Ontoloji

Ontoloji ya da varlık felsefesi, temel sorunu varlık olan felsefi disiplin. Varlık ya da varoluş ile bunların temel kategorilerinin araştırılmasıdır. "Varlık" ve "varoluş" ayrımını; "Varlık vardır" ve "Varlık yoktur" fikirlerini tartışır.

Günümüzde " Varlık Nedir" sorusuna verilen cevaplar metafiziksel yaklaşımlarla doludur. Sorgulanan, ele alınan sorular herhangi sorular değildir. Platon ve Aristoteles'ten beri sorgulanan "Varlık" sorusu gitgide daha karmaşık hal almıştır ve belirsizleşmiştir. Bu belirsizliğin nedeni ise Yunanların varlık yorumuna yaptıkları ilk katkılarından olan "Varlık en evrensel ve en boş kavramdır" dogmasından kaynaklanmaktadır.

Aristoteles'e göre ontoloji varlığın mahiyetinde varlığın bilimidir veya varlıkların incelenmesidir. Ontoloji hangi varlık kategorilerinin daha temel olduğunu belirlemekle uğraşır ve bu kategorilerdekilerden hangilerinin var olduğunun söylenebileceğini sorar.

Varlık bir nesne ya da bir şey değildir. Nesneler var olan cisimlerden oluşur. Örneğin;ağaçlar, masalar, evler,vs.Varlık bir ev ya da bir eşya değildir.Gerçek varlığın ortaya çıkmasında,varlığı varlık yapan nedir? Varolanı varolan yapan nedir? gibi soruların cevabı "zaman"dır. "Var olan zamansal olandır." Varlıkla iç içe olup onu aydınlatan ve onu varlık olarak varlık yapan hep zamandır. Varlığı varlık yapan zaman, metafizik anlamdaki değil de, hakikat alanındaki varlığı açıklar. Bunun sayesinde varlığın iki anlamını da bilmek ve böyle bir varlığın zaman olmadan var olamayacağını kabul etmek gerekir. O halde varlığın zaman olduğunu düşünebiliriz.^[1]

Değişik filozoflar temel varlık kategorileri için değişik listeler yapmışlardır. Ontolojinin temel sorunlarından biri "Temel varlık kategorileri nelerdir?" sorusudur.

Ontolojik sorular

• Bilgi kuramı nedir?
• Varlık nedir?
• Varoluş nedir?
• Fiziksel nesneler nelerdir?
• Bir fiziksel nesnenin var olduğu söylemini kanıtlamak mümkün müdür?
• Bir nesnenin özellikleri veya ilişkileri nedir ve bunlar nesneyle nasıl ilişkilidir?
• Var oluş bir özellik midir?
• Bir nesne ne zaman yok olur, ne zaman değişir?
• Doğru nedir?
• Varlığı gerçek ve edimsel yapan nedir?

Varlık konusuna yaklaşımlar

Bilim açısından varlık

Bilim var olan yani olgusal olan maddeleri inceler. Bilim varlık var mıdır gibi sorularla ilgilenmez. Bilim varlığın var olduğunu ön kabul eder. Ayrıca bilim varlığı Felsefe'de olduğu gibi bir bütün olarak değilde parçalara ayırarak inceler.

Felsefe açısından varlık

Felsefe varlığın olup olmadığı, bilinip bilinemeyeceği gibi sorularla uğraşıp bunları kendi içinde tutarlı ve çelişkisiz olma şartıyla cevaplar. Felsefe varlık problemlerini bir yöntem dahilinde değilde saf düşünme ve akıl yoluyla cevaplamaya çalışır. Felsefe varlığı bütün olarak kabul eder ve buna göre çalışmalarını yapar. Felsefe'de varlık sorunu evreni açıklama çabalarıyla başlamıştır.

Varlığın var olup olmadığı problemi

Varlığın olmadığını savunanlar

• Nihilizm
• Taoizm

Başlıca temsilcileri: Friedrich Nietzsche ve Jean-Paul Sartre

Varlığın olduğunu savunanlar

• Realizm

Varlığın ne olduğu problemi

Varlık oluştur

Bu anlayışta evrendeki her şeyin sürekli değiştiği, hiçbir şeyin eskisi gibi kalmadığı yani varlığın durağan olmayıp oluş halinde olduğu savunulmaktadır. Heraklitos bu anlayışını 'aynı dereden iki kere yıkanılmaz' sözüyle savunmaktadır.

Başlıca temsilcileri: Heraklitos ve Whitehead'dır

Varlık ideadır

Varlığın ilk ve en önemli öğesinin idea yani düşünce olduğunu savunan görüştür. Bu anlayışı savunan filozoflar zihinden bağımsız bir dünya olmadığını savunurlar. Platon İdealizm'in kurucusudur ve varlık sorununun çözümünü iki evren anlayışıyla açıklar (dualizm-ikicilik)

Başlıca temsilcileri: Sokrates, Platon, Aristoteles

Varlık maddedir

Maddecilik ya da materyalizm her şeyin maddeden oluştuğunu ve bilinç de dahil olmak üzere bütün görüngülerin maddi etkileşimler sonucu oluştuğunu öne süren, a priori olan hiçbir metafiziksel kavram kabul etmeyen felsefi kuramıdır. Bir diğer deyişle madde, varolan tek tözdür. Maddecilik "fiziksel maddenin tek veya esas gerçeklik olduğu" yönündeki kuramdır.

Başlıca temsilcileri: Demokritos, Hobbes, Karl Marx, La Mattire'dir

Varlık hem idea hem maddedir

Descartes'e göre iki cevher vardır ve bunlar ruh ve maddedir. Ona göre ruh düşünen madde ise yer kaplayan cevherdir. Descartes'in görüşünü benimseyenlere 'kartezyen' denir.

varlık fenomen olarak vardır

Varlık görüngü (fenomen) olarak vardır. Başlıca temsilcileri: Descartes

Filozoflar

• Aristoteles
• David Malet Armstrong
• Kindî
• Birûni
• Alain Badiou
• Gustav Bergmann
• Patricia Churchland
• Paul Churchland
• Gilles Deleuze
• René Descartes
• Jean Gebser
• Georg Wilhelm Friedrich Hegel
• Martin Heidegger
• Heraklitos
• Edmund Husserl
• Roman Ingarden
• Saul Kripke
• Gottfried Leibniz
• Friedrich Nietzsche
• William of Ockham
• Parmenides
• Platon
• Plotinus
• Hilary Putnam
• W. V. Quine
• Bertrand Russell
• Gilbert Ryle
• Jean-Paul Sartre
• Barry Smith
• Baruch Spinoza
• P. F. Strawson
• Pierre Teilhard de Chardin
• Ludwig Wittgenstein
• Emmanuel Levinas

Ayrıca bakınız

• Felsefe
• Felsefe tarihi
• Bilgi Felsefesi
• Etik

Kaynakça

• Final Yayınları Felsefe Grubu Konu Anlatım Kitabı syf 51-56

Dış bağlantılar

• Theory and History of Ontology
  1. Çüçen, A.K. (2012). Martin Heidegger: Varlık ve Zaman. İstanbul: Sentez