Kıbrıs (Birleşik Krallık)

Kıbrıs

— Britanya kolonisi —

←

1878–1960

→

31 Ağustos 1922 - 16 Ağustos 1960 arasında kullanılan Kıbrıs bayrağı

Kıbrıs'ın konumu.

Başkent

Lefkoşa

Dil(ler)

İngilizce, Türkçe ve Yunanca

Yönetim

Yüksek Komiserlik (1878-1925)
Valilik (1925-1960)

Yüksek Komiser

- 1878 - 1879

Garnet Joseph Wolseley

- 1920 - 1925

Malcolm Stevenson

Vali

- 1925 - 1926

Malcolm Stevenson

- 1957 - 1960

Hugh Mackintosh Foot

Tarihi

- Kıbrıs Sözleşmesi

4 Haziran 1878

- Britanya'nın ilhâkı

5 Kasım 1914

- Lozan Antlaşması

23 Temmuz 1923

- Crown colony

10 Mart 1925

Para birimi

Lira, Kuruş

Başlığın diğer anlamları için Kıbrıs (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

12 Temmuz 1878 tarihinde Lefkoşa burçlarına ilk kez Birleşik Krallık bayrağının çekilmesi.

Kıbrıs, Birleşik Krallık'ın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrıs'ta kurduğu idare.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rusya İmparatorluğu karşısında yenilen Osmanlı İmparatorluğu, Ruslara karşı ödün vermemek amacıyla^[1], Birleşik Krallık'ın isteği üzerine ada 92.799 sterline^[2] 4 Haziran 1878 tarihinde^[3] imzalanan Kıbrıs Sözleşmesi ile kiralandı.^[4] Osmanlı mülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetim tamamen Birleşik Krallık'a geçti.^[5] Adaya ilk Birleşik Krallık bayrağı, 12 Temmuz 1878 günü, Lefkoşa burçlarına çekildi.^[6] Birleşik Krallık adayı "Komiser" diye tabir ettiği yüksek rütbeli yöneticilerle idare etti.^[7] 1914'te başlayan I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın Birleşik Krallık karşısındaki Almanya'nın yanında savaşa girmesi üzerine Birleşik Krallık adayı ilhak edip adaya vali tayin etti.^[8] Türkiye, 1923'te imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın 21. maddesi gereğince, Birleşik Krallık'a adanın ilhakını tanıdı.^[9] 1925 yılında Kıbrıs Crown Colony olarak ilan edildi ve adaya ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosu atandı.^[10]

1880 yılında adada 12 hekim ve üç sağlık müfettişi bulunmaktaydı. 1903 yılında hekim sayısı 45'e, 1909'da 67'ye yükseldi. Köylerde sağlık hizmeti vermek amacıyla köy sağlık kuruluşları kuruldu. 1931'e kadar 27 tane açılan bu kuruluşların sayısı 1959'da 13'e düşmüştü.^[11]

Adada Birleşik Krallık döneminde tütün endüstrisi de gelişti. Adadaki tütün fabrikalarının sayısı 8'e kadar çıktı. 1949 yılında yedi fabrikada yaklaşık 225 bin okkalık tütün ürünü üretilmekteydi.^[12]

Ocak 1950 tarihinde Doğu Ortodoks Kilisesi, Kıbrıs Türk toplumunun boykot ettiği bir referandum düzenledi.^[13] Referandumun sonucunda, katılan halkın %90'ı Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi düşüncesi olan Enosis lehinde oy verdi.^[14] 1955'te Kıbrıslı Rumların kurduğu EOKA örgütü Birleşik Krallık kuvvetlerini adadan çıkarmak için silahlı eylemlere başladı.^[15] Bu zaman zarfında Kıbrıs Türkleri de silahlanmaya başladı^[16] ve Birleşik Krallık adanın tamamını kontrolü altında zorlanıyordu.^[17] Daha sonra taksim isteğinde bulunan Türk yapılanmalar ile enosis isteyen Rum yapılanmalar arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.^[18]

16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs adası Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki üç anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.^[19] Birleşik Krallık, Ağrotur ve Dikelya adlı adanın %3'üne tekabül gelen askerî üsleri aldı.

