşık 1650'de Manchester'in haritası

Büyük toprak sahibi bir lord olan Thomas de la Warre 1421'de eski Manchester köy kilise cemaati için yanında bir keşişler koleji evi de ihtiva eden bir kilise yaptırdı. Günümüzde kilise Manchester Katedrali'ne dönüştürülmüştür ve kolej evi de "Cheetham Müzik Okulu" ve "Cheetham Kütüphanesi" olarak kullanılmaktadır.[6][9] 1653'de yeniden açılan Cheetham Kütüphanesi günümüzde hala halka açık olmaya devam etmektedir ve Birleşik Krallık'ta bulunan en eski halka açık referans ve halka parasız kitap kiralayan kamu kütüphanesidir.[10]

1282 tarihli bir belgede Manchester bir "pazar şehri" olarak belirlenmektedir.[11] 14.yüzyıl civarlarında Manchester'e çok sayıda Flandra'dan kaçan Protestan kumaş dokuyucularının göçmen olarak gelip bu kasabada yerleştikleri bildirilmektedir. Bazı kaynaklar bunların kurdukları küçük kumaş imalat atölyelerinin Manchester ve bölgesinin tekstil imalatçısı olmasına yol açtığını belirmektedirler.[12] Bundan sonra Manchester'in önemli bir yünlü ve keten kumaş imalat ve ticaret merkezi olduğu bilinmektedir. Yaklaşık 1540'li yıllarda bu imalat ve ticaret kasabası daha genişleyip (o zaman tarihçisi John Leland'ın sözleri ile) "Tüm Lancashire Kontluğu içinde en güzel, en iyi binaları olan, en hızlı ve en büyük nüfuslu kasaba olmuştur."[6] Leland'ın Manchester'inden günümüze kalan en önemli binalar Manchester Katedrali ve Cheetham binalaridir.[7]

Manchester ve Salford haritasi, 1801

İngiliz İç Savaşı döneminde Manchester çok koyu parlamentocular tarafını tutmaktaydı. Oliver Cromwell bu kasabanın sırf kendisini temsil edecek nir Parlamento Üyesi seçme isteğini önce kabul etti ama sonra bu kararından çaydı. Kasaba için Parlamento uyesi olarak secilen Charles Worsley bu seçimlik görevde bir yıl kaldı. Sonra bir askeri görev olan Lancashire, Cheshire ve Staffordshire kontlukları için askeri idareci olaraK "Tuğgeneral" rütbesi ile askeri vali oldu. Bu iç savaş döneminde "askeri idarecilerin yönetimi" adı verilen bir aşamada idaresi altındaki kontluk alanlarını çok sıkı olarak idare etti. Kendisi çok sıkı Puritan Hristiyan inançlara sahipti ve bu inançlara bağlı olan kuralları çok sıkı olarak uyguladı. Böylece idare ettiği bölgedeki tüm birahaneleri kapattırdı ve Noel yortusunun eğlencelerle kutlanmasını yasak etti. Charles Worsley iç savaş 1660'da bitmeden önce 1656 öldü.[13]

1600'dan hemen sonra İngiltere'nin geleneksel olarak yünden giysiler giyme alışkanlığı değişti ve halk arasında büyük miktarda pamuklu bezlerden yapılmış giysiler giymek moda oldu.[6] Önce bu elbiseler pamuk/keten karışımı elyaftan dokunmuş bezden yapılmakta idi ama sonra sırf pamuktan yapılmış bezden elbise giyilmeye başlandı. Bu tip bezin dokunması çoğunlukla Manchester'de yapılmaktaydı. Pamukluya talebin artması Manchesterli dokumacıların çok büyük miktarda ham pamuk talep etmelerine yol açtı ve bundan dolayı pamuk İngiltere'nin ham pamuk ithalatı birden artış gösterdi. Fakat Manchester kara içinde kalmaktaydı ve pamuk ve pamuk dokumak için gereken enerji gayet etkinsiz kara yolu taşımacılığı ile Manchester'e getirilmesi gerekmekteydi. Manchester'den akan İrwell Nehri ve Merşey Nehri mavnalarla yük nakline elverişli olacak şekilde derinleştirilerek Liverpool limanındaki doklardan Manchester'e su üzerinden getirilen pamuk nakliyat zorluğunu bir parça kolaylaştırdı. Worsley'deki kömür maden ocaklarından çıkartılan kömürün de Manchester içindeki fabrikalara nakletmek için 1761'de Bridgewater Kanalı açıldı . Bu kanal 1776'da Runcorn'a kadar uzanan Merşey halicine bağlanmak üzere Runcorn'a kadar uzatıldı. Böylece mavnalar arasında ki rekabet ve daha çok yük taşıyabilecek mavnaların inşası ile Manchester fabrikalarına kömürün maliyeti ve ham pamuğun doklardan fabrikalara nakil maliyetleri yarıya indirildi.[6][9]

Manchester etrafında bulunan yakın şehir ve kasabalarda üretilen pamuklu tekstil mallarının efektif olarak pazar yeri olma durumuna geçti. 1729'da Manchester'de "ham maddeler borsası" açıldı [7]. Kentin ticaretinin gelişmesi için de kentte büyük emtia ambar binaları yapıldı.[7]

1780'de o zamana kadar küçük atölyelerde veya su kenarında bulunup su gücü kullanılan fabrikalarda üretilen pamuklu bez imalatı için kömürle istim gücü kullanan gayet makineleşmiş olarak pamuklu bez imalatı yapmak üzere ilk büyük bir fabrika Richard Arkwright tarafından kuruldu. .[7][9]

Sanayi Devrimi

1820 civarında Manchester Ancoats'da Mc Connel Co. Pamuklu Bez Fabrikaları

Manchester'in tarihi genel olarak Sanayi Devrimi döneminde tekstil imalat sanayiinin tarihi ile birbirine bağlıdır. Pamuk ipliği eğirmek için sanayinin imalatının gayet büyük bir çoğunluğu Büyük Manchester, Güney Lancashire ve Kuzey Cheshire bölgelerinde bulunan kasaba ve kentlerde yerleşik bulunmaktaydı. Manchester belli bir dönem için pamuk işlemenin en etkin üretim merkezi idi.[14] Hemen sonra Manchester pamuklu malların alınıp satılması ticaretinin yerleşmiş olduğu en büyük dünya pazar yeri haline gelmişti.[6][15] Kraliçe Victoria döneminde bu nedenlerle Manchester'e takma isim olarak "cottonopolis" veya "Ambarlar Kenti" verilmiştir.[14] Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Afrika'da "mamchester" sözcüğü hala pamukludan yapılma havlu, çarşaf, yastık yüzü vb. eviși maddeleri için kullanılmaktadır,[16]

Sanayi Devrimi Manchester'de büyük bir değişikliğe neden oldu ve Manchester'in nüfusunun hızla artmasına bir neden sağladı. 19. yüzyıl başlarında İskoçya'dan, Galler Ülkesi'nden, İrlanda'dan ve İngiltere ülkesinin diğer bölge ve şehirlerinden Manchester'de işçi olarak çalışmak niyetiyle büyük bir insan akımı başladı. Bu nedenle Manchester "çok şaşırtıcı bir hızla" genişlemeye başladı. Bu "sanayi devrimi" hiç planlanmamış ve planlanmayan bir süreçle şehirsel gelişme ortaya çıkarttı."Timelines.tv Urban Slums". Timelines.tv. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201092535/http://www.timelines.tv/index.php?t=0&e=12. </ref>[17][18] Manchester'de bu dönem çok geniş alanlarda sanayiler de gelişti. 1835'de "Manchester hiçbir karşılaştırılabilir şehir bulunmadan dünyada birinci ve en büyük sanayi şehri olmuştu."[15] Makina sanayi firmaları önceleri pamuklu sanayi için makinalar imalat etmeye başladılar ama çok geçmeden genel sanayiler için de makinalar imal edip sstmaya başladılar. Benzer şekilde kimya endüstrisi önce pamuklu sanayı için beyazlatıcı ve boya verici kimyasal maddeler üretmeye başladilar; ama gelişnce diğer sanayi alanları için de kimyasal maddeler üretmeye başladılar. Ticaret geliştikçe onun yan destek kolu[ları olarak (bankacılık, sigortacılık gibi) finansal hizmet sektör ve firmaları da gelişti.

Ressam Thomas Pether'in Manchester'e doğru from Kersal Moor'dan manzara, yaklaşık 1820. Sanayi Devrimi'nin daha başlamadan hemen önce ufak bir kasaba olan Manchester kırsal görünüşlü idi.
Manchester Kersal Moor'dan , ressam William Wyld 1857. Manchester sanayi devrimi dolayısıyla büyük sayıda fabrika bacalarıyla dolu.

Ticaret ve çok büyük bir şehirsel nufusu beslemek için büyük bir nakliyat ve fiziksel dağıtım enfrastruktur sektörlerinin geliştirilişini gerektirdi. Manchester bu nedenle dünyada ilk demiryolunun, deniz limanından kara içinde bulunan bir mevkiye giden şehirlerarsı Liverpool-Manchester Demiryolu'nun son terminalı oldu. Değişik nakliyat şekilleri arasında ortaya çıkan rekabet nakliyat maliyetlerinin düşük kalmasına yardımcı oldu.[6] 1878'de Britanya "Genel Posta Ofisi (GPO)" idaresi Manchester'de yerleşik bulunan bir firma için ilk telefon sistemini kurup işletmeye başladı. Bu British Telecom adlı günümüzde özel telefon şirket olan şirketin sanki ecdadıdır.[19]

1894'de İrwell Nehri ve Merşey Nehri'nin daha önce kanalize edilen kısımlarını kullanarak Salford'dan gelgitli Mersey halıcinde bulunan Eastham Dokları'na kadar ulaşan 58 km uzunlukta Manchester Gemi Kanalı tamamlandı ve Manchester'in kenarında bulunan Salford Quaysde liman rıhtımları yapılıp bu limana Manchester Limanı ismi verildi. Bu kanalı kullanan okyanuslarda gidebilen yük gemileri Manchester Limanı'na doğrudan doğruya gidip orada yük yükleyip yük indirebilir oldular. Bu kanalın bir sahilinde Manchester şehri sınırlarının hemen dışında "Trafford Park" adli büyük bir sanayi parkı kuruldu, Bu sanayi parkında kurulan, pamuklu dokuma makinaları da imal eden, makina sanayi firmalari dünyanın dört bir yanına makinalar ihraç etmeye başladılar.

Manchester "Kapitalizm"'in merkezi oldu. Bu sisteminin istediği serbest ticaret ve devlet müdahalesi olmadan özel sektör frmalarain tamamen serbestçe hareket etmeklerini ön gören ideolojik fikirlere "Manchester Kapitalizm ekolü" adı verilmeye başladı. 1938'dan itibarem İngiltere'ye getirilen zahire ve mısırın serbest olarak, gümrüğe ve ithalat yasaklanmalarina tabi olmadan ve İngiliz nakliye gemileriyle nakliye edilme kısıtlamasına bağlı olmadan ülkeye getirilmesini isteyenlerin kurmuş oldukları "Anti-Corn Law League (Zahire Kanunu Aleyhtarları Ligi)" bu doktrinden kaynaklanmaktaydı."Corn Laws (Zahire Kanunları)" adında İngiltere'de zahire tarımına ve yüksek soylu toprak sahiplerine yüksek sübvasiyonlar vermeyi sağlayan bu kanunun kaldırılması bu ligin hedefi olmuştu. Bu ligin dayandığı doktriner perensipler "Manchester Kapitalizm Ekolü" tarafından sağlanmaktaydı.

Bu dönemde gelişen işçi sınıfı büyük eziyetlere katlanmakta idi ve Manchester bu sınıfa mensupların yaptıkları protestolar olan "ekmek ve emek" karışıklıklarına da merkez oldu. Şehirde bulunan emekçiler ve hiç imtiyazları olmayan sınıflar biraz daha fazla siyasi güç kazanmak için şehir merkezini bir toplantı ve gösteri yürüyüş yeri gibi kullanmaya başladılar. Manchester'in merkezinde bulunan St. Peters meydanında 15 Ağustao 1819'da yapılan böyle toplantılardan birinde, imtiyazlı idareci sınıflarının toplayıp meydana sevk ettikleri atlı askerler protesto eden emekçilere kılıçları ile hücuma geçip 15 ölü ve çok sayıda yaralıyı arkalarında buraktılar. "Peterloo Katliamı" adı verilen bu olay Britanya emekçi sınıfı için önemli bir simge-olay oldu.

1818'da işçilerin gösteri yürüyüşüne karşı Peterloo Katliamı sonucunda 14 kişinin öldürulp birkaç yüz kişinin yaralanması.

