Türkiye'de spor

Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız.

Türkiye nüfusunun % 29’unu 12-24 yaş grubu oluşturmaktadır. Geriye kalan orta yaş ve yaşlı nüfusu oluşturan grupla birlikte genç nüfusun spora olan ihtiyacı oldukça fazladır. Şöyle ki; günümüzde gerek bilim ve teknolojideki gelişmeler, gerekse tıp alanındaki gelişmeler ortalama yaşam sınırını yükseltmiştir. Böylece spor yapmaya olan ihtiyaç artmaktadır. Spora ihtiyaç gösteren grupların spor yapabilmesi ise öncelikle spor kulüpleri ile okullarda olabilmektedir. Ancak Türkiye’de spor kulübü sayısı, 1999 verilerine göre 5.988’dir. Bunun 4.828’i futbol branşında, 1.160’ı ise diğer spor branşlarında faaliyet göstermektedir. Yani, her 10.455 kişiye bir spor kulübü düşmekte, futbol branşı baz alındığında ise her 12.967 kişiye bir futbol spor kulübü düşmektedir. İl bazında ise, Uşak'ta 3874 kişiye bir spor kulübü düşerken, Ankara’da 14.004 kişiye, İstanbul’da 14.474 kişiye bir spor kulübü düşmektedir. Böylece, Ankara, İstanbul gibi büyük iller Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Nüfusa göre spor kulübü başına düşen en fazla insan sayısı ise Kilis'te bulunmaktadır (36.681).^[1]

12 Haziran 1990 tarihinde yaşam boyu spor faaliyetlerini organize etmek amacıyla GSGM bünyesinde Herkes İçin Spor (HİS) federasyonu kuruldu.

Güreş

Koca Yusuf

Geleneksel bir Türk sporu olan güreşin en önemli karşılaşması Kırkpınar Yağlı Güreşleri'dir. Türklerin MÖ 5. yy.dan beri güreş yaptıkları bilinmektedir. İlkbahar aylarında doğanın canlanışı için yapılan kutlamalarda, evlenme merasimlerinde, zafer şölenlerinde hep güreş müsabakaları yapılırdı. 1996 yılında Geleneksel Spor Dalları Federasyonu kurulmuş ve kumlu güreş için önemli bir adım atılmıştır.

Halter

Çağdaş anlamdaki halter sporu 1890'larda Galatasaray Lisesi'nin Fransız öğretmenlerince sokulması ile olmuştur. 1924 Paris Olimpiyat Oyunları uluslararası alanda katılınılan ilk şampiyonadır. Bu şampiyonaya, Gülleci Cemal Erçman ve Neyzen Şevki Sezgin'den oluşan takımla gidildi. Gülleci Cemal tüy sıklette toplam 345 kg ile 39 halterci arasında 12. olmuştur. 1928 Amsterdam Olimpiyat Oyunları'nda Gülleci Cemal 25 halterci arasında toplam 262.5 kg kaldırarak sekizinci oldu, bu başarılar aynı zamanda uluslararası alanda halter sporundaki ilk başarılardır.Naim Süleymanoğlu ve Halil Mutlu Türkiye'ye Avrupa, Dünya ve Olimpiyat Oyunları'nda halterde altın madalya kazandırarak ülkenin adını duyurmuşlardır.Son yıllarda da Nurcan Taylan,Taner Sağır,Sibel Özkan gibi genç haltercilerimiz uluslararası arenada ön plana çıkmaya başlamışlardır.