Kaynakça

↑ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.21–22.
↑ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, A Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.20
↑ "Osmanlı Rus Savaşı" (Türkçe). akintarih.com. 6 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140606072856/http://www.akintarih.com:80/ermeniler/12.html. Erişim tarihi: 2009-06-19.
↑ Şimşir, Bilal N. (Mart-Nisan-Mayıs 2001). "Ermeni Gailesinin Tarihsel Kökeni Üzerine" (Türkçe). Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 1. Ermeni Araştrmaları Enstitüsü. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117015944/http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=201. Erişim tarihi: 2009-06-19.
↑ "Osmanlı Egemenliğinde Kıbrıs Tarihi". Yeni Osmanlı Derneği. 20 Ocak 2007. http://www.yeniosmanlilar.org/index.php?option=com_content&task=view&id=433&Itemid=74. Erişim tarihi: 2009-04-29.
↑ Keshishian, Kevork K. (1978). Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now. The Mouflon Book and Art Centre. s. sf. 46.
↑ Fatma Toklu (2008-10-02). "Kıbrıs'ta çekirge mücadelesi". Kıbrıs. 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121128005409/http://www.kibrisgazetesi.com/popup.php/cat/2/news/59995/PageName/Ic_Haberler. Erişim tarihi: 2009-06-02.
↑ "British Rule" (İngilizce). U.S. Library of Congress. countrystudies.us. 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121003143156/http://countrystudies.us/cyprus/8.htm. Erişim tarihi: 2009-06-19.
↑ "Lozan Antlaşması, 20-29 ss.". Türk Tarih Kurumu. 24 Temmuz 1923. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111124234618/http://www.ttk.org.tr:80/templates/resimler/File/Antlasmalar/lozan/lozan20-29.pdf. Erişim tarihi: 2009-03-15.
↑ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 37. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
↑ Dedeçay, Servet Sami. Kıbrıs'taki Hastahaneler. Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi. s. sf. 11-16.
↑ Dedeçay, Servet Sami. Kıbrıs'ta Tütün Ziraati, Tütün Ticareti ve Tütün Sanayii. Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi.
↑ Caesar V. Mavratsas. "Politics, Social Memory, and Identity in Greek Cyprus since 1974" (İngilizce). cyprus-conflict.net. 30 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080930102544/http://www.cyprus-conflict.net:80/www.cyprus-conflict.net/mavratsas.html. Erişim tarihi: 2007-10-13.
↑ İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları; 29. sayfa, 1988.
↑ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 238. sayfa.
↑ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 227. sayfa.
↑ Cyprus: The Search for a Solution by David Hannay
↑ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 246. sayfa.
↑ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 231. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.

Kıbrıs Sorunu

Birleşik Krallık · Kıbrıs Cumhuriyeti · Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti · Türkiye · Yunanistan

Tarihi

Köken	Kıbrıs tarihi · Kronoloji

1914-1960	1921 Enosis Plebisiti · Kıbrıs Maden Şirketi grevi · 1931 Kıbrıs ayaklanması · 1950 Enosis Plebisiti · Macmillan Planı · Ya Taksim, Ya Ölüm · Zürih ve Londra Antlaşması

1960-1973	Bayraktar Camii'nin bombalanması · Akritas Planı · Acheson Planı · Geçici Merhale Planı · Anayasa değişikliği önerisi · 1963-1964 olayları · Kanlı Noel · Johnson Mektubu · 1967 krizi

1974	15 Temmuz Darbesi · Kıbrıs Harekâtı · Taşkent Katliamı · Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı · Yeşil Hat · I. Cenevre Konferansı · II. Cenevre Konferansı · Cenevre Antlaşması

1975-1998	KTFD'nin kuruluş bildirgesi · Viyana Görüşmeleri · Nüfus Mübadelesi Antlaşması · I. Doruk Antlaşması · II. Doruk Antlaşması · Nemitz Planı · Kuzey Kıbrıs bağımsızlık bildirgesi · Çerçeve Antlaşma Taslağı · Cuellar Barış Planı · Fikirler Dizisi