Manchester Marksizm ideolojisinin gelişmesi ve solcu politikalar için tarihte önemli bir yer almaktadır. Bilimsel sosyalizmin babalarından sayılan Friedrich Engels en etkili olan "1844'de İngiltere'de Emekçi Sınıfın Durumu" ana eserini Manchester içinde yaşayıp incelemeler yaptıktan sonra bu şehirde yaşayan işçi sınıfının çektiği büyük yaşam zahmetlerini ifşa edip açıklamak için yazmıştır.,[20] Karl Marx Manchester'i ziyarete geldiği zaman Engels'le Cheetham Kütüphanesi'nde buluşmuşlardır. İkisinin bu kütüphanede bir pencere yanında birlikte oturdukları tahta banket günümüzde bile aynı yerde bulunmaktadır. Marx'ın o sıralarda okumakta olduğu iktisat kitabı günümüzde bu kütüphanede görülebilir. 2-6 Haziran 1868'de Birleşik Krallık'da tek işçi sendikaları federasyonu olarak kurulan "TUC Trades Union Congress (İşçi Sendikaları Kongresi)" ilk birleşik toplantısıni Manchester'de David Sokağı'ndan bulunan "Mekanistler Enstitüsü"nde yapmıştır. Britanya politikasında iki büyük partiden biri olan "İşçi Partisi ve 19. yüzyil sonu ile 20. yüzyıl sonunda Büyük Britanya'da kadınlara oyu verme hakkı verilmesi için kurulan radikal kadınlar hakları savunucuları "Süfrajet Hareketi"'nin doğum yeri Manchester olmuştur.[21]

Bu dönemde Manchester, bir sürü yeni şeyin ortaya çıkabilceği şehir olarak görülmeye başlanmıştı. Yeni sanayi üretim usulleri; yeni doktriner düşünce şekilleri; yeni sosyal grup veya sınıflar, yeni dinsel mezhepler, yeni formalarda emek ve işçi organizasyonu, yeni sekilde dağıtım ve kooperatif tipte perakende satis birimleri hep Manchester'de baslayip İngiltere'ye yayılmaya başladı. Örneğin yeni doktirner düşünce şekli serbest dış ticaret ve özel sektöre hiç kısıntısız hareket etme serbestisi verilmesi ideolojisi, yani "laissez faire (nırakın yapsınlar)"; adı ile ve "Manchester Kapitalizm Ekolü" adında lanse edilmeye başlandı. Şehir yabancı ülkelerden ve Britanya'nın diğer bölgelerinden eğitimli kişileri bu yenilikleri gelip görmeleri çekici olmaya baslayıp onların şehri ziyaret etmelerine yol açtı. O dönemde popüler olan bir söz günümüze kadar yetişmiştir. Bu söz: "Manchester bugün ne yaparsa, dünyanın geri kalan kısımları onları yarın yapacaklardır".[22]
• Osborne, George (7 Mart 2007). "Osborne: Our vision to make Manchester the creative capital of Europe" ((İngilizce)). Conservatıve Party Websitesi. Conservatıve Party. http://archive.is/9H8B. </ref> Manchester'in en iyi altın çağ dönemi muhtemelen 19. yüzyılın son çeyreği olmuştu. Günümüzde Manchester'de bulunan birçok muhteşem mimarili kamusal yapı; örneğin Manhester Sejur Sarayı, Manchester Kütüphanesi, Manchester Müzesi vb. o dönemden kalmadır. Şehirde o dönemde kozmopolit bir atmosfer bulunmakta idi ve bu çok coşkun bir kültür hayatı yaratmıştı. Bu kültürel gelişmeye Manchester'de klasik muzik çalmak icin Halle Orkestrası'nın kurulup gelişmesi iyi bir örnektir. Bu dönemde yerel idarenin kuruluşu da değişiklik gördü. 1892'de İngiltere ülkesinde idari kontluk konseyleri kuruldu. Manchester'deki "borough" ünvanlı belediye "kontluk borough" şeklini alıp yerel meclise ve yerel idarecilere daha fazla otonomi kazandırıldı,

1910'da Oxford Road, Manchester,. Ressam:Pierre Adolphe Valette

Sanayi Devrimi Manchester'e zenginler ve zenginlikler getirmekle beraber, kentte yaşıyan nüfusu büyük bir kısmına zaruret, sefalet ve fakirlik getirdi. Modern İngiliz tarihçisi Simon Schama Manchester'deki bu durumu şöyle bildirmiştir:[23]

Manchester dünyada yeni bir çeşit şehir idi. En iyi ve en kötü yaşanım ve yaşamada ifrat ve tefrit son ucuna kadar korkulacak şekilde bu şehirde bulunmaktaydı. Şehre gelenler sanayi bolgesi olan varoşlarındaki fabrika bacalarından çıkan kara dumanlar ile karşılaşmaktaydılar. Şehre ziyarete gelen bir Amerikan misafir Manchester'in en fena mevkilerine götürüldüğü zaman baskıya alınmış, aldatılmış, ezilmiş, yerlerde yatıp, kana bulanmış parçalar halinde insanları ve insan ruhlarını gördüğünü ifade etmiştir.

Manchester'de bulunan pamuklu iplik ve pamuklu bez fabrikaları sayısı en yüksek olarak 1853'de 108'e yetişti. Bundan sonra fabrika sayısı azalmaya başladı. 1850'li yıllarda Bolton'da kurulu bulunan pamuklu iplik iğme fabrikalari sayısı Manchester'dekileri geçti ve Manchester dünyanın pamuk ipliği başkenti olma niteliğini kaybetti. 1880'de ise Oldham pamuklu iplik iğme fabrikaları sayısı Manchester'dekileri aştı. Fakat bu imalat alanında Manchester'in düşüşü sırasında, Manchester içinde bulunduğu bölgenin finansal merkezi olma yolunda ilerlemekte idi. Manchester'de pamuklu imalatı yine de devam etti. 1913'de Manchester dünya pamuklu imalatının %65'ine üretmekte idi. I. Dünya Savaşı çıkması ve devamı ile dunya piyasalarının kapanması, o zaman kadar pamuklu üretiminin ve pamuklu ihracatınin Manchester'de cok yiuksek yüksek seviyelerde olmasi dolyisiyla, kentin iktisadi durumuna çok aksi tesir yaptı. Dünyanın diğer devlet ve bölgelerinde pamuklu üretmek için fabrikaler kuruldu. Bu fabrikalar imalata geçmek için gereksindikleri makinaları yine Manchester tekstil makineleri imalat sektöründen temin ettiler. Bu savastan cok gecmedeb sonra Birlesik Krallığı'n Büyük Depresyon adı verilen büyük mali ve iktisadi buhrans sürüklenişi Manchester'e büyük ziyanlar verdirdi. Bu buhranla sanki o zamana kadar gizli olan ekonomik bünyesel değisiklikler gereksinmesi cok açığa çıktı ve eski sanayiler, bu arada tekstil sanayi, dünya imalat sanayi alanında eski önemlerini kaybettiler.

II. Dünya Savaşı'nda Alman Hava Akınları

II. Dünya Savaşı sırasında Birleşik Krallık arazilerinde ülkenin savaş sanayine katkıda bulunan endüstrilerin başında Manchester'de yerleşik sanayiler gelmekte idi. Örneğin şehirdeki Gorton'daki fabrikasında "Bayer-Peacock and Co" demiryolu lokomotifleri imal etmeyi bırakıp bomba üretimine geçmiş ve bu alanda başta gelen üretici olmuştu. Chorlton-upon-Medlock'da bulunan "Dünlop" firması kauçuk ve oto ve kamyon lastiği ürettiği gibi Birleşik Krallık'daki şehirleri hava hucumlarından korumak için kullanılan baraj balonlarını üretmekte idi. Şehrin henen sınırınd bulunan büyük bir endüstri parkı olan Trafford Park'da "Metropolitan-Vickers" firması "Avro Manchester" ve "Avro-Lancaster" bombardıman uçakları üretimi yapmakta idi ve "Ford" firması bu uçaklar ve avcı uçaklarında kullanılan "Rolls-Royce Merlin" uçak motorlarını imal etmekte idi. Bunun için Mancheste Nazi Almanya'nin Lüfwaffe hava gücü için gayet büyük bir öneme haiz büyük bir hava bombardımanı hedefi idi.

Lüffwafe Heinkel He 111 ve Dornier 17 bombardıman uçaklarını kullanarak savaşın hemen başından itibaren Manchester'e hava bombardiman hücumları yapmaya başladı ve bu hücumlarda sadece sanayi hedefleri değil siviller de bu bombardımanların başlamsından itibaren (o zaman için kullanılmayan bir terim olmakla beraber) "kollaterel zayiat" gördüler. Bu hava bombardıman akınlarından önemlilerinden biri 22-23 Aralık ile 25-24 Aralık 1940'da iki geceda yapılan ve Hristiyan kutsal günü olan (25 Aralık'ta) Noel'e yakınlığı dolayısıyla "Manchester Noel Blitz" olarak adlandırılan oldu. Bu bombardıman akınında toplam olarak Nazi Luftwaffe hava gücü Manchester üzerine 47-67 ton kadar toplam ağırlıkta yüksek tahripli patlayıcı bomba ve yaklaşık 37.000 tane yangın bombası yağdırdı. Manchester şehrinin merkezindeki tarihi binalar yerle bir oldu. Bu arada 365 tane ticaret/sanayi ambarı; 200 tane büyük iş yeri ve 150 tane diğer tipte iş yeri tahrip edildi. 276'da sivil şahıs oldu. 30.000 tane ikematgah zayiat gördü.[24] Manchester Katedrali ilk Alman bombardıman hücumlarının birinde büyük tahribat gördü. Katedralin tamir edilip restore edilmesi 20 yıl kadar aldı.[25]

II. Dünya Savaşı'ndan sonra

II. Dünya Savaşı sona erdikten sonra Britanya bir pamuklu üreten ve uluslararası pamuk ve pamuklu ticaretinde önemli rol oynayan bir ülke olmaktan tamamen ayrıldı. Manchester'de bulunan "Pamuk Borsası" 1968'de kapatıldı. Borsa binasının bir kısmı bir tiyatro salonu ve diğer kısmı ise alışveriş merkezi olarak geliştirildi.[6]

1968'e kadar Manchester Limanı büyümeye devam etti. 1968'de Manchester Limanı İngiltere'nin üçüncü büyük limanı olmuştu ve 3.000 kişiden daha fazla liman işçisi istihdam etmekteydi.[26]

Fakat yük gemilerinin hacmi büyümeye başladı. Manchester Gemi Kanalı'nın yeni tip büyük yük gemileri, özellikle tankerler, büyük kuru yük gemileri ve "konteyner" taşıyan gemileri için kullanılması imkansız olmaya başladı. İngiltere'de Manchester Gemi Kanalı'nın genişletmek için ne imkan ne de istek vardı. Bu yeni tip gemilerle, özellikle konteynerler ile deniz yükü taşımacılığı gittikçe gemi ile yük taşımacılığında ön plana geçmeye başladı. Manchester limanına gelen ve bu limandan giden deniz yükü gittikçe azaldı. Buna bir neden de İngiltere'deki ağır sanayi üretiminin 1960'lu yıllardan beri hızlanan bir düşüş göstermesi idi. 1979'da iktidara gelen Muhafazakar Parti Margaret Thatcher hükümetinin uyguladığı iktisadi politika da ağır sanayi üretimine daha da sıkı gem vurdu. Bu tip sanayinin bir gelişmiş ülke bünyesine hiç uygun olmayan sekilde gayet küçülmesine neden oldu. 1961-1983 döneminde Manchester'de bulunan imalat sanayinde çalışan 150,000 kadar işçinin işi sona erdi. 1982'de Manchester Limanı kapatıldı ve Manchester Gemi Kanalı'nda yük gemilerinin seyrüseferi sona erdi..[27]

Manchester, şehir yenileştirme uğraşlarına 1980'li yılların sonlarında başladı. Bu yenileştirme projeleri arasında "Metrolin": şehir toplu taşıma sistemine yeniden tramvay hatları ekleme; Bridgewater Konser Salonu: eski konser salonu yerine yeni büyük ve modern bir konser solunu yapımı; Manchester Evening News Arena: kapalı spor salonu ve pop müziği konserleri için salon ve Salford'da bulunan liman rıhtımlarının yeni maksatlarla kullanılması projeleri sayılabilir. Kent uluslarasrası prestij kazanıp isim yapmak için bu dönemde iki dafa Olimpiyat oyunlarını organize etmek için aday olmayı da denemiştir.

Manchester şehri İrlanda'ya yakınlığı dolayısı ile İrlanda'nın bağımsızlığını isteyen "İrlanda Cumhuriyetçileri" tarafından 19. yüzyıldan itibaren sabotaj hücumlarına hedef olmuştu. 1876'da "İrlanda Dinsel Şehitleri" tarafından yapılan sabotajlar; 1920'de merkezde yangın çıkartma hücumlari; 1939'de bir seri bomba patlatılması, 1992'de iki bomba patlatılmasi bu sabotajlara örnektirler.

Fakat en büyük bombalı sabotaj 'Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu teşkilatı tarafından 15 Haziran 19896 Cumartesi günü Manchester'in ana çarşı sokakaları olan "Corporation Sokağı" ile "Market Sokağı" kavşağında bulunan "Arndale Alış Veriş Merkezi" içinde patlatıdı. Bu sabotaj bombası 1,500 kg patlayıcı madde ihtiva etmekte idi. İngiltere'de barış zamanı en büyük patlamayı ortaya çıkarttı. Bu patlamadan hiçbir insan zayiyatı olmadı ama 200 kişi yaralandı. Fakat insanlar tarfından ortaya çıkartılan felaket=erden en yükse maliyetlisi olduğu sonradan anlaşıldı. Patlamadan yakındaki binalar gayet büyük hasara uğradı ve 1-1.5 km bile uzakta olan binaların camları kırıldı. Bu patalamanın maliyetinin £50 milyon olarak ilk tahmin yapılmıştı ama aynı zamanda bu tahminin gayet düşük olduğu ve gerecek mali=yetin tahminlerin birkaç kat olacağı bildirilmişti. Sonunda sigorta şirketlerinin hasar için ödemiş olduğu tüm meblağın £400 milyonu aştığı Bildirildi. Hasar gören birçok küçük dükkan ve iş yeri bu patalamnin ortaya çıkardığı zararı hiç karşılayamadılar ve işlerine son verdiler.[28]

Manchester'de Exchage Meydanı'nda kurulmuş olan "BBC Büyük Ekranı" ve bu ekranda gösterilen FIFA Dünya Kupası futbol maçı

Bu patlamadan sonra Manchester'in merkezinde büyük yeni inşaat projelerine başlanarak şehir merkezini yenileştirme projesine girişldi. . Yapılan büyük yatırımlar ve 2002 İngiliz Milletler Topluluğu Spor Oyunları'nın sağladığı mali fırsatlar kullanılarak Manchester'in merkezi gayet geniş kapsamlı yeniden kurulmadan yepyeni olarak ortaya çıktı.[29] Kurula Manchester Arndale Alisveris Merkezi Birlesik Krallik içinde en buyuk sehir icinde bulunan AVM (mall) oldu.[30]

21. yüzyıl başlamasından itibaren Manchester, kentin yenileşmesine büyük gayretler sarfetmiştir. Günümüzde Manchester'in 1960'li yıllarada yapılmış olan birçok bölge ve semtlerindeki binalar ya modernize edilmişler ya da ylkilip yerlerine gayet büyük miktarda çelik kullanılan ve camla kaplı binalar yapılmıştır. Eski çok katlı büyük pamuklu fabrikalari modern apartımanlara dönüştürülmüştür. Örneğin "Hulme" semti çok geniş yenileştirme ve yeniden gelişme programilarına tabi tutulup milyonlarca sterlin para harcanarak "lofthouse" apartımanları ile dolmuştur. 2006'da şehirde 169 metre ve 47 kat yükseklikte Beatham Tower adlı bir gökdelen yapılıp bitirilmiştir. Bu bina Birleşik Krallık'ta Londra dışında en yüksek bina olup bitirildiği zaman Avrupa'da özel ikematgah olmak üzere kullanılan en yüksek bina olmuştu.[31]

Coğrafya

Coğrafi konum

Manchester'in sınırlarını, içinde şehirleşmiş arazileri ve ulaşım hatlarını gösteren harita

Manchester kentinin enlem ve boylamı K 53°28′ ve B 2°14′dir. Kent İngiltere merkezi ve Birleşik Krallık başkenti olan Londra'nın kuzeybatısında bulunup Londra'ya en kısa karayolu ile 257 km uzaklıktadır.