Cirit

Cirit Oyunu, Türklerin en büyük tören ve sportif oyunu idi. Daha sonra 16. yüzyılda Osmanlı Türkleri tarafından bir Savaş Oyunu olarak kabul edildi. 19. yüzyılda bütün Osmanlı ülkesi ve saraylarının en büyük gösteri sporu ve oyunu oldu. Cirit, aynı zaman tehlikeli bir oyun olduğundan 1826 yılında II. Mahmut tarafından yasak edildi. Fakat daha sonra yine Osmanlı Ülkesi'nin başta gelen meydan ve savaş oyunu olarak her tarafa yayıldı. Cirit Oyunu, daha 40-50 yıl öncesine değin Anadolu'da yaygın bir oyun olduğu halde son yıllarda sadece Erzurum, Bayburt, Erzincan, Uşak, Manisa ve Malatya yörelerinde yaşamaya devam etti. 20-25 yıldan beri Konya ve Balıkesir'de tarihe karıştı.1992 yılında Ankarada 2005 yılında Kars selimde ve Sivas ta cirit kulüpleri kurularak yaşatılmaya çalışılmaktadır. Her yıl Ertuğrul Gazi Törenleri dolayısıyla eylül aylarının ikinci Pazar günleri Söğüt'te,Haziran`ın ilk haftası kâğıthanede ikinci haftası gebzede cirit festivalleri yapılmaktadır. Cirit daha sonra Avrupa'ya ve Arabistan ülkelerine sıçramıştır. 17. yüzyılda Fransa'da, Almanya'da ve diğer ülkelerde de Cirit Oyunu yayılmıştır.

Okçuluk

Güreş,binicilik,avcılık ve cirit gibi Türklerde gelenekselleşmiş bir spordur.Günümüzde Dünya Okçuluk Fedarasyonu Başkanı bir Türk`tür.(Uğur Erdener)

Binicilik

Atı Türkler evcilleştirmişlerdir ve eski çağlarda sürekli atlarla haşır neşir olmuşlardır. Türkler için at, mukaddes ve vazgeçilmez bir unsurdur. At sırtında doğar, at sırtında savaşır, at sırtında ölürlerdi. At sütü ve kımız Türklerin yegâne içkisi idi. Günümüzde de çeşitli binicilik kulüpleri ve hipodromlarda bu spor devam ettirilmektedir. Gazi Koşusu,dünyaca ünlüdür.

Futbol

Türkiye'de en çok sevilen spor türlerinden biri de Futboldur. Futbol ligler halinde oynanmakta ve bunların en büyüğü Süper Lig'dir. Lig şampiyonu olabilmiş olan takımların üçü (Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray) İstanbul takımı, iki tanesi ise (Trabzonspor ve Bursaspor) ise Anadolu takımlarıdır. Futbol kulüpleri Türkiye Futbol Federasyonu çatısı altında toplanmıştır.^[2]

Türkiye'de futbol son yıllarda kayda değer bir gelişme göstermiş, bunun uzantısı olarak, Ulusal Takımı 48 yıl aradan sonra 2002 yılında FIFA Dünya Kupası'na katılma hakkı kazanmış ve Güney Kore Ulusal takımını yenerek tarihinin en büyük (dünya üçüncülüğü) başarısına imza atmıştır.^[3]

Mevcut spor federasyonlarının lisanslı sporcu sayısı 122.939’dur. Nüfusa göre sporcu oranı 509 iken bu oran futbol branşında 148’dir. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü ve Futbol Federasyonu'na kayıtlı toplam lisanslı sporcu sayısı 544.572’dir. Türkiye nüfusuna göre oranı ise 115’dir. Bu orana göre Türkiye'de her 115 kişiden biri spor yapmaktadır. Nüfus başına düşen sporcu oranı en iyi durumdaki ilimiz Yalova’dır (37). İkinci olarak Kırklareli gelmektedir (55). Sayısal açıdan en kötü durumda olan illerimiz ise Diyarbakır (375) ve Şırnak (383) gözükmektedir. Bu arada İzmir ili nüfusu başına düşen sporcu sayısı 99, İstanbul ilinde 107, Ankara ilinde ise 153’tür. Bu verilere göre başkent Ankara dahi Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır^[1]. Türkiye 2002 Dünya kupasında 3. olmuştur.Ayrıca Avusturya-İsviçre'nin ortak düzenlediği 2008 Avrupa şampiyonasında da yarı finale çıkmayı başarmıştır.Günümüzde Türkiye FIFA Sıralaması'nda tüm dünya ülkeleri arasında 21.sıradadır ve bu puanla futbolun anavatanı İngiltere'nin önündedir.

