Kıbrıs (Birleşik Krallık)

Kıbrıs
  Britanya kolonisi  

1878–1960  

31 Ağustos 1922 - 16 Ağustos 1960 arasında kullanılan Kıbrıs bayrağı

Kıbrıs'ın konumu.
Başkent Lefkoşa
Dil(ler) İngilizce, Türkçe ve Yunanca
Yönetim Yüksek Komiserlik (1878-1925)
Valilik (1925-1960)
Yüksek Komiser
 - 1878 - 1879 Garnet Joseph Wolseley
 - 1920 - 1925 Malcolm Stevenson
Vali
 - 1925 - 1926 Malcolm Stevenson
 - 1957 - 1960 Hugh Mackintosh Foot
Tarihi
 - Kıbrıs Sözleşmesi 4 Haziran 1878
 - Britanya'nın ilhâkı 5 Kasım 1914
 - Lozan Antlaşması 23 Temmuz 1923
 - Crown colony 10 Mart 1925
Para birimi Lira, Kuruş
12 Temmuz 1878 tarihinde Lefkoşa burçlarına ilk kez Birleşik Krallık bayrağının çekilmesi.

Kıbrıs, Birleşik Krallık'ın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrıs'ta kurduğu idare.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rusya İmparatorluğu karşısında yenilen Osmanlı İmparatorluğu, Ruslara karşı ödün vermemek amacıyla[1], Birleşik Krallık'ın isteği üzerine ada 92.799 sterline[2] 4 Haziran 1878 tarihinde[3] imzalanan Kıbrıs Sözleşmesi ile kiralandı.[4] Osmanlı mülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetim tamamen Birleşik Krallık'a geçti.[5] Adaya ilk Birleşik Krallık bayrağı, 12 Temmuz 1878 günü, Lefkoşa burçlarına çekildi.[6] Birleşik Krallık adayı "Komiser" diye tabir ettiği yüksek rütbeli yöneticilerle idare etti.[7] 1914'te başlayan I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın Birleşik Krallık karşısındaki Almanya'nın yanında savaşa girmesi üzerine Birleşik Krallık adayı ilhak edip adaya vali tayin etti.[8] Türkiye, 1923'te imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın 21. maddesi gereğince, Birleşik Krallık'a adanın ilhakını tanıdı.[9] 1925 yılında Kıbrıs Crown Colony olarak ilan edildi ve adaya ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosu atandı.[10]

1880 yılında adada 12 hekim ve üç sağlık müfettişi bulunmaktaydı. 1903 yılında hekim sayısı 45'e, 1909'da 67'ye yükseldi. Köylerde sağlık hizmeti vermek amacıyla köy sağlık kuruluşları kuruldu. 1931'e kadar 27 tane açılan bu kuruluşların sayısı 1959'da 13'e düşmüştü.[11]

Adada Birleşik Krallık döneminde tütün endüstrisi de gelişti. Adadaki tütün fabrikalarının sayısı 8'e kadar çıktı. 1949 yılında yedi fabrikada yaklaşık 225 bin okkalık tütün ürünü üretilmekteydi.[12]

Ocak 1950 tarihinde Doğu Ortodoks Kilisesi, Kıbrıs Türk toplumunun boykot ettiği bir referandum düzenledi.[13] Referandumun sonucunda, katılan halkın %90'ı Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi düşüncesi olan Enosis lehinde oy verdi.[14] 1955'te Kıbrıslı Rumların kurduğu EOKA örgütü Birleşik Krallık kuvvetlerini adadan çıkarmak için silahlı eylemlere başladı.[15] Bu zaman zarfında Kıbrıs Türkleri de silahlanmaya başladı[16] ve Birleşik Krallık adanın tamamını kontrolü altında zorlanıyordu.[17] Daha sonra taksim isteğinde bulunan Türk yapılanmalar ile enosis isteyen Rum yapılanmalar arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.[18]

16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs adası Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki üç anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.[19] Birleşik Krallık, Ağrotur ve Dikelya adlı adanın %3'üne tekabül gelen askerî üsleri aldı.

Kaynakça

  1. Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.21–22.
  2. Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, A Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.20
  3. "Osmanlı Rus Savaşı" (Türkçe). akintarih.com. 6 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140606072856/http://www.akintarih.com:80/ermeniler/12.html. Erişim tarihi: 2009-06-19.
  4. Şimşir, Bilal N. (Mart-Nisan-Mayıs 2001). "Ermeni Gailesinin Tarihsel Kökeni Üzerine" (Türkçe). Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 1. Ermeni Araştrmaları Enstitüsü. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117015944/http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=201. Erişim tarihi: 2009-06-19.
  5. "Osmanlı Egemenliğinde Kıbrıs Tarihi". Yeni Osmanlı Derneği. 20 Ocak 2007. http://www.yeniosmanlilar.org/index.php?option=com_content&task=view&id=433&Itemid=74. Erişim tarihi: 2009-04-29.
  6. Keshishian, Kevork K. (1978). Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now. The Mouflon Book and Art Centre. s. sf. 46.
  7. Fatma Toklu (2008-10-02). "Kıbrıs'ta çekirge mücadelesi". Kıbrıs. 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121128005409/http://www.kibrisgazetesi.com/popup.php/cat/2/news/59995/PageName/Ic_Haberler. Erişim tarihi: 2009-06-02.
  8. "British Rule" (İngilizce). U.S. Library of Congress. countrystudies.us. 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121003143156/http://countrystudies.us/cyprus/8.htm. Erişim tarihi: 2009-06-19.
  9. "Lozan Antlaşması, 20-29 ss.". Türk Tarih Kurumu. 24 Temmuz 1923. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111124234618/http://www.ttk.org.tr:80/templates/resimler/File/Antlasmalar/lozan/lozan20-29.pdf. Erişim tarihi: 2009-03-15.
  10. Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 37. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  11. Dedeçay, Servet Sami. Kıbrıs'taki Hastahaneler. Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi. s. sf. 11-16.
  12. Dedeçay, Servet Sami. Kıbrıs'ta Tütün Ziraati, Tütün Ticareti ve Tütün Sanayii. Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi.
  13. Caesar V. Mavratsas. "Politics, Social Memory, and Identity in Greek Cyprus since 1974" (İngilizce). cyprus-conflict.net. 30 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080930102544/http://www.cyprus-conflict.net:80/www.cyprus-conflict.net/mavratsas.html. Erişim tarihi: 2007-10-13.
  14. İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları; 29. sayfa, 1988.
  15. Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 238. sayfa.
  16. Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 227. sayfa.
  17. Cyprus: The Search for a Solution by David Hannay
  18. Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 246. sayfa.
  19. Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 231. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/3/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.