Manchester, ortası düz ve düşük, kenarları yüksek, büyük bir kase şekilde olan bir arazide konumlanmıştır. Kuzeyinde ve doğusunda pek fazla yüksek olmayan Pennine Dağları bulunur ve bu sıradağlar kuzey İngiltere'nin belkemiğini teşkil edip güneye doğru Cheshire ovasına kadar inerler. Kent ve şehir merkezi, İrwell Nehri'nin doğu sahilinde, Medlock Suyu ve Irk Suyu'nun birbirine kavuştuğu mevki yakınında konumludur. Kentin rakımı nispeten düşük olup 35 m ile 42 m arasında değişir. Manchester'in güneyinde Mersey Nehri geçmektedir. Kentin merkezinin çoğunluğu, özellikle merkezin güney yakası, gayet düz arazidedir. Böylece merkezdeki çok katlı yüksek binaların üst katlarından çok geniş bir alanın manzarası görülebilmektedir. Bu manzaralarda önce kent merkezinde bulunan çok katlı yüksek binaların çoğunluğu; daha ileride şehri tamamen saran ōnce 19. yüzyılda yapılmış sivasız, tuğladan evlerden oluşan ama aralarında 1950'li ve 1960'li yıllarde yapılan, yerel idarenin sahip olduğu sosyal yapılar da bulunan iç semtler ve sonra da genellikle özel ikametgahların bulunan dış semtler ve daha sonra Manchester'e (idarî olmasa bile coğrafi olarak) bağlı Salford, Stockport gibi yerel idare birimleri ile kentler ve bunların ilerisinde varoş şehirler gibi insan yapısı manzaralar olduğu gibi daha ilerlerde ufuklarda Pennine Dağları'nın alt etekleri ve ağaçsız kirlik arazileri görülebilmektedir. Bu ufuklarda bulunan, merkeze nisbetle yüksek olan, araziler kışın karla kaplı olup beyaz olarak görülürler.

Manchester'in coğrafi nitelikleri, dünyanın ilk sanayi kenti olan Manchester'in gelişmesinin ilk dönemlerinde çok önemli amiller olmuşlardır. Bu önemli gelişme amilleri arasında kentin iklimi; bir deniz limanı olan Liverpool'a yakınlığı; kente yakın olan nehirlerin, fabrikaları işletmek için yeterli hızla akan şu gücünün bulunması sağlayabilmeleri; kömür rezerv ve yataklarının gayet yakın olması sayılabilir.

Manchester isimli kent resmen idari sınırlar ile tanımlanmaktadır. Bu tanımlama Manchester'i "Büyük Manchester" içinde bir Metropoliten Bölge olarak belirtmektedir. Fakat değişik coğrafi niteliklere göre değişik Manchester kentleri de tanımlanabilmaktedir. Bunlar arasında "Büyük Manchester Kontluğu bölgesi"; "Büyük Manchester kentleşmiş bölgesi"; "Manchester Şehri Alanı", "Manhester Posta İdaresi alanı", Manhester kenti karayolu girişlerinde "karayolları tıkanıklık gösterme alanı" bulunur.

Britanya Ulusal İstatistik Ofisi'nin (ONS) kullandığı tanımlamaya göre Manchester "Büyük Manchester Şehirleşmiş Bölgesi"nin en çok yerleşik nüfusunu taşıyan yerleşke bölgesidir ve Birleşik Krallık için üçüncü büyük kentleşmiş araziyi kaplamaktadır. Manchester'de şehir merkezine yakın olarak yüksek nüfus yoğunluklu çok katlı apartıman ikematgahlar ile daha ilerlerde genellikle iki katlı evlerden oluşan şehir varoş semtleri birbiri içine geçmiştir. Kent içinde hiç ikametgah bulunmayan en büyük park arazisi 260 hektarı kapsayan Heaton Park'tır. Manchester'in merkezi dışında daha az nufus yoğunluklu çoğu iki katlı binalardan oluşan büyük varoş semtleri vardır. Şehrin özellikle güneyinde Cheshire ile sınırlara doğru daha büyük bahçeleri olan nispeten senginlerin büyük bahçeli evleri bulunan varoşlar görülmektedir. Şehrin güneyinde, M60 otoyolu "Northenden" semtinin ortasından ve M66 otoyolu ise "Wythenshaw" semtinin ortasından geçmektedirler. Her değişik yönlerden kentin ortasına giren çok hatlı demiryolları bulunmaktadır ve bunların çoğu Manchester'in ana tren istasyonu olan "Manchester Piccadilly" istasyonuna yöneliktir.

Manchester'in yakınında bulunan yörel şehirler, kentler ve kasabalar ve Manchester'e yönleri şu göstergede verilmiştir:

Bolton, Wigan, Preston Bury, Blackburn, Burnley Oldham, Rochdale, Huddersfield, Halifax,Leeds
 
Leigh, St Helens, Liverpool Hyde, Stalybridge, Glossop, Sheffield
   'Manchester'    
Sale, Altrincham, Knutsford Cheadle, Wilmslow, Alderley Edge Stockport, Chapel-en-le-Firth, Buxton, Derby

İklim

İklim diyagramı: Manchester
OŞMNMHTAEEKA
 
 
69
 
6
1
 
 
50
 
7
1
 
 
61
 
9
3
 
 
51
 
12
4
 
 
61
 
15
7
 
 
67
 
18
10
 
 
65
 
20
12
 
 
79
 
20
12
 
 
74
 
17
10
 
 
77
 
14
8
 
 
78
 
9
4
 
 
78
 
7
2
sıcaklık (°C) • yağış (mm)

Manchester, Britanya Adası'nda bulunan arazilerin çoğu gibi, bir ılıman Okyanusal iklim karakteri gösterir: Yazlar sıcakça ve kışlar soğukça olur. Genel olarak yıl içine çok düzgünce yayılmış olarak ama hafif yağmur şeklinde olarak yılın tümünde yağışlar devam etmektedir. Meteorolojik gözlemlemelere başlanmasından sonraki yıllarda ortalama yıllık yağış 80,66 cm olarak[32] hesaplanmıştır. Buna karşılık Birleşik Krallık yıllık yağış ortalaması 112,50 cm olmaktadır.[33] Manchester'de yıllık ortalama yağmurlu gün sayısı 240,4 gün iken [32] Birleşik Krallık'ta yıllık yağışlı günler sayısı 154,4 gün [33] olmaktadır.

Fakat Manchester'de nisbi nemlilik oranı yüksektir. Nisbi nemlilik oranının yüksekliği ve çok fazla yumuşak şu kaynakları bulunması 19. yüzyılda Manchester'de büyük bir pamuklu sanayiinin gelişmesinde önemli amiller olup Manchester'in "dünyanın pamuklu üretim başkenti" adını almasına neden olmuşlardır.[34]

Kentte şehirleşmenin yerel ısıyı artırması etkisinden dolayı kış sıcaklığı yüksek olduğu için kar yağışları kent içinde ender görülür. Fakat kentin doğusuda ve kuzeyinde bulunan Penine Dağları ve Rosssendale Ormanı arazilerinde daha fazla kar yağmakta ve buralardaki karlı günlerde bu yönlerden kente giriş ve çıkış yollarının kar dolayısıyla tıkanma veya hatta kapanma olasılığı ortaya çıkmaktadır.[35] Bu kar dolayısıyla tıkanıp kapanma olasılığı olan büyük yollar Oldham ve "Stanedge" yönlü "A62 karayolu" Sheffield'de giden Penineları Snake Pass (Yılan Geçidi)'nden geçen "A57 karayolu" ve yüksek Saddleworth Moor ağaçsız kırsal alanı kenarından geçen "M62 Otoyolu"'dur.

Şu tablo Manchester şehri (Ringway Havaalanı gözlemevi) için en yüksek ve en düşük işi ve yağış gözlemlerini vermektedir:

 Manchester iklimi 
Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl
En yüksek sıcaklık rekoru,  °C 14,3 15,2 21,7 23,4 26,7 31,3 32,2 33,7 28,4 26,3 17,2 15,1 33,7
Ortalama en yüksek sıcaklık, °C 7,3 7,6 10,0 12,6 16,1 18,6 20,6 20,3 17,6 13,9 10,0 7,4 13,5
Ortalama en düşük sıcaklık, °C 1,7 1,6 3,3 4,9 7,7 10,5 12,6 12,4 10,3 7,4 4,2 1,8 6,6
En düşük sıcaklık rekoru,  °C −12 −13,1 −9,7 −4,9 −1,6 2,0 6,0 3,6 0,8 −3 −6,8 −13,5 −13,5
Ortalama yağış, mm 72,3 51,4 61,2 54,0 56,8 66,1 63,9 77,0 71,5 92,5 81,5 80,7
Kaynak: Worldweather.org[36]

[37].

Demografi

2011 Nüfus Sayımı'na göre Nüfusun Irksal Dağılımı[38]

  Beyaz Gruplar (66.7%)
  Asyalı (14.4%)
  Siyahî (8.6%)
  Karışık (4.7%)
  Çinli (2.7%)
  Arap (1.9%)
  Diğer (1.2%)

2011 Nüfus Sayımına göre Nüfusun Dini İnanç Dağılımı[38]

  Hiristiyan (48.7%)
  Dini olmayan (25.3%)
  Müslüman (15.8%)
  Hindu (1.1%)
  Budist (0.8%)
  Yahudi (0.5%)
  Diğer (0.9%)
  Din bildirilmemiş (6.9%)

Tarihsel olarak Manchester'in nüfusu 19. yüzyıl ve 20. yüzyıl başında Kraliçe Victoria döneminde gayet hızlı artış gösterdi. 1931'de şehrin nüfusu sayısı bir zirve değer olan 766,311 kişiye erişti. Bundan sonra şehrin nüfusu hizkla düşüs gösterdi. Bu düşüşe neden olarak şehirin ortasında bulunan gayet kötü derme-çatma yapılmış ve eskimiş olan konutların yıkılıp şehir ortasını yenileme politikası uygulanması ve II. Dünya Savaşı'ndan sonra "Manchester Şehir Yerel İdare Konseyi"'nin şehrin (Hattersley ve Langleye gibi) varoşlarında şehri nüfusunun taşıp gidip yerleşebileceği varoş semtlerde sosyal konutlar yaptırma politikasını gayet hızla uygulaması olarak verilmektedir.[39]

2012 Yıl-Ortası Nüfus Tahminine göre "City of Manchester" metropoliten bölge yerel idaresi sınırları içerisindeki şehir nüfusu 510,700 kişi olmuştur. Bu 2011 Yıl-Ortası Nüfus Tahminine nisbetle 7,900 kişi veya %1,6 bir yıllık artış ifade etmektedir. 2001'e oranla ise nüfus toplam 87,900 kişi veya %20.8 bir artış göstermiştir. 2011 Nüfus Sayımı sonucuna göre Manchester tüm Birleşik Krallık'ta üçüncü büyük artış oranı gösteren yerleşim bölgesidir.[40] Şehirin nüfusu 500,000 kişiden fazla %19 oranda artış göstererek, Londra dışında, en yüksek oransal artış gösteren en büyük oraansal artış göstern yöre olmuştur.[41] Manchester nüfusu 2021'e yapılan projeksiyon tahminlere göre 532,200 kişiye erişecektir. Bu projeksiyon tahmine göre Manchester nüfusu gelecekteki 10 yılda geçmis 10 yılda gösterdiği büyüme hızından daha yavaş bir büyüme hızı gösterecektir.

"Büyük Manchester Yapılaşmış Bölgesi"'nin nüfusu (2011 tahminine nazaran) 2,553,400 kişidir. "Büyük Manchester" bölgesinde ise (2012 tahminine göre) 6,547,000 kişi yaşamaktadır ve bunlardan 6,547,000 kişi Manchester şehir merkezineden 50 km çapında bir daire bölgesinde ve 11,694,000 kişi ise şehir merkezinden 80 km çapında bir daire bölgesinde yaşamaktadırlar.[40]

Temmuz 2011 başından ay ortası tahmin noktası olan Haziran 2012 arasında şehirde doğumlar sayısı ölümler sayısından 4,800 kişi daha fazladır. Ulusal ve uluslararası göç etmeler ve diğer değişiklikler Temmuz 2011 ile Haziran 2012 arasında oratya çıkan 3,100 kişilik net artışı açıklayabilmaktedir. "Büyük Manchester"'e ve İngiltere ülkesinin tümüne oranla Manchester'de daha genç bir nüfusu bulunmaktadır ve özellikle büyük 20-35 yaş aralıkları içinde olan nüfusda bariz olarak görülmektedir.[40]

Manchester bir üniversite eğitim şehridir. 2011/12 akademik yılında Manchester'de bulunan yüksek eğitim kurumları olan Manchester Üniversitesi, Manchester Metropolitan Üniversitesi ve Kraliyet Northern Müzik Koleji'nde diploma öğrencisi ve dioploma üstü eğitim öğrencisi olarak 76,095 öğrenci bulunmaktadır.

2001 Nüfus Sayımı ile 2011 Nüfus Sayımı arasından kendilerini Hıristiyan dinsel inancı olduğunu kabul edenleri sayısı toplam nüfusta %62.4'den 548.7'ye düşmüştür ve bu %22 oranında düşüş haddi göstermektedir. Kendini hiçbir dine inanmadığını kabul edenlerin toplam nüfusa yüzdesi %16'dan %25.2'e yükselmiştir ve bu %58.1 bir artış hızı ifade etmektedir. Kendini Müslüman olarak kabuledenlerini toplam nuğfusu göre oranı %9.1 dan %15.8 e yükselmiştir ve bu %73.6% oranda bir artışı ifade etmektedir. "Büyük Manchester"'de bulunan Yahudi inançlı kişiler Londra dışında, Manchester'de en yüksek sayıda Yahudi nüfusun yaşadığını göstermektedir.