Hentbol

Türkiye’de hentbol, ilk defa 1927 yılında İstanbul’da oynanmıştır. 1942 yılında İstanbul’da bölge turnuvaları düzenlenmeye başlanmıştır. Türkiye çapında ilk ulusal turnuva 1945 yılında düzenlenmiştir. Toplam 4 takımın katıldığı bu turnuvayı Kara Harp Okulu takımı kazanmıştır. Türkiye'de hentbol federasyonu 1976 yılında kurulmuş, Deplasmanlı Hentbol Ligi ise 1982-83 sezonunda 12 takımın katılımıyla oluşturulmuştur. Kadınlarda ise Türkiye Ligi, 1986-87'de başlamıştır.

Basketbol

Basketbol, Türkiye'de ilk kez 1904 yılında Robert Kolej spor salonunda oynandı. 2002^de Türk Millî Takımı, 12 Dev Adam, bir ilki gerçekleştirerek Türkiye'de yapılan Avrupa Basketbol Şampiyonası’nda (EuroBasket 2001) Yugoslavya’ya karşı final oynadı ve daha sonra dünya 6.lığını elde etti.2011 Avrupa Kadınlar Basketbol Şampiyonasında finale çıkan bayan takımımız ise Rusya'ya kaybederek Avrupa 2.liğini elde etti. Günümüzde Türk Basketbol FIBA Sıralaması'na göre erkeklerde tüm dünya ülkeleri içinde 13.,bayanlarda ise 32.dir.Türkiye'de,NBA sıkı bir izleyici kitlesine sahiptir.

Şu anda 1.lig basketbol Basketbol Süper Ligi'dir

2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası, 28 Ağustos ve 12 Eylül tarihleri arasında Türkiye'de gerçekleştirilmiştir. Şampiyonayı FIBA, Türkiye Basketbol Federasyonu ve 2010 Organizasyon Komitesi ortaklaşa organize etmiştir.

1986'dan beri üçüncü defa 24 ülkenin katılacağı turnuvanın grup karşılaşmaları İstanbul, Ankara, İzmir ve Kayseri'de, final aşaması İstanbul Sinan Erdem Spor Salonu'nda oynanmış, şampiyon ise finalde Türkiye'yi 64-81 mağlup eden Amerika Birleşik Devletleri olmuştur.

Voleybol

Voleybol futboldan sonra basketbol ile beraber en popüler spordur.Türkiye Bayan Millî Voleybol Takımı FIVB Sıralaması'na göre tüm dünya ülkeleri içerisinde bayanlarda 16.,erkeklerde 42.dir. Özellikle Eczacıbaşı kulübünün yatırımları Türk voleyboluna büyük bir katkı sağlamıştır. Eczacıbaşı Avrupa turnuvalarında oynadığı Final Fourlar ile Türkiyeyi başarıyla temsil etmiştir.Acıbadem sponsorluğunda Fenerbahçe Acıbadem bayan voleybol takımı Şampiyonlar liginde 2. olup 2010 Dünya Kulüpler Şampiyonasında maç kaybetmeden ve set vermeden Dünya Şampiyonu olmuştur. 2012 de ise Fenerbahçe' Şampiyonlar ligi Şampiyonu unvanı kazanmıştır. Türkiye Bayan Voleybol Millî Takımı (filenin sultanları) 2010 dünya şampiyonasında 6. olmuştur. Özellikle son birkaç senedir voleybola olan ilgi katlanarak artmıştır.

Motor sporları

Türkiye Otomobil ve Motorsporları Federasyonu 1991 yılında kurulmuştur.

Türkiye Formula 1 Grand Prix düzenlenen 17 ülkeden bir tanesidir ve 2005 yılında dahil olmuştur.Türkiye'nin bu dalda yüzakı Kenan Sofuoğlu'dur.

Bilardo

Türkiye'de en yaygın masa sporudur. Ülkenin her yerine yayılmış bilardo salonlarında ve neredeyse her kahvehanede bulunan bilardo masalarında bu spor amatörce icra edilmektedir. Semih Saygıner, bilardoda Türkiye'nin yüz akıdır.

Su sporları

Yüzme

Derya Büyükuncu Dünya Yüzme Kupası'nda altın madalya, Avrupa Kısa Kulvar Yüzme Şampiyonası'nda gümüş madalya elde etmiştir.