1801'de 2011'e kadar "Büyük Manchester" ve içincde buluna diğer "borough" birimlerinin nüfuslarının zaman eğrileri

Manchester'de İngiltere tümüne nisbetle daha büyük oranda "gay ve lezbiyen" cinsel yönelimi olan kişiler yaşamaktadır. 2011'de İngiltere'nin tümününde aynı cinsten sivil törenle evlenmiş çiftler oranı toplama göre %0.16 iken Manchester'de bu oranın %0.23 olduğu belirtilmektedir.[42]

Nüfusun etnik asıl bağlarına göre hazırlanan istatistiklerine göre "Manchester Şehri Yerel Borough" sınırları içinde yaşayan beyaz-ırktan-olmayan kişilerin toplama oranı "Büyük Manchester" içinde bulunan "borough ve yerel yönetim bölgeleri"'ne nazaran çok daha büyük orandadır.

Birleşik Krallık 2011 Nüfus sayımına göre kişilerin bağlı oldukları ırksal oranlar şunlardır: %66.7: Çeşitli Beyaz ırktan olup bunun içinde %59.3 Britianya asıllı beyaz; %2.4: İrlanda'dan göç eden beyaz; %0.1: çingene veya İrlandalı "traveller (gezici)"; ve %4.9 diğer bayaz ırktandır. Karışık Britanya ve Avrupalı asıllı ırkatan olanların oranı istatistiklerde belirlenmektedir. Faakt bazı kaynaklar Manchester'de takriben 25,000 kişinin İtalyan asıllı veya karışık İtalayn-Britanyalı olduğunu iddia etmektedirler; ama buna göre Manchester nüfusunun %5.5.'in İtalya asıllı olduğu anlamına gelmektedir.[43] Manchester nüfusunun %4.7'sinin karışık ırksal asıllı olduğu ortaya çıkmıştır. %4.7 olan karışık ırktan nüfusun içinde değişik ırkdan karışık asıllılar oranları şöyle verilmektedir: %1.8: Beyaz ve Siyahi Karayıplerli; %0.9: Beyaz ve Siyahi Afrikalı ; %1.0: Beyaz ve Asyalı; %1.0: Britanyalı Asyalı.</ref> Diğer ırktan asıllılar oranları da şöyledir: %2.3: Britanyalı Hindistanlı; %8.5: Britanyalı Pakistanlı; %1.3: Britanyalı Bangladeşli; %2.7: Britanyalı Çinli; %2.3: Britanyalı diğer Asyalı; %8.6: Britanyalı Siyahi; %1.6:Diğer Siyahi; %1.9: Britanyalı Arap ve %1.2: Diğer etnik asıllı.[44]

Kidd Manchester'de en büyük etnik azınlıkların yerleşik oldukları şehir semtlerinin "Moss Side", "Longsight", "Cheetham Hill", "Rusholme" olduğunu bildirir. Manchester'de bir yürüyüş ile kutlanan İrlanda aziz yortusu olan "San Patrick Günü" Manchester'deki yürüyüş kuyruğunun Avrupa'da yapılan "San Patrick Günü" yürüyüş kollarından çok daha uzun olduğunu iddia etmektedir.[45]

Şehir içinde gayet uzun zamandır yerleşmiş olan oreyantal Çinli asıllılarının çalıştıkları, özellikle Çin Restoranlarının ve Çinli yiyecek malları satan süpermarketlerinin bulunduğu, bir "Çinliler Şehir" de bulunmaktadır. Şehir üniversitelerine büyük sayıda uzak-doğulu Çinli asıllı öğrenciler de çekmektedir.[46] Şehirde bulunan Çinli asıllılar; Çinli çalışanlar ve Çin'den eğitim için gelenlerle tüm Avrupa içinde Manchester üçüncü büyük sayıda Çinli halkın yaşadığı bir şehir niteliğini taşımaktadır.[47]

Eurastat tarafından tanımlanıp kullanlan fonksiyonel bir şehir-bölge kavramının tanımlaması olan Manchester "Büyük Şehirsel Bölge (LUZ)" kavramı ve kapsamı Britanya istatistiklerinin ele aldığı Büyük Manchester yörel idaresinin kapsadığı alana çok benzemektedir. "Urbanaudit" tarafından hazırlanan 2004 yılı itibarıyla bu tanımlamaya göre "Manchester Büyük Şehirsel Bölgesi LUZ" nüfusu 2,539,100 kişidir.[48] Manchester LUZ Birleşik Krallık'te Londra'dan sonra ikinci büyük LUZ yerleşim birimidir.

Ekonomi

Manchester, Liverpool ile birlikte Birleşik Krallık ve Kuzey-Batı İngiltere'nin sanayi merkezidir.

Gayrisafi Katma Değer
Güney Büyük Manchester
2002-2012[49]
Yıl Gayrisafi
Katma Değer
(£ milyon) 		Büyüme (%)
2002 24,011 + %3.8
2003 25,063 + %4.4
2004 27,862 + %11.2
2005 28,579 + %2.6
2006 30,384 + %6.3
2007 32,011 + %5.4
2008 32,081 + %0.2
2009 33,186 + %3.4
2010 33,751 + %1.7
2011 33,468 - %0.8
2012 34,755 + %3.8
Manchester şehri iş merkezinin güneyden görüntüsü.

Britanya "Ulusal İstatistiker Ofisı" tarafından hazırlanan yöresel ekonomik hasıla istatistikleri arasında ayrı olarak "Manchester Şehri (Borough) Yerel İdaresi" için yöresel gayrisafi katma değer verilmemektedir ama "Güney Büyük Manchester" adı verilen ve Manchester Şehri "borough" ile birlikte Salford, Stockport, Tameside ve Trafford "borough" yerel idarelerinin kapsadığı arazileri ihtiva eden yore icin Gayrisafi Katma Deger verilmektedir. Bu "Güney Büyük Manchester"'in 2012'deki "Gayrisafi Katma Değeri" £34.8 milyar olarajk tahmin edilmiştir ve bu 2002 ile 2012 arasında bu yörenin gayrisafi katma değerinin büyümesi (Britanya için nispeten büyük olan ve ortalama ulusal büyüme hızının üstünde olan) ortalama yıllık %2.3 olsrsk bvrtilmrktır. Dahs geniş alabir alan kapsayan "Manchester Metropoliten Bölgesi" ekonomisi için "gayrisafi yöresel hasıla" 2012 tahminlerine göre $88.3 milyar olmuştur. Bu bölgedeki satın alma gücü paritesi ise (2012 tahminlerine göre) Birleşik Krallık'taki benzer metropoliten bölgeler arasında Manchester Metropoliten Bölgesi'nin üçüncü sırayı aldığını göstermektedir.[50] Metropoliten yöre 2011 "GaWC: Globalleşme ve Dünya Şehirleri" sınıflandırılmasında Manchester "beta-dünya-şehri" olarak sınıflandırılmıştır.[51]

Yaşama şartları bakımından Manchester semtleri arasında gayet büyük farklılıklar görümektedir. Ülkenin en fakir semtleri arasında bazı Manchester semtleri bulunmaktadır ama diğer taraftan şehirde gayet zenginlerin oturduğu semtler de bulunmaktadır.[52] 2010 "Çoklu Fakirlik Endeksleri"'ne göre Manchester Yerel İdaresi bölgesi İngiltere ülkesi içinde diğer yerel idare bölgeleri arasında fakirlik endeksi sıralanmasında 4 sırayı almıştır.[53] Diğer taraftan Büyük Manchester'de ikamet eden multi-milyonerler sayısı, Londra dışında, multi-milyöner sayısının en yüksek olduğu yöredir.[54] Bu büyük eşitsizliğe rağmen, hayat kalitesi hakkında 2013'te İngiltere'nin 11 büyük şehrinde yapılan anket araştırmasında Manchester 6. sırayı almıştır.[55]

İşsizlik oranı 2012-1013 yılları içinde Manchester'de %11.9 olmuştur.[53] Manchester'de bulunan üniversite mezunu çalışan nüfus oranı %37 olup diğer önemli şehirler için ortalama olan %33'ün üstündedir.[56] Ama Manchester yerel idaresine bağlı olan ikinci derecede okullarda performans ulusal ortalamanın ortasında olduğu bilinmektedir.[57]

Manchester, Londra dışındaki taşra şehirleri arasında, en çok sayıda ofis ve çalışma bürosu bulunan İngiltere eden şehridir. "Grimley Ticari Binalar Danışmanlığı" araştırmaslarına göre şehir merkezinde bulunan ofis ve çalışma bürolarının için üç aylık ortalama yerleşik taban alanı 230,000 feet-kare olup bu Birmingham, Leeds, Liverpool ve Newcastle gibi büyük İngiltere şehirlerinden bulunan ofis ve çalışma bürosu yerleşik taban alanından çok daha yüksektir.[58]

Kültür

Manchester Kuzey-Batı İngiltere'nin kültür merkezidir.

Müzik

Bridgewater Hall Konser Salonu

Manchester'de klasik batı müziği için iki senfoni orkestrası bulunmaktadır: 1858'de kurulan Halle Senfoni Orkestrası ve "BBC Filarmonik Orkestrası". Klasik batı oda müziği için "Manchester Camerata" adlı bir oda müziği orkestrası da bulunmaktadır.

1950'li yıllarda Manchester şehrinde yerleşik "Manchester Ekolü Klasik Batı Müziği Bestecileri" ile şehir ün yapmıştı ve bunlar arasında ulusal ve uluslararası üne sahip Harrison Birtwistle, Peter Maxwell Davies, Alexander Goehr ve "David Ellis" bulunmaktaydı.

Manchester Birleşik Krallık'ta Londra'dan sonra en önemli klasik batı müziği eğitim konservatuivaralri ile tanınmıştır. Gençlere müzik eğitimi sağlayan konservatuvar okulCheatham Müzik Okulu yüksek müzik eğitimi sağlayan Kraliyet Kuzey Müzik Koleji Konservatuvarı ile birleşmiş ve şehirde tek bir konservatuvar olmuştur. Kraliyet Kuzey Müzik Koleji daha 40 yıl kadar önce 4 değişik konsevatuvarın birleşmesindne kurulmuştu. Bunların başında 1920'de kurulan "Kuzey Müzik Okulu", 1893'de kurulan "Kraliyet Manchester Müzik Koleji" gelmekte idi.[59]

Manchester'de klasik batı müziği konser salonu şehrin ortasında Peter Street'de bulunan "Free Trade Hall" idi. Günümüzde 1996'da şehir merkezinde £42 milyon harcama ile özel olarak iyi akustik sağlamak 280 yay üzerine oturtulmuş olarak yapılan 2500 kişilik konser salonu, Bridgewater Hall Konser Salonu hem Halle Orkestrası ve hem BBC Filarmonik Orkestrası'nın ana salonu olup diğer müzik konserleri için de kullanılmaktadır. Bu konser salonunda takriben yılda 250'den fazla konser verilmektedir.[60]

Kuzey İngiltere'de Sanayi Devrimi sırasında maden ve fabrikalarda çalışanlar tarafından kurulup geliştirilen amatör bakır nefesli çalgılardan oluşan "Bakır Nefesli Çalgılar Bandolar"ı Mancehester'in tarihsel müzik kültürü içinde çok önemli rol oynamaya devam etmektedirler. Hamsin Yortusu'ndan sonraki cuma günü (Whit Friday) yer yıl Manchester'e yakın olan "Saddleworth" ve "Tameside" bölgelerinde bakır nefesli çalgılar bandoları" yarışmaları yapılmakt ve o yılın en iyi bendosu seçilmektedir. Bu yarışmalarda başta giden "bakır nefesli çalgılar bandolar" arasında Manchester'de yerleşik "Cooperative Wholesale Society (CWS) Manchester Bandosu" ve "Fairey Bandosu" bulunmaktadır.[61]

"Oasis" Rock Toplulugu ve Liam ve Noel Gallagher kardesler

Manchester pop ve rock müzik alanında da önemli rol oynamakta devam etmektedir. İngiltere'de ve uluslararası pop müziğinin gelişmekte olduğu 1960'li ve 1970'li yıllarda Manchester'de yetişmiş ve bu şehire ılk defa ün kazanıp büyük isim yapmış pop müziği grup ve şarkıcıları arasında "Hollies", "Herman's Hermits", "Monkees" grubundan "Davy Jones", "Smiths", "Büzzcocks", "Oasis", "Take That" gibi rock grupları bulunmuştur. 1980'li yıllarda gelişen "İndie" rock müziği türü Manchester'de "Tony Wilson" tarafından açılmış olan "Hacienda" adlı gece klübünde geliştirildiği bu tip müziği sevenler tarafından gayet iyi bilinmektedir.

"Manchester Arena" şehrin müzik konserleri, diğer etkinlikler ve eğlenceler için büyük kapalı salon

Manchester'de pop müzik konserleri ve diger büyük seyirci kütlesi ceken etkinlikler için kullanılan kapalı salon 21,000 kişi oturma kapasiteli olan Manchester Arena'dir. Bu kapalı salon Avrupa ve Amerika'nın bu nedenle kullanılan kapalı salonlarından en büyüğü olmaktadır. New York, ABD'de bulunan Madison Square Garden ve Londra'daki The O2 Arena maksimum seyirci kapasitesi bakımından bu Manchester kapalı salonundan sonra 2. ve 3. sırayı almaktadırlar.[62]

Manchester'de bulunan diğer rock müzik, müzik ve diğer eğlence ve etkinlikler için kapalı salonlar arasında büyük "Manchester Apollo" ve "Manchester Academy" ve daha küçük "Band on the Wall", "Roadhouse", "Ruby Lounge" ve "Deaf Institute" sayılabilir.

Görsel sanatlar

Manchester Opera Evi
Manchester Palace Tiyatrosu
Royal Exchange Tiyatrosu'nun eski borsa salonunda devasa bir tohum zarı (pod) şekilde mimarılı yuvarlak sahneli salonu

Manchester'de tiyatro, opera ve bale dansı gibi görsel sanatlar gayet popüler olarak seyirci toplamaktadır. Bu görsel sanatlar için seyirciye sunulan eserler arasında çok sayıda Manchester'de sırf bu kent seyircisi için geliştirilen eserler olmaktadır. Londra ve Londra görsel sanatlar merkezi "West End"'in geliştirilen müzikal ve popüler gösteri eserleri ve Birleşik Krallık görsel sanat toplulukları da gezici misafir truplar olarak Manchester'deki seyirciye eserlerini sunmaktadırlar.