Yelken

25 Mayıs 1957'de kurulan Türkiye Yelken Federasyonu'nun amacı, Türkiye'de yelken sporunu tanıtmak, geliştirmek ve yaygınlaştırmaktır. Federasyon, 2006 yılında özerkleşmiştir.

Kulüpler Bazında Spor

Türkiye'de kulüpler bazında spor müsabakalarında elde edilen başarı listesi

Basketbol

Erkekler Türkiye Basketbol Ligi Şampiyonları

Takım	Son Şampiyonluk	Toplam Şampiyonluk
Anadolu Efes	2008 - 2009	13
Eczacıbaşı	1988 - 1989	8
Fenerbahçe Ülker	2013 - 2014	6
Galatasaray	2012 - 2013	5
İTÜ	1972 - 1973	5
Ülkerspor	2005 - 2006	4
Beşiktaş	2011 - 2012	2
Tofaş SAS	1999 - 2000	2
Altınordu	1966 - 1967	1
Pınar Karşıyaka	2014 - 2015	2
Muhafızgücü	1973 - 1974	1

Erkekler Türkiye Basketbol Şampiyonası şampiyonları

Takım	Şampiyonluk sayısı	İkincilik
Galatasaray	11	4
Modaspor	3	1
Fenerbahçe	3	5
Harp Okulu	2	2
Darüşşafaka SK	2	1
Beykoz	1	0

Erkekler İstanbul Basketbol Ligi şampiyonları

Takım	Şampiyonluk	İkincilik
Galatasaray	17	9
Fenerbahçe	7	3
Maccabi	6	0
Kurtuluş SK	1	2
İstanbulspor	1	0
Darüşşafaka SK	1	0
Modaspor	1	4
Deniz Harp Okulu	1	0
Beyoğluspor	0	5
İTÜ	0	2
Beykoz	0	1
Beşiktaş	0	1

Basketbol Erkekler Türkiye Kupası şampiyonları

Takım	Şampiyonluk	Final
Efes Pilsen	9	10
Fenerbahçe Ülker	4	6
Ülker	3	5
Galatasaray	3	4
Tofaş	3	3
İTÜ	2	3
Türk Telekom	1	5
Beşiktaş	1	3
Altınordu	1	1
Paşabahçe	1	1
TED Ankara Kolejliler Spor Kulübü	1	1
Nasaş	0	2
Muhafızgücü	0	2
Ortaköy	0	1
Darüşşafaka	0	1
Pınar Karşıyaka	1	1
Banvitspor	0	1
OYAK Renault	0	1
Erdemir	0	1
Mersin B.B.	0	1

Erkekler Cumhurbaşkanlığı Kupası (basketbol) şampiyonları

Takım	Şampiyonluk	Final
Efes Pilsen	9	18
Ülkerspor	6	8
Fenerbahçe Ülker	4	9
Türk Telekom	2	3
Galatasaray	2	5
Tofaş	1	3
Eczacıbaşı	1	2
Beşiktaş	1	1
Çukurova	1	1
Pınar Karşıyaka	2	2
Paşabahçe	-	1

Kadınlar Basketbol Süper Ligi şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Galatasaray	11
Fenerbahçe	11
Beşiktaş	3
ODTÜ	3
BOTAŞ	2
MTA	2
İÜSBK	1

Basketbol Kadınlar Türkiye Kupası şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Galatasaray	10
Fenerbahçe	9
Botaş	3

Türkiye Kadınlar Basketbol Cumhurbaşkanlığı Kupası şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Galatasaray	8
Fenerbahçe	8
Botaş	2
Beşiktaş	1
Mersin B.B.	1

Voleybol

Türkiye Erkekler Voleybol Ligi şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Eczacıbaşı	12
Halkbank	5
Fenerbahçe Grundig	4
Galatasaray	4
Arkas	3
Arçelik	3
Erdemir	3
Netaş	3
İETT	3
İstanbul BŞB	1
Muhafızgücü	1
Boronkay	1

Türkiye Bayanlar Voleybol Ligi şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Eczacıbaşı Vitra	17
VakıfBank SK	7
Fenerbahçe SK	3
Emlak Bankası	3