Görsel senatlar için Manchester'de en büyük seyirci sayısı içeren tiyatro salonu 1,920 kişilik kapasiteli ticari gezici showlar, konserler, müzikaller, baleler, operalar, Noel sezonu müzikal-komedi türünde oyun olan İngiliz pandomimi" gibi eserler icra edilp gösterilen Manchester Opera Evi'dir. Daha küçük olarak 1,955 kişilik seyirci kapasiteli "Manchester Palace Tiyatrosu" da yine bu tür ticari repretuvarı olan tiyatro salonudur. "Royal Exchage Tiyatrosu" Manchester'de eski "Manchester Pamuk Borsası" binasının restore edilmiş salonunda devasa bir tohum zarı şekilde (pod) özel bir mimari ile ortaya çıkartılan Birleşik Krallık'taki en büyük yuvarlak tiyatro icra sahne alanı bulunan ve üç katlı olarak 700'e kadar seyirci kapasitesi bulunan tiyatro salonudur. Bu tiyatro salonlarının bulundukları binalar ve mimarileri de koruma altına alınmış ve "II. numaralı koruma listesi" içine konulmuştur.

Daha küçük genellikle tiyatro eserlerinin "düzenli repretuvar sistemine" gore sahneye koyulduğu "Manchester Library Tiyatrosu" trubu Manchester'in 19. yüzyıl sonunda yapılmış yuvarlak binalı Manchester "Central Kütüphanesi" bodrum katında eski konferans salonunun değiştirilmesi ile kurulan tiyatro salonunda performanslar vermekte idi. 2010'de bu merkezi kütüphanenin renovasyonuna başlanmasından sonra bu tiyatro salonu kapatılmıştır. Bu tiyatro trubu çeşitli salonlarda tiyatro oyunlari icra etmeye devam etmiştir. Bu arada Castle Street'de bulunan "Cornerhouse" adli film ve sinema sanatı merkezi ile birleşmiş ve "HOME (Manchester)" adı verilen bu yeni kültür kurumu kurulmuştur. Bu kurum için 2013'te yeni bir tiyatro salonu yapılmaya başlanmıştır ve bu sanat merkezi ve salonunun Mayıs 2015'te açılması planlanmıştır. Bu yeni görsel sanatlar tiyatro salonunu kullanacak tiyatro trubu ismini "Manchester Library Tiyatrosu" olarak korumuştur.[63]

Manchester Contact Tiyatrosu

Bunların yanında gençler için "çoklu disiplinli görsel sanatlar merkezi" olarak kurulmuş ve acayip 9 çıkışlı 4 bacalı mimarisi ile hemen ilgi çeken iki tane (biri 320 kişilik ve diğeri 80 kişilik) tiyatro salonları bulunan Contact Tiyatrosu vardır.[64] Ayrıca daha küçük seyirci kapasiteli salonlu "Studio Salford" ve sırf bale ve dans performansları verilen Dancehouse Tiyatrosu Manchester'de bulunan diğer görsel sanat salonlarıdır.[65]

2007'den itibaren her iki yılda bir Manchester'de bir Manchester Enternasyonal Festivali adli bir sanat festivali düzenlenmektedir. Bu festivalde yani hazırlanan görsel sanatlar eserlerinin performansları yapılmaktadır. 2014'te Birleşik Krallık Maliye Bakanı sırf bu festival merkezi olarak için kullanılmak üzere bir yeni büyük ve gayet esnek nitelikli (geçici olarak "Tiyatro Fabrikası" adı verilen) bir görsel sanat (tiyatro salonu ?) binasının yapılması için devlet fonu ayrıldığını ilan etmiştir.[66]

Müzeler ve galeriler

Manchester müzeleri Manchester'in antik Romalılar dönemi tarihini; gayet zengin sanayi miraslarını; "Sanayi Devrimi" içinde şehrin başrolünü; tekstil sanayini; İşçi Sendikaları'nın kurulup gelişmelerini; Birleşik Krallık'ta kadinalra seçim hakkı tanıması için yapılan çaba ve verilen mücadelerleri ve futbol sporunun 'un şehirde gelişmesini ele almaktadır.

Şehirde Castlefield bölgesinde bulunan Mancinium antik Romalı kalesinin yeniden yapılmış bir kısmı ziyaretçilerin görüp incelemesine açıktır.

Manchester "Bilim ve Sanayi Müzesi (MOSİ)" tarihsel ilk yolcu tren hattınin (Manchester-Liverpool demiryolunun) Manchester terminalinde bulunan Mayıs 1830'da açılan dünyada ilk tren yolcu istasyonu olan ama uzun zamandır tren istayonu olarak işletilmeyen "Liverpool Road Tren Garı"'ında kurulmuştur. Bu müzede geniş örneklerle eski ulaşım sistemleri (özellikle istimli lokomotifler ve demiryolu vagon tipleri, otomobiller ve uçaklar); enerji sistemleri sergileri (su enerjisi, elektrik, istim ve gaz motorları); Manchester'deki temiz su sağlama ve atık su lağım ve arıtma sistemleri; tekstiller; komünikasyon sistemleri ve bilgisayar sistemleri sergileri bulunmaktadır. Müzede büyük bir istim lokomotifleri koleksiyonu, sanayi makineleri koleksiyonu, ilk döneminden itibaren eski uçaklar koleksiyonu bulunmaktadır. Ziyaretcilerin ilgisini çeken bir sergi de ilk veri deposu bulunan komputerin ("Manchester Küçük-Ölçekli Deneysel Makina - Bebek"'in) bir kopyasının bulunmasıdır.[67]

Manchester "Ulaşım Müzesi"'nde 19. ve 20. yüzyılda kamu taşımı için şehirlerde işletilen bir tramvay ve otobüs vasıtaları koleksiyonu sergilemektedir.[68]

Günümüzde ticari gemiler tarafından kullanılmayan "Manchester Gemi Kanalı"'nin kara içindeki Manchester'de bulunan limanı olan "Trafford Park" doklarında yeni kurulan "Salford Quays" adlı bölgede bir askeri müze olarak "Kuzey'de İmparatorluk Savaş Müzesi" bulunmaktadır. 2002'de açılan bu müze özellikle gayet gözalıcı modern mimarisi ile ilgi çekmektedir.[69]

1830'da halka açılmış olan ve Manchester Üniversitesi içinde ve idaresinde bulunan gayet ilgi çekici arkeoloji (antik Mısır özellikle firavunlar çağı mumyalar sergileri, antropoloji koleksiyonu ve doğa tarihi koleksiyonu ile önemlidir.[70]

Manchester Bilim ve Teknoloji Müzesi'nde İngiliz Shackeleton bombardıman uçağı

Manchester Şehri yerel idare konseyi'nin sahip olduğu Manchester Güzel Sanatlar Galerisi Mosley Sokak'ında bulunan neo-gotik mimari stilli ve arkasına eklenmiş olan modern mimari stilli yeni binalardan oluşmaktadır. Bu galeri devamlı sergilenen bir önemli batı Avrupa resim tabloları koleksiyonuna sahiptir. Bu galerinin en ilgi çeken eserleri büyük sayıda 19. yüzyıl sonunda İngiltere'de ortaya çıkan Ön Raffaeloculuk akımı'na ait çok önemli tablolardır.[71]

Şehrin güneyinde yine Manchester Üniversitesi sahipliliği ve idaresi altındna bulunan Whithworth Güzel Sanatlar Galerisi bulunmaktadır. Önemli bir renovasyon ve yeni geliştirmelerden sonra 2015 başlarında yeniden açılan bu sanat galerisinde modern resim sanatı eserleri, heykeller ve tekstill kumaş eşantiyonları sergilenmektedir.[72]

Manchester'de bulunan diğer devamlı sergiler ve müzeler içinde Rusholme semtindeki Manchester "İngiliz Giysiler Galerisi", "Halk Tarihi Galerisi", "Manchester Yahudiler Galerisi" ve "Urbis Merkezi"'nde bulunan Preston'dan nakledilip getirilen "Milli Futbol Müzesi" de bulunur.[73]

Edebiyat

19. yüzyılda Sanayi Devriminin ana merkezi olan Manchester bu gayet zorluklarla geçen Britanya'nın sanayileşme sürecini Britanya edebiyatında özel yankılar doğurmuştur.

Bunların başında Manchester'de doğup yaşayan Elizabeth Gaskell olup roman türünde olan eserleri bu süreç sırasında Manchester'deki hayatı gayet açıkça ortaya koymaktadır. Gaskell'in Mary Barton: A Tale of Manchester Life (1848) adlı roman eseri buna gayet iyi örnektir.[74]

19. yüzyıl Manchester'de işçi sınıf mensuplarının hayatını gayet iyice aksettiren ve tüm dünyaya gayet büyük etkisi olan roman olmayan bir kitap da Manchester'de yaşayıp bu şehirde ilk halk kütüphanesi olan "Cheetham Kütüphanesi"'nde 1844'de Almanca olarak kaleme aldığı (ancak 1887'de İngilizce'ye çevrilen) Friedrich Engles'in 1844 Yılında İngiltere'de İşçi Sınıfının Koşulları adlı kitapdir.[75]

Tanınmış 19. yüzyıl İngiliz yazarı Charles Dickens arkadaşı olduğu Mrs. Gaskerll'in tesiri ile yazdığı 1854 tarihli Zor Zamanlar (Hard Times adlı roman eserinin çok kısmı Preston'da geçtiği kabul edilmekle beraber Manchester'deki hayatı ve zorluklarını da iyice açığa kavuşturmaktadır.[76]

Isabella Banks 1876'da yazdığı üç cilt roman olan "The Manchester Man"'de realistik bir görüş ve üslup ile Manchester'de 19. yüzyıl başlarındaki Napolyon savaşları döneminden ilk "1832 Reform Kanunu" ile Britanya'da 30'dan yaşlı her erkeğe oy hakkı verilmesine kadarki dönemi ele almıştır. Bu roman eserlerde özellikle 16 Ağustos 1819'da oy hakkı isteyen 60,000–80,000 kişinin Manchester merkezinde "St Peters Meydanı"nda yaptıkları toplantı mitinginin süvari hücumları ile bastırılıp 15 kişinin ölümüne ve 400–700 kişinin yaralanmasına neden olan Peterloo Katliamı ve daha sonra Kuzey Amerika'dan buğdayın ancak İngiliz gemeileri ile getirilmesine ve İngiltere'de bir zahire tekelinin oluşup ekmek fiyatının gayet yüksek olmasına neden olan Mısır Yasaları adı verilen kanunların kaldırılması için "Mısır Yasaları Aleyhtarları Lig (Anti-Corn Law League)" tarafından organize edilip yapılan büyük protesto mitingleri gayet ayrıntılı ve çekici bir üslupla anlatamaktadır.[77].

1962 başımlı çok etkili bir roman olan Otomatik Portakal eserinde distopik bir yakın gelecekte birey gençlerin uyum sağlayamayıp nedensiz hiddet ve şiddet hareketleri göstermesini ele alan yazar Anthony Burgess Manchester doğumludur ve Manchester Üniversitesi mezunudur.

20. yüzyılde iyi tanınmış İngiliz polisiye eserler yazarı olan "Maurice Procter" (1906–1973) "Granchester Şehir Polis Deparmanı"'nda detektif komiser olan Henry Martineau'un kahraman olduğu birkaç, (14 tane), detektif romanı yazmıştır. "Granchester şehri" Manchester'dir. 1954 yazdığı bir romandan uyaralama ile 1960'da Stanley Baker'in Detektif Martineau olarak başrolü oynadığı "Hell Is a City" adlı polisiye film Manchester sokaklarında çekilmiştir.

Gece hayatı

Canal Street, Manchester'de gece hayatının en şenlikli bir kısmı

1993'de şehir yerel idare yöneticilerinin teşviki ile bazı bira üretim ve dağıtım şirketlerleri şehir ortasında bulunan, publara, birahanelere, barlara, içkili lokantalara ve gece klüplerine yaptıkları yatırımlar sonucu olarak Manchester şehrinin gece hayatı gelişmeye başlamıştır. İçkili eğlence kurumlarını verdikleri lisanslar ile kontrol eden sehir yerel idaresi şehir merkezinde 500'den fazla içkili eğlence kurumuna lisans verdikleri ve böylelikle bu gece eğlence yerleri için maksimum kapasitesinin 250,000 ziyaret eden müşteriyi aştığı ve ortalama olarak bir akşamlık gelen müşteri sayısını 130,000 - 150,000 arasında olduğu belirtilmiştir. Bu eğlence merkezlerinde istihdam edilen personel sayısının 12,000 olduğu ve gelen yıllık hasılanın değerinin £100 milyonu aştığı tahmin edilmektedir.[78] [79]

Manchester 1980'li yıllarda Manchester özel yeni bir rock-pop müziğinin geliştirldiği klüpler ile gayet yaygın olarak tanınmıştı. Başta "Tony Wilson" adli bir disk-jokeyin sahibi olduğu "Hacienda" gece klubu ve burada canlı müzik çalmakla tanınmış olan "The Stone Roses", "Happy Mondays" , "İnspiral Carpets", "808 State", "James" ve " Charlatans" rock-pop grupları Manchester gece hayatını gayet şenlendirip İngiltere'nin her yanından seyirci-dinleyici müşteri çekmeye başladı. Bu dönemde büyük gece klüpleri organize gangsterler tarafindna tehdit altına alinmaya başladı. Bu gang mensuplarai klüplere bedav giriş sağlamaya ve bedava veya maliyet altında içki satmaya ve böylece gece klüplerine çektikleri müşterilere tehlikeli, pahalı ama gangsterlere büyük karlar sağlayan uyuşturucu maddeleri açıkça satmaya ve kullanmaya teşvike başladılar. Manchester gece klüpleri bölgesinde ortaya çıkan ve uyuşturucu kullanama ile gayet ilişkili bircok şiddet suçları oratay cikmaya basladiktan sonra Manchester polisinin bu probleme eline koyması gerekti. 1997'de "Hacienda" klübü bir polis baskınından sonra kapatıldı.[80]

Manchester ortasında bulunan Canal Street'de bulunan barlar 1940'li yillardan itibaren gay ve lezbiyen müşteriler çekmeye başlamışlar ve bu barlar ve civarlari gay ve lezbiyenler için bir eğlence merekezi olmaya başlamıştir. Özellikle hafta sonları bu mevkideki barlar ve klüpler çok sayda gay ve lezbiyen müşteri çekmeye başladılar ve her hafta sonu 10,000 kadar müşteri çektiği tahmin etmiştir. Bu bölgeye "gay köyü (Gay Village)" adı verilmektedir. Bu bölgede 1991'den itibaren de her Ağustos'da 10 gün süren gayet popüler (2003'ten itibaren) "Manchester Pride" adı verilen bir festival yapılmaya başlamışdir. Bu etkinlikler festival bölgesinin kapatılıp ancak bir lastik bilezik satın alan kışilerin festival etkinliklerine katılması kabul edilmişti. Binlerce seyircinin renkli lastik bilezik satin alıp festival etkinliklerine istirak etmekte idiler ve toplana paralar bazi jayor sirketlerine verilmekte idi. Bu paralı girişler son yıllarda once sikayetelr sonra analaşmazlıklara yol açmıştır. 2013'te bu etkinliklere linans ve izin veren şehir idarecileri verdikleri iznin parasız etkinlikler için olduğunu, ama para kesen varsa bunu önleyemiyeceklerini açıkladılar. bu nedenle 2103'de itibaren toplanıp hayır şirketlerine verilen meblağlwr azalmaya başladı. Bu etkinlikler Ağustos'un son hafta-sonunda 72-saat süren bir parti ile son bulmaktadır. Bu parti sırasında gayet ilgi çekici gayet renkli kıyafetler giyinmiş gruplar şehir çarşı merkezi olan "Deansgate"'den başlayan şehir merkezi içinden "gay köyü"'ne gelen bir geçit yürüyüşü yapmaktadırlar.[81][82]

Eğitim

Manchester şehri içinde şu üniversiteler bulunmaktadır:


Spor

2020 Commonwealth Oyunları esas stadı ve Manchester City FC futbol takımının stadyomu:"Etihad Stadyomu".

Manchester bir spor şehri olarak da iyi tanınmıştır.[89] Manchester iki tane İngiltere Premier League'inde oynayan futbol takımının bulunduğu şehirdir, Bunlar ünlü 76 000 seyirci kapasiteli Old Trafford Stadyumu'nda ev sahipliği yapan Manchester United ve 47.726 kişi kapasiteli City of Manchester Stadı veya diğer ismiyle Etihad Stadyomu'nda evsahipliği yapan Manchester City futbol klübü. Old Trafford Stadyumu Manchester Şehri yerel idaresi bölgesi sınırı dışında Trafford Borough sınır içinde konumludur. Bu stadyum Birleşik Krallık içinde ikinci büyük seyirci kapasiteli stadyumdur. Wembley Stadyumu ve Emirates Stadyumu ile birlikte Old Trafford Stadyumu UEFA tarafından 5-Yıldız kaliteli olarak değerlendirilmiş olan üç Birleşik Krallık stadyumundan biridir. Bu stadyum yakınında Lancashire Kriket Klübü'nun benzer isimli "Old Trafford Kriket Stadı" bulunmaktadır.[90]

Manchester United takımı 1999-2000 sezonundan itibaren 8 defa (1999-2000, 2000-2001, 2002-2003, 2006-207; 2007-2008; 2008-2009; 2010-2011, 2012-2013 ) sezonlarında Premier League şampiyonu ve 3 defa (2005-2006, 2009-2010, 2011-2012) sezonlarında ikincisi olmuştur. Manchester City takımı ise 2 defa (2011-2012, 2013-2014) sezonlarında Premier League şampiyonu ve 1 kez (2012-2013) sezonında ikincisi olmuştur. Yine 1000-2000 sezonundan itibaren olarak Manchester United bir defa 2003-2004 sezonunda ve Manchester City'de bir kez 2012-2013 sezonunda FA Cup finalini kazanarak kupayı alan takım olmuşlardır.

Medya

Radyo

Manchester'den "British Broadcasting Corporation (Britanya Yayın Kuruluşu) BBC" şu ulusal ve yerel radyo yayınları yapmaktadır:

Manchester Londra dışındaki Birleşik Krallık kentleri arasında en büyük sayıda özel, ticari yerel radyo istasyonu bulunan kenttir. Manchester'de bulunan FM ve Orta Dalga yerel radyo istasyonların önemli olanları şunlardır:[91]

Şehirde bulunan yerel radyo istayonlarının bazıları (bazan birkaç kere) sahiplilik ve isim değiştirmişlerdir. "BBC Radio Manchester" geçici bir dönem için "BBC GMR" olarak adlandırlmiş ise de 1988de tekrar eski orijinal ismini geri almıştır. Özel ticari radyo şirketlerine gelince "Piccadilly Magic", "Key 103" ve "Key 2" radyo istasyonları daha önce tek bir "Piccadilly Radio" olarak kurulmuştu. Piccadilly Radio'nin FM yayin yapanlarinin isimleri tamamen degistirldi ve bu sirketin Orta Dalga 1152'den yayım yapan radyo istasyonuna "Piccadilly Magic" ismi verildi. "Sunset 102" olarak yayım yapan, sonra Kiss 102 yapilan radyo istasyonu günümüzde "Galaxy Manchester" adı ile yayım yapmaktadır. Bu özel ticari radyo istasyonu ve KFM radyo istasyonu gecmiste yerel radyo yayımlanması yasak veya çok kısıtlı kontrollü iken "korsan radyo" olarak yayım yapmışlar ve Manchester 'de bulunan olan (Hacienda) gibi gece klüplarinde geliştirilen özel rock müziği kültürünün yerel olarak yayılmasında ve popüler olmasında önemli rol oynamışlardır.

Yüksek eğitim öğrencileri için yerel radyo istasyonları Manchester Üniversitesi öğrencileri tarafından yayımlanan "Fuse FM" [92] ve Manchester Metropolitan Üniversitesi öğrencileri tarafından yayımlanan "MMU Radio" dur.

Manchester'de "Radio Regen" tarafından koordine edilen yerel semtsel radyo ağı sistemi bulunmaktadır. Bu yerel semtsel radyo istasyonları "Ardwick", "Longsight" ve "Levenshulme" semtleri için "All FM, 96.6" ve "Wythenshawe " semti için "Wythensahwe FM 97.2" dir.[93]

Film

Manchester şehri bazı filmlerinin geçtiği veya atıf yaptığı bir mevkidir. 1940 yapımı Charles Vidor'un rejisörlüğünü yaptığı ve başrollerde Brian Ahern ve Louis Hayward'ın oynadığı "My Son My Son" adlı film Manchester'de geçmektedir. 1932 yapımı Irvıng Thalberg'in prodüktörlüğünü yaptığı "Grand Hotel" filminin önemli aktörlerinden olan Wallace Barry film boyunca dialogunda devamlı olarak "Manchester!" sözcüğünü tekrarlamaktadırr. 1951'de İngiliz Ealing stüdyoları yapımı, politikacıları komedi ile hiciv eden Alec Guinness'in başrolünü oyanadığı The Man in the White Suit filmi Manchester tekstil sanayini ele almaktadır. 1998'de vizyona giren bir İngiliz filmi olan ve hayali bir pop müziği yıldız şarkıcısının hayatını anlatan Velvet Goldmine adlı filmde başrolü oynayan Ewan McGregor çok kere "Manchester"'den bahsetmektedir. 8 Gün Sonra adlı 2002 yılı İngiliz yapımı bilim kurgu filmde kahramanlar boşalmış Londra'dan askeri birliklerin bulundukları Manchester'e giderler. 2004 Japon yapımı bir aksiyon animasyon filmi Steamboy kısmen Sanayi Devrimi döneminde Manchester'de geçmektedir.

Manchester'de Ekim 1998'den itibaren her yıl "KİNOFİLM Uluslarası Kısa Metrajlı Film Festivali" düzenlenmektedir. Bu festival 2006'dan itibaren finansman zorlukları dolayııyla aksaklıklara uğramakla beraber, Mayıs 2014'te organize edilmiş ve Kasım 2015 festivali için hazırlıklar devam etmektedir.[94]

Televizyon

Eski "Granada Televizyon Şirketi" merkez binası ve TV stüdyoları
BBC'nin Salford Quays'deki "MediaCityÜK" merkezi havadan (2011)

Manchester, İnglitere ülkesinde Londra ve Bristol ile birlikte, "British Broadcasting Corporation (Britanya Yayın Kuruluşu) BBC" televizyon ve radyo yayımları için üç önemli merkezinden biri idi. BBC'nin Manchester merkezi şehirin merkezinin hemen güneyinde bulunan Oxford Road üzerindeki "New Broadcasting House" binalar bloğunda konumlanmıştı. Birleşik Krallık BBC televizyon sıstemi için devamlı seriler olan "A Question of Sport", "Mastermind", "Real Story" bu kompleksdeki stüdyolarda hazırlanıp yayınlanmaktaydı. Rock ve pop müziği için çok önemli bir devamlı yayın olan "Top of the Pops" program dizisinin ilki 1964'de Rusholme semtinde bulunan stüdyoda hazırlanıp kayda geçmişti. İngiltere televizyonunda popüler olan "Cutting It" serisi şehrin kuzeyinden, 5 sezon süreli "Life on Mars" dizisi ve "The Street" adlı dizi BBC Manchester stüdyosunda yapımlanıp kayda geçirilip yayınlanmıştı. BBC ONE'nın her gün yayınlanan kuzey-batı İngiltere haberleri ve "North-West Tonight" adlı ek programlar da bu stüdyo merkezli idi.

2002'de BBC televizyon sistemi yeni bir reorganizayona tabi tutuldu. Londra'da bulunan "BBC Televizyon Merkezi" binalarının yenilenmesi gerekmekteydi. Bu yeni reorganizasyonda BBC TV ve radyo sistemlerin yönetim, araştırma, yapım ve yayınlar organlarının Londra ve Manchester arasında bölünüp kalabalık Londra şehrinden uzaklaştırıp İngiltere'de yörel merkezlere yayılmasını sağlamak hedef olarak alındı. Manchester şehrine bitişik Salford'da eski "Manchester Gemi Kanalı" limanı olan "Salford Quays"'a nakledilmesine karar verildi. 2004'te "MediaCityUK" adı verilen bu merkeze BBC'nin önemli bir kısmının nakledilemesi tamamlandı. Günümüzde BBC televizyon ve radyo yapım ve yayımlama faaliyetlerinin önemli kısmı Salford Quays'de bulunan "BBC Kuzey Grubu" altında işletilmektedir. Bunlar arasında "BBC Kahvaltı Zamanı", "BBC Spor", "BBC Çocuklar", "BBC Radyo 5 Canlı", "BBC Öğrenim", "BBC Araştırma ve Geliştirnmme" ve "BBC Filarmonik" yapım ve yayım deparmanları bulunmaktadır. BBC televizyon yayım kanallarının en önemlileri olan "BBC One" veya "BBC Two"'nun birinin 2015'te Salford Quays"a nakledilmesi beklenmektedir. Manchester şehri içindeki Oxford Street'deki "New Broadcasting House" ortadan kaldırılmıştır.[95][96]

Orijinal olarak Birleşik Krallık için özel ticari televizyon yayınlamak için 1954'de kurulan "Bağımsız Televizyon Kurumu (ITV)" İngiltere'nin kuzeyinde hafta içinde Pazartesi-Cuma günleri ticari televizyon yayımlama imtiyazını Granada Şirketi'ne vermişti. Bu imtiyaza göre 1955'den itibaren Granada Şirketi Lancashire Kontluğu, Yorkshire ve şehirleşmiş Liverpool, Manchester, Leeds, Bradford, Sheffield ve Doncaster bölgelerine özel ilanat kabul eden televizyon programları yayınlamaya başladı. Granada Şirketi Manchester'de yerleşik idi ve Manchester'de Granda Televizyon Merkezi ve Granada Stüdyosu'na yatırım yapıp kurup insa ettirdi. Yıllar devam ettikce bu imtiyaz şekli değişti ve Granada Kuzey-Batı İngiltere'de ve özellikle Manchester'de önemli bir şirket olarak gelişti. Granada Şirketi yaptığı televizyon programları ile İngiltere'de ve uluslararası ün kazandı. 2000 yılında "Britanya Film Enstitüsü (BFİ)" tarafından hazırlanan İngiltere'de iyi 100 televizyon programı listesi içinde Manchester'deki Granada Şirketi tarafından genellikle Manchester'de yapımlan "Brideshead Revisited (1981)", "The Jewel in the Crown (1984)", "Up Series (1964'de itibaren dokümanter 10 seri)", "University Challenge (1964–1991, 2005– döneminde 913 tane Üniversite öğrenci takımları arasında bilgi yarışması)"; "Cracker (1993-1995 döneminde 21 bölümlük dizin)"; "Coronation Street (1960- dünya televizyon tarihinde en uzun süren ve hala devam eden 'soap dizini')"; "World in Action (1963-1998 döneminde derine inen günlük aktualite programı)"; "Prime Suspect (1991–2006 döneminde 15 bölümlük polisiye dizin)"; "Knowledge (1979 Londra taksi şoförleri için bilgi yarışı)". Manchester'de bu şirketin yayım alanına "Granadaland" denilmeye başlandı.

1993'de yapılan imtiyaz verme yarışması ve kararlarından sonra 5 büyük imtiyazlı şirketin imtiyaz verilen diğer 5 küçük şirketi satın alması kabul edildi. Granada Şirketi 1993'de itibaren diğer TV yayınlama imtiyazı olan büyük ve küçük şirketleri satın almaya başladı. Ekim 2002 tarihinde imtiyazlı bağımsız televizyon yayınlama şirketi olarak tek Manchester'de kurulu "Granada Şirketi" ve Londra'da hafta içinde imtiyazlı bağımsız televizon yayımcısı "Carlton Şirketi" kalmıştı. 2 Şubat 2004'te Granda Şirketi ve Carlton Şirketi'nin birleşmesine hükümetin izin vermesi ile İngiltere ülkesinde tek bir özel bağımsız ticari yayın şirketi kaldı ve bu şirket ismini "ITV1 plc" olarak aldı.