Türkiye Erkekler Voleybol Şampiyonası şampiyonları

Takım	Şampiyonluk sayısı	İkincilik
Galatasaray	12	3
Beyoğluspor	5	0
Muhafızgücü	2	2
Darüşşafaka	1	6
Vefa	1	1
İETT	1	0
Suspor	0	4

Türkiye Bayanlar Voleybol Şampiyonası şampiyonları

Takım	Şampiyon	İkinci
Eczacıbaşı	11	1
Fenerbahçe	8	3
Galatasaray	5	7
TED Ankara Kolejliler Spor Kulübü	1	5
Rasimpaşa	1	4
Gençlerbirliği	1	1
Beşiktaş	1	0

İstanbul Erkekler Voleybol Ligi şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Galatasaray	16
Fenerbahçe	9
Beyoğluspor	7
Mühendis Mektebi	4
Feneryılmaz	2
Vefa	2
Üsküdar İdman Ocağı	1
Beşiktaş	1
Darüşşafaka	1
İtfaiye	1

İstanbul Bayanlar Voleybol Ligi şampiyonları

Takım	Şampiyon	İkinci
Eczacıbaşı	11	4
Fenerbahçe	10	5
Galatasaray	7	9
Rasimpaşa	1	3
İÜSBK	1	1

Voleybol Erkekler Türkiye Kupası şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Eczacıbaşı	3
Halkbank	3
Arkas	2
Fenerbahçe	1
Ziraat Bankası	1
Netaş	4
Sönmez Flament	1
Arçelik	2
SSK	1

Voleybol Bayanlar Türkiye Kupası şampiyonları

Takım	Şampiyonluk
Eczacıbaşı Vitra	8
VakıfBank SK	4
Fenerbahçe	1
Emlak Bankası	1

Uluslararası kupa kazanan Türk kulüpleri

Yıl	Galatasaray	Vakıfbank	Arkas	Beşiktaş	Eczacıbaşı	Efes Pilsen	Fenerbahçe	Halkbank Spor Kulübü
1996						Koraç Kupası
1999					Avrupa Bayanlar CEV Kupa Galipleri Kupası
2000	UEFA Kupası
2000	UEFA Süper Kupası
2004		Avrupa Kadınlar Top Teams Kupası
2008		Top Volley International Turnuvası
2008	IWBF Şampiyonlar Ligi	Avrupa Bayanlar Challenge Kupası
2008	IWBF Dünya Şampiyonlar Ligi
2009	FIBA Eurocup Kadınlar
2009	IWBF Şampiyonlar Ligi
2009	IWBF Dünya Şampiyonlar Ligi
2010			Avrupa Erkekler Voleybol Challenge Kupası				Vol.Kıt. Şamp. Ligi
2011	IWBF Şampiyonlar Ligi	Avrupa Bayanlar Voleybol Şampiyonlar Ligi		Andre Vergauwen Cup
2011	IWBF Dünya Şampiyonlar Ligi
2012	IWBF Dünya Şampiyonlar Ligi			Willi Brinkmann Kupası			Avrupa Kadınlar Voleybol Şampiyonlar Ligi
2012				FIBA Eurochallenge Kupası			ETTU CUP Masa Tenisi
2013	IWBF Şampiyonlar Ligi	Avrupa Bayanlar Voleybol Şampiyonlar Ligi					ETTU CUP Masa Tenisi	Avrupa Erkekler CEV Kupası
Toplam	11	5	1	3	1	1	4	1

• Galatasaray 11
• Vakıfbank 5
• Fenerbahçe 4
• Beşiktaş 3
• Arkas 1
• Eczacıbaşı 1
• Efes Pilsen 1
• Halkbank Spor Kulübü 1

Kaynakça

1. "Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü". 11 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110411073833/http://www.gsgm.gov.tr:80/. 
2. "Türkiye Futbol Federasyonu resmi internet sitesi". 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160322120830/http://www.tff.org.tr/. 
3. "TFF-2002: Millî Takımda Altın Sayfa". http://195.33.201.195/default.aspx?pageID=314.