1956-2013 döneminde Manchester şehri içinde "Quays Street"'de konumlanmış bulunan Granada Şirketi merkezi ve özellikle "Granada Stüdyosu" Manchester'in bir turist çeken merkezi de olmuştu. 1989-1999 döneminde "Granada Stüdyosu Turu" Manchester'in turistik ilgi çeken bir attraksiyonu olmuştu. 2004'e yeni kurulan "ITV PLC" tarafından eski Granada TV film ve program yapım stüdyosunun satılması ve yapım merkezinin eski Manchester Gemi Kanalı limanı üzerinde Salford Quays'de BBC'nin "MediaCityUK" yanına nakledilmesi planı yapıldı. Bu planda o zaman artık bir şehir ikonu haline gelmiş olan eski Granada Şirketi idare binasının yıkılması ve Granada Stüdyosu'nun da gümrük antrepo binasına değiştirilmesi öngörülmekteydi. Bu planı uygulayacak "Peels Holding" müteahhidlik şirketi ile uzun süren karşılıklı konuşmalar yapıldı. Hatta ekonomik buhran nedeni ile 2009'da bu plan bir kenara bırakıldı. ITV PLC şirketi yönetim kurulunda olan değişmeler sonunda Ocak 2010'da iki taraf arasında yeniden görüşmeler başladı. 16 Aralık 2010'de İTV PLC Manchester içinde ki Quays Street'deki Granada yönetim binası ve stüdyolarını bırakacağını ve Salford Quays'de "MediaCityUK" kompleksine yönetimin, idari destek memurlarının ve televizyon yapımın nakledileceğini ve yeni televizyon stüdyoların da kanal üzerinde olan bu yonetim kompleksin karşı yakasındaki Trafford İskelesi'nde yapılacağı ilan etti. 2014 başında açılan "MediaCityUK" yanındaki bu bir yeni stüdyo kompleksinde iki büyük televizyon programı ve filmi yapım birimini ihtiva eden 2 büyük stüdyo; yapım setlerini saklamak için kapalı büyük depolar; program ve program yapıcılar, spikerler, film aktörleri ve ekstraları için değişme odalarını ve hizmet odalarını ihtiva eden bir bina; açık havada kurulu olan setler için yeterli büyüklükte arazi eden bir kompleks olarak hizmete girdi.

2000-2012 döneminde "Guardian Medya Grubu" yeni bir Manchester Televizyon Kanalı "Channel M" kurup işletme teşebüsüne girişmiştir. Fakat bu yeni kanal planlanan sayıda seyirci çekememiş; bu nedenle ilanat geliri beklenenin çok altında kalmış ve büyük zarar verip sonunda kapatılmıştır.[97] Ocak 2014'te yine Manchester merkezli yeni bir televizyon kanal kurma girişimi olan "YourTVManchester" için imtiyaz lisansı verilmiştir.

Gazeteler

1930lu yıllarda Daily Express gazetesinin Manchester'de yayınlanması için yapılan "Daily Express Building". Günümüzde Daily Express'ea ait değildi ama yine gazete basımevi olarak kullanılmaktadır.

İngiltere'nin kaliteli gazetelerinden olani "sol-liberal" eğimli "The Guardian" Manchester'de 1821'de "The Manchester Guardian" olarak yayına baslamıştı. 1964'de bu gazetenin idari fonksiyonu, yapım ve basım merkezi Londra'ya mnakledildi. Bununla beraber "The Guardian"'in genel işletme merkezi ismen halen Manchester'dedir.

Bu gazeteyi çıkartan işletme Manchester'de "akşam baskısı" gazetesi çıkartmak üzere "Manchester Evening News" adlı bir gazete de kurmuştu. Günümüzde "Manchester Evening News" gazetesi sahipliliği "Trinity Mirror plc" şirketine satılmıştır. Bu gazete İngiltere'nin Londra dışında bulunan "akşam baskısı" yapan en büyük günlük gazetedir. Fakat popüler olan akşam baskısı yanında günün başından itibaren baskılar da yapılmakta ve gazete günün tamamında dağıtılmaktadır. "Manchester Evening News" gazetesi şehir içindeki banliyo olmayan semtlerde ve Manchester Havaalanı'nda Perşembe ve Cuma günleri bedava olarak dağıtılmaktadır; ama şehrin banliyö varoş semtlerinde ve diğer günlerde paralı olarak satılmaktadır.[98]

"Associated Metro Limited"'in sahibi olduğu "Metro Noirth West" adını taşıyan bir günlük gazete her sabah bedava olarak Manchester'de banliyö ve diğer tren istasyonlarında, "Metrolink" tramvay duraklarında ve bazı kalabalık mevkilerde parsız bedava olarak dağıtılmaktadır.

MEN grubu Manchester şehir bölgesindeki degisik semtlerde haftada bir olarak birkaç tane yerel bedava gazete yayınlamakta ve dağıtmaktadır.[99]

Yıllarca İngiltere ulusal gazetelerinin çoğu Manchester'de gazetecilerden oluşan şubeler bulundurnakataydı. Bu şubelerde en çok sayıda gazeteci çalıştırıldığı dönemde Manchester gazete şubelerinde çalışan gazeticiler sayısı 1,500 kişiyi aşmıştı. O zamanlar Manchester'de merkezinde bu gazete şubelerinin bulunduğu mevkiye, Londra'daki o zaman gazete çıkartma merkezi olan Fleet Street sokağına atıfla, "İkinci Fleet Street" ismi verilmekteydi. Günümüzde bu tip ulusal gazetelerden Manchester'de şubesi olan tek bir gazete, "Daily Sport", kalmıştır . Diğer Mancahester'de şubeleri olan ulusal gazeteler (yani The Daily Telegraph, Daily Express, Daily Mail, The Daily Mirror, The Sun bu şubelerini kapatmışlardır.[100]

Son yıllarda Manchester'de yeni bir yörel gazete bastırmak için bazı girişimler yapılmıştır. "North West Times (Kuzey Batu Tımes)" adli bir gazete kurma girişimi 1988'de Londra gazetelerinin kapattıkları şubelerinde çalışmış ve bu kapatmalar ile işsiz kalmış olan gazetecileri istihdam etmek hedefi ile kurulmak istenmiştir. Manchester'de diğer bir yörel gazete kurma girişimi ise kuzeyde Londra dışında taşra da bulunan ve başarılı olarak çıkarılan "Yorkshire Post" veya "The Northern Echo" adlı gazeteleri örnek alarak "North West Enquirer" adlı haftada bir çıkartılan kaliteli haftasonu gazetesi çıkartma girişimi idi. Bu girişim de başarısız kalmış ve yeni haftasonu gazetesi gayet kısa zaman sonra yeterli sayıda müşteri bulamadığı için kapatılmıştır.[101]

Görülecek yerler

Kozmopolit Manchester

Tarihi Manchester

Şehir Kütüphanesi

Kültürel Manchester

Bridgewater Hall

Sportif Manchester

Kardeş şehirler ve uluslarası ilişkiler

Manchester şehri şu yabancı ülkeler şehirleri ile kardeş şehir bağlantıları kurmuştur:[102]

Birleşik Krallığı'n uluslararası eğitim ve kültürel fırsatlardan sorumlu en büyük organizasyonu ve kayıtlı bir hayır kurumu olarak organize edilmiş British Council Manchester'de büyük bir metopoliten merkez kurmuştur.[104]

Manchester'in 19. yüzyılda büyük uluslararası bir tekstil sanayi merkezi olmasına atıfla diğer ülkelerde bulunan tekstil sanayi merkezlerine o ülkenein "Manchester"'i lakabı verilmiştir. Bu ilişkiler resmi ilşkiler değildirler. Finlandiya'da Tampere şehir lakabı "Finlandiya Manchester'i" yahut kısaca "Manse" olarak bilinmektedir. Benzer şekilde Japonya'da Osaka şehri "Japonya Manchester'i"; Brezilya'da Joinville şehri "Santa Catrina Eyaleti Manchester'i" ve Hindistan Gucerat eyaletindeki Ahmedabad şehri "Hindistan'ın Manchester'i" olarak anılmaktadırlar.

Manchester, Birleşik Krallık şehirlerine kıyasla, en çok sayıda yabancı ülkenin konsulluk merkezlerinin bulunduğu şehirdir.[105]

Resimler


Kaynakça

  1. ↑ Mills, A.D. (2003) ((İngilizce)). A Dictionary of British Place-Names. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-852758-6. http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199609086.001.0001/acref-9780199609086. Erişim tarihi: 7 Kasım 2013.
  2. ↑ The Antiquaries Journal (2004) , Cilt.84, Say.353–357 (İSSN 0003-5815)
  3. 1 2 Cooper, Glynis (2005) ((İngilizce)). Salford: An Illustrated History. The Breedon Books Publishing Company. s. 19. ISBN 1-85983-455-8.
  4. ↑ Rogers, Nicholas (2003) ((İngilizce)). Halloween: from Pagan Ritüal to Party Night. Oxford University Press. s. 18. ISBN 0-19-516896-8. http://ukcatalogue.oup.com/product/9780195168969.do#.UmOl33CVPp8.
  5. ↑ Gregory, Richard (ed) (2007) ((İngilizce)). Roman Manchester: The University of Manchester's Excavations within the Vicus 2001–5. Oxford: Oxbow Books. s. 190. ISBN 978-1-84217-271-1.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 Kidd, Alan (2006). Manchester: A History. Lancaster: Carnegie Publishing. s. 12, 15–24, 224. ISBN 1-85936-128-5.
  7. 1 2 3 4 5 Hylton, Stuart (2003) ((İngilizce)). A History of Manchester. Phillimore & Co. s. 1–10, 22, 25, 42, 63–67, 69. ISBN 1-86077-240-4.
  8. ↑ Arrowsmith, Peter (1997) ((İngilizce)). Stockport: a History. Stockport Metropolitan Borough Council. s. 30. ISBN 0-905164-99-7.
  9. 1 2 3 Hartwell, Clare (2001) ((İngilizce)). Pevsner Architectural Guides: Manchester. London: Penguin Books. s. 11–17, 155, 256, 267–268. ISBN 0-14-071131-7.
  10. ↑ Nicholls, Robert (2004) ((İngilizce)). Curiosities of Greater Manchester. Sutton Publishing. ISBN 0-7509-3661-4.
  11. ↑ Letters, Samantha (2005) ((İngilizce)). Gazetteer of Markets and Fairs ın England and Wales to 1516. British History Online. s. 19.
  12. ↑ Pevsner, Nikolaus (1969) ((İngilizce)). Lancashire, The Industrial and Commercial South. London: Penguin Books. s. 265. ISBN 0-14-071036-1.
  13. ↑ Durston, Christopher (2001) ((İngilizce)). Cromwell's major generals: godly government during the English Revolution. Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-6065-6. http://books.google.com/?id=Hw622QZHTcYC&pg=PA86&lpg=PA86&dq=%22charles+worsley%22.
  14. 1 2 McNeil, Robina ((İngilizce)). A Guide to the İndustrial Archaeology of Greater Manchester. Association for İndustrial Archaeology. ISBN 0-9528930-3-7.
  15. 1 2 Hall, Peter (1998). "The first industrial city: Manchester 1760–1830" ((İngilizce)). Cities in Cıvılışation. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-84219-6.
  16. ↑ "Manchester, n" ((İngilizce)). Oxford English Dictionary. Oxford: Oxford University Press. March 2009. http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/Manchester.
  17. ↑ Schofield, Jonathan. "Manchester: City Migrant" ((İngilizce)). BBC Manchester:New Kids From The Bloc. BBC. 25 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140925232053/http://www.bbc.co.uk/manchester/content/articles/2007/10/03/031007_migrant_history_manchester_feature.shtml.
  18. ↑ Aspin, Chris (1981) ((İngilizce)). The Cotton İndustry. Aylesbury: Shire Publications. s. 3. ISBN 0-85263-545-1.
  19. ↑ "Events in Telecommunications History" ((İngilizce)). BT Archives. 1878. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140715073729/http://www.btplc.com/Thegroup/BTsHistory/1851to1880/1878.htm.
  20. ↑ "Marx-Engels İnternet Archive – Biography of Engels" ((İngilizce)). Marx/Engels Biography Archive. 1893.
  21. ↑ Kidd, Alan (2006). "Chapter 9 England Arise! The Politics of Labour and Women's Suffrage" ((İngilizce)). Manchester: A history. Lancaster: Carnegie Publishing. ISBN 1-85936-128-5.
  22. ↑ Speake, Jennifer, ed. (2003) ((İngilizce)). The Oxford Dictionary of Proverbs. Oxford University Press. ISBN 0-19-860524-2. http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199539536.001.0001/acref-9780199539536-e-1383?rskey=viR3Pw&result=2376.
  23. ↑ Simon Schama (konferanscı) (4 Haziran 2002). "Victoria and Her Sisters". A History of Britain. bölüm 13. BBC One.
  24. ↑ Hardy, Clive (2005) ((İngilizce)). Manchester at War (2.baskı). Altrincham: First Edition Limited. s. 75–99. ISBN 1-84547-096-6.
  25. ↑ "Timeline" ((İngilizce)). Manchester Cathedral Online. 2008. http://web.archive.org/web/20081206171002/www.manchestercathedral.org/history/timeline. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
  26. ↑ Parkinson-Bailey, John J (2000) ((İngilizce)). Manchester: an Architectural History. Manchester: Manchester University Press. s. 127. ISBN 0-7190-5606-3.
    • Pevsner, Nikolaus (1969) ((İngilizce)). Lancashire, The İndustrial and Commercial South. Londra. s. 267. ISBN 0-14-071036-1.
  27. ↑ "Salford Quays milestones: the story of Salford Quays" ((İngilizce)) (PDF). Salford Şehir Konseyi. 2005.
  28. ↑ Hylton, Stuart (2003) ((İngilizce)). A History of Manchester. Chichester: Phillimore & Co. s. 227–230.
  29. ↑ Hartwell, Clare (2001) ((İngilizce)). Pevsner Architectural Guides: Manchester. London.
    • Manchester: an Architectural History. Manchester: Manchester University Press. 2000.
    • Hartwell, Clare; Matthew Hyde, Nikolaus Pevsner (2004) ((İngilizce)). Lancashire: Manchester and the South-East. New Haven ve Londra: Yale University Press.
  30. ↑ "Manchester Arndale" ((İngilizce)). 2007. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201065411/http://www.mandg.co.uk/institutions/realestate/our-properties/.
  31. ↑ "City building reaches full height". BBC. 26 April 2006.
  32. 1 2 /averages/19712000/sites/manchester_airport.html "Manchester Airport 1971–2000 weather averages". Meteoroloji Ofisi. 2001. http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk /averages/19712000/sites/manchester_airport.html. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
  33. 1 2 climate/ uk/ averages/ 19712000 /areal /uk.html "UK 1971–2000 averages". Meteoroloji Ofisi. 2001. http://www.metoffice.gov.uk/ climate/ uk/ averages/ 19712000 /areal /uk.html. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
  34. ↑ Smith, Wilfred (1959). "II" ((İngilizce)). An Economic Geography of Great Britain. Taylor and Francis. s. 470.
  35. ↑ "Roads chaos aş snow sweeps in Manchester". Manchester Evening News. 24 Şubat 2005.
  36. ↑ Worldweather.org
  37. ↑ Worldweather.org Gözlemler 1971 ile 2000 arasında Ringtail Manchester Havaalanı gözlemevinden
  38. 1 2 "2011 Census – Key statistics for local authorities in England and Wales" ((İngilizce)). ONS. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160224143452/http://www.ons.gov.uk/ons/rel/census/2011-census/key-statistics-for-local-authorities-in-england-and-wales/rft-table-ks201ew.xls. Erişim tarihi: 7 Kasım 2013.
  39. ↑ Shapely, Peter (2002–2003). "The press and the system built developments of inner-city Manchester" (PDF). Manchester: Manchester Centre for Regional History. ss. 30–39. ISSN 0952-4320. 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120210182610/http://www.mcrh.mmu.ac.uk/pubs/pdf/mrhr_16_shapely.pdf. Erişim tarihi: 22 Kasım 2007.
  40. 1 2 3 "Public Intelligence Population Publications" ((İngilizce)). Manchester City Council. 1 Nisan 2005. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160101075510/http://www.manchester.gov.uk/downloads/download/4220/public_intelligence_population_publications. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
  41. ↑ Townsend, Lucy; Westçott, Kathryn (17 Temmuz 2012). "Census 2011: Five lesser-spotted things in the data" ((İngilizce)). BBC News.
  42. ↑ "Manchester Neighbourhood Statistics – Same-Sex couples" ((İngilizce)). Office for National Statistics. 2001. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202080257/http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=7&b=6275161&c=Manchester&d=13&e=61&g=6342340&i=1001x1003x1032x1004&o=362&m=0&r=1&s=1393453659799&enc=1&dsFamilyId=2518. Erişim tarihi: 26 Şubat 2014.
  43. ↑ Green, David (29 Kasim 2003). "İtalians revolt over church closure" ((İngilizce)). BBC News. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201114356/http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/manchester/3223776.stm.
  44. ↑ "2011 Census: Ethnic group, local authorities in England and Wales" ((İngilizce)). ONS. 25 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160225034237/http://www.ons.gov.uk/ons/rel/census/2011-census/key-statistics-for-local-authorities-in-england-and-wales/rft-table-ks202ew.xls. Erişim tarihi: 12 Aralık 2011.
  45. ↑ "The Manchester İrish Festival: the largest in the UK" ((İngilizce)). Manchester İrish Festival Website. 2007. 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160221081149/http://www.manchesteririshfestival.co.uk/. Erişim tarihi: 2 Haziran 2007.
  46. ↑ "History of Manchester's Chinatown" ((İngilizce)). BBC. 2004. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151016012742/http://www.bbc.co.uk/manchester/chinatown/2004/01/history.shtml.
  47. ↑ "Airport City bosses in £650m China mission". Manchester Evening News (M.E.N. media). 2012. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160203022104/http://www.manchestereveningnews.co.uk/business/business-news/airport-city-bosses-in-650m-china-690688.
  48. ↑ "Urban Audit – City Profiles: Manchester". Urban Audit. 12 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20130112222759/http://www.urbanaudit.org/CityProfiles.aspx?CityCode=UK008C&CountryCode=UK.
  49. ↑ , Ulusal İstatistik Ofisi Yöresel Gayrisafi Katma Değer Hesapları 2013
  50. ↑ Istrate, Emilia ve Nadeau, Carey Anne (Kasım 2012). Global MetroMonitor. Washington, DC: The Brookings Institution. Erişim: 23-12-2013.
  51. ↑ GaWC - The World According to GaWC 2012
  52. ↑
  53. 1 2 /uploads/attachment_data/file/ 6884/1871689.xls
  54. ↑ http://www.manchestereveningnews.co.uk/ news/greater-manchester-news/ boom-city-manchester-has-more-super-rich-695230
  55. ↑ "MoneySupermarket" için "Opinion Research LLP" anket şirketi araştırması (İngilizce)
  56. ↑ "Labour Market Profile Manchester" ((İngilizce)). 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201040951/http://www.nomisweb.co.uk/reports/lmp/la/1946157083/report.aspx?town=manchester.
  57. ↑ "Education and skills in your area" ((İngilizce)). 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151016012743/http://www.education.gov.uk/inyourarea/results/lea_352_wards_3.shtml.
  58. ↑ "The Big Nine - Regional Office Review - Q4 2012" ((İngilizce)). ĞVA Grimley. Ocak 2013. http://www.gva.co.uk/WorkArea/Downlo...id=12884951394.
  59. ↑ Redhead, Brian (1993) ((İngilizce)). Manchester: a Celebration. Londra: Andre Deutsch. ISBN 0-233-98816-5.
  60. ↑ Bridgewater Hall, Manchester
  61. ↑ "Procession – Jeremy Deller" ((İngilizce)). Manchester International Festival. 2009. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201123835/http://www.mif.co.uk/event/procession.
  62. ↑ "M.E.N Named Most Popular Entertainment Venue on Planet". 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081206040846/http://www.men-arena.com/about/?page_id=1412/. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2008.
  63. ↑ HOME (Manchester) resmi websitesi
  64. ↑ Contact Tiyatrosu resmi websitesi
  65. ↑ "The Dancehouse Theatre" ((İngilizce)). thedancehouse.co.uk. 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150816204324/http://www.thedancehouse.co.uk:80/about_us/the_dancehouse_theatre.asp. Erişim tarihi: 7 Şubat 2009.
  66. ↑ "The Guardian view on Manchester’s new cultural space: from one kind of factory to another" ((İngilizce)). The Guardian. 05-12- 2014. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201150224/http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/dec/05/guardian-view-manchester-cultural-space-one-kind-factory-another.
  67. ↑ "Explore MOSI" ((İngilizce)). Museum of Science and Industry. 2009. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151016012742/http://www.mosi.org.uk/explore-mosi.
  68. ↑ "Vehicle Collection" ((İngilizce)). Greater Manchester Museum of Transport. 2007. 5 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150805063334/http://www.gmts.co.uk:80/explore/vehicles.html.
  69. ↑ Imperial War Museum. "IWM North" ((İngilizce)). iwm.org.uk.
  70. ↑ /history/ "The History of The Manchester Museum". University of Manchester. http://www.museum.manchester.ac.uk/aboutus /history/. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2009.
  71. ↑ Morris, Edward (2001). "Public art collections in north-west England" ((İngilizce)). Liverpool University Press. ISBN 0-85323-527-9.
  72. ↑ collection/ "Collection". Whitworth Gallery. http://www.whitworth.manchester.ac.uk/ collection/. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2009.
  73. ↑ "Manchester Museums Guide" ((İngilizce)). Virtual Manchester. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201055356/http://www.manchestereventsguide.co.uk/section/museums.html. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2009.
  74. ↑ Bu eser Britanya televisyonu için BBC tarafından 2004'te 4 bölümden oluşan North and South adlı bir televizyon mini-serisine uyarlanmıştır. Bu kitapta ve mini-seride yer ismi Milton olarak verilmekle beraber bu yerin Manchester olduğu gayet aşikardır.
  75. ↑ Engels, Fredrick (1892). The Condition of the Working-Class in England in 1844. Londra: Swan Sonnenschein & Co.
  76. ↑ Charles Dickens, Hard Times bedava Gutenberg Edisyonu (
  77. ↑ Sutherland, Joan (1989) ((İngilizce)). The Stanford Companion to Victorian Fıçtıon. Stanford University Press.
  78. ↑ "Manchester – a breathtaking City" ((İngilizce)). The travel magazine.
  79. ↑ Hobbs, Dick; Winlow, Simon; Hadfield, Philip; Lister, Stuart (2005). "Viölent Hypocrisy: Governance and the Night-time Economy". ss. 161. DOI:10.1177/1477370805050864.
  80. ↑ Haşlam, Dave (2000) ((İngilizce)). Manchester, England yayımcı=Fourth Estate. ISBN 1-84115-146-7.
  81. ↑ "Manchesterpride" resmi websitesi
  82. ↑ "The Festival". Manchesterpride.com. http://www.manchesterpride.com/aboutus/yourquestions/festival. Erişim tarihi: 2012-09-04.
  83. ↑ "Manchester still top of the popularity league". University of Manchester. 18 JOcaky 2007. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131110071106/http://www.manchester.ac.uk/aboutus/news/archive/list/item/?id=2462&year=2007&month=01.
  84. ↑ Manchester Uniuversitesi resmi websitesi
  85. ↑ Manchester Metropolitan Universitesi resmi websitesi
  86. ↑ Fowler, Alan (1994) ((İngilizce)). Many Arts, Many Skills: Origins of Manchester Metropolitan University. Manchester: Manchester Metropolitan University. ISBN 1-870355-05-9.
  87. ↑ RNCM resmi websitesi
  88. ↑ "The College of Law" ((İngilizce)). International Bar Association. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201071205/http://www.ibanet.org/Education_and_Internships/LLM/about_col.aspx. Erişim tarihi: 20 JOcaky 2013.
  89. ↑ "Manchester: Award winning city of sport" ((İngilizce)). Manchester City Council. 9 Mayıs 2012. 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131623590800/http://www.manchester.gov.uk/news/article/6279/manchester_award_winning_city_of_sport.
  90. ↑ http://visitmanchester.com/Parts2.aspx?ExperienceId=11&PartId=120 "Sporting heritage" ((İngilizce)). Visit Manchester web pages. Visit Manchester. 6 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100206131231/ http://visitmanchester.com/Parts2.aspx?ExperienceId=11&PartId=120. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
  91. ↑ "A Guide to Radio Stations in and Around North West England" ((İngilizce)). northwestradio.info. 2005. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160202024335/http://www.northwestradio.info/fm/. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
  92. ↑ "FUSE FM – Manchester Student Radio". fusefm.co.uk. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160205032802/http://fusefm.co.uk/. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
  93. ↑ Bknz. OFCOM websitesi Radyo ve altsayafaları özellikle Analog Radyo İstasyonları rehberi
  94. ↑ Manchester KİNOFİLM Festivali resmi websitesi
  95. ↑ "Television and Radio Stations in Manchester" ((İngilizce)). Manchester 2002 UK. 2002. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201064652/http://www.manchester2002-uk.com/media/tv-and-radio.html.
  96. ↑ Midgley, Neil (16 Aralık 2010). "BBC TV channels could move to Salford". The Daily Telegraph. Erişim: 19 Hziaran 2011. (İngilizce)
  97. ↑ Plunkett, John (16 Nisan 2012). "Manchester's Channel M closes after 12 years" ((İngilizce)). The Guardian. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201082625/http://www.theguardian.com/media/2012/apr/16/manchester-channel-m-closes.
  98. ↑ Sweney, Mark (30 Ağustos 2007). "Paid-for sales of MEN slump". The Guardian. UK: Guardian News and Media Limited. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160201212350/http://www.theguardian.com/media/2007/aug/30/pressandpublishing.abcs1. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
  99. ↑ "M.E.N. Makes Changes To Metro Distribution". Merry Media News. 9 Mart 2007. 22 October 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20071022154944/http://www.merrymedia.co.uk/index.php?option=com_content&task=view&id=2881&Itemid=175. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
    • "Manchester local press". ManchesterOnline. GMG Regional Digital. 2007. 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110812015752/http://www.manchesteronline.co.uk/newspapers/. Erişim tarihi: 6 Kasım 2007.
  100. ↑ Waterhouse, Robert (2004). "The Other Fleet Street" ((İngilizce)). First Edition Limited. ISBN 1-84547-083-4.
  101. ↑ Waterhouse, Robert (20 Eylül 2006). "The Enquirer suspends publication". The North West Enquirer. The North West Enquirer. 3 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070226214918/www.nw-enquirer.co.uk/the_enquirer_suspends_publication_.html. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
  102. ↑ international_civic_links "Manchester City Council: International civic links". Manchester.gov.uk. http://www.manchester.gov.uk/info/100004/the_council_and_democracy/5903/ international_civic_links.
  103. ↑ 1983'de bu ilişki kurulduğu zaman Chemnitz Demokratik Almanya hükümranlığı altında bulunup ismi "Karl-Marx-Stadt" olarak bilinmekteydi.
  104. ↑ organisation/transparency/reports-documents "British Council Annual Report 2013–14" ((İngilizce)). British Council. http://www.britishcouncil.org/ organisation/transparency/reports-documents. Erişim tarihi: 16 Mart 2015.
  105. ↑ Fox, David (2007). Manchester Consuls. Lancaster: Carnegie Publishing. ISBN 978-1-85936-155-9. (İngilizce)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Bibliografya

Genel eserler

Mimari

Kültür

Birleşik Krallık'taki şehirler
İngiltere
İskoçya
Galler
Kuzey İrlanda

Armagh · Belfast · Derry · Lisburn · Newry

Birleşik Krallık'ta şehirsel merkez itibarıyla en büyük 25 yerleşke
   
  1. Londra: 7,172,091
  2. Birmingham: 970,892
  3. Glasgow: 629,501
  4. Liverpool: 469,017
  5. Leeds: 443,247
  1. Sheffield: 439,866
  2. Edinburgh: 430,082
  3. Bristol: 420,556
  4. Manchester: 394,269
  5. Leicester: 330,574
  1. Coventry: 303,475
  2. Kingston upon Hull: 301,416
  3. Bradford: 293,717
  4. Cardiff: 292,150
  5. Belfast: 276,459
  1. Stoke-on-Trent: 259,252
  2. Wolverhampton: 251,462
  3. Nottingham: 249,584
  4. Plymouth: 243,795
  5. Southampton: 234,224
  1. Reading: 232,662
  2. Derby: 229,407
  3. Dudley: 194,919
  4. Newcastle upon Tyne: 189,863
  5. Aberdeen: 210,400
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/3/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.