1998-2010	Loizidu Davası · Annan Planı · Annan Planı Halkoylaması · Orams Davası · Müzakereler · Arestis Davası · Petrol krizi · Taşınmaz Mal Komisyonu

Kişiler

Türkiye	Adnan Menderes · Fatin Rüştü Zorlu · İsmet İnönü · Süleyman Demirel · Bülent Ecevit · Necmettin Erbakan · Turan Güneş

Yunanistan	Konstantin Karamanlis · Evangelos Averoff · Fedon Gizikis · Yeoryos Mavros

Kıbrıs Türkleri	Faiz Kaymak · Fazıl Küçük · Rauf Denktaş · Mehmet Ali Talat · Derviş Eroğlu

Kıbrıs Rumları	III. Makarios · Yeoryos Grivas · Polikarpos Yorgacis · Nikos Sampson · Glafkos Kliridis · Tasos Papadopulos · Dimitris Hristofias

Diğer	Lord Harding · Sir Hugh Foot · Dean Acheson · James Callaghan · Joseph Sisco · Kofi Annan

BM kararları

Güvenlik Konseyi	155 sayılı karar · 186 sayılı karar · 305 sayılı karar · 353 sayılı karar · 360 sayılı karar · 364 sayılı karar · 365 sayılı karar · 367 sayılı karar · 370 sayılı karar · 383 sayılı karar · 541 sayılı karar · 544 sayılı karar · 550 sayılı karar · 716 sayılı karar · 750 sayılı karar · 774 sayılı karar · 789 sayılı karar · 1873 sayılı karar · 1898 sayılı karar · 1930 sayılı karar

Genel Kurul	814 sayılı karar · 3212 sayılı karar · 3395 sayılı karar

Diğer

Silahlı teşkilatlar	UNFICYP · Kıbrıs Ulusal Muhafızları · Birleşik Krallık Kıbrıs Kuvvetleri · Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri · Güvenlik Kuvvetleri · EOKA · PEKA · EOKA-B · Kıbrıs Türk Mukavemet Birliği · Kara Çete · 9 Eylül · Kıbrıs Türk Komandoları · Türk Mukavemet Teşkilatı · Volkan

Politikalar	Enosis · Taksim

Etkinlikler	20 Temmuz Barış ve Özgürlük Bayramı

Britanya İmparatorluğu'nun ve Birleşik Krallık'ın bağlı bölgeleri

Günümüzde bağlı bölge

Eski bölge

* Günümüzde İngiliz Milletler Topluluğu bölgesi

Günümüzde İngiliz Milletler Topluluğu üyesi

Avrupa

1708–1757 Minorka 1713'ten beri Cebelitarık 1763–1782 Minorka 1798–1802 Minorka 1800–1813 Malta (protektora) 1813–1964 Malta (sömürge) 1807–1890 Helgoland 1809–1864 İyonya Adaları 1878–1960 Kıbrıs 1921–1937 Özgür İrlanda Devleti

Kuzey Amerika

17. yüzyıl ve öncesi			18. yüzyıl	19. ve 20. yüzyıllar
	1579 New Albion 1583–1907 Newfoundland 1605–1979 *Saint Lucia 1607–1776 Virginia 1619'dan beri Bermuda 1620–1691 Plymouth 1623–1883 Saint Kitts *(Saint Kitts ve Nevis) 1624–1966 *Barbados 1625–1650 Saint Croix 1627–1979 *Saint Vincent ve Grenadinler 1628–1883 Nevis *(Saint Kitts ve Nevis) 1629–1691 Massachusetts Koyu 1632–1776 Maryland 1632'den beri Montserrat 1632–1860 Antigua *(Antigua ve Barbuda) 1636–1776 Connecticut 1636–1776 Rhode Island 1637–1662 New Haven	1643–1860 Bay Islands 1650'den beri Anguilla 1655–1850 Mosquito Kıyısı(protektora) 1655–1962 *Jamaica 1663–1712 Carolina 1664–1776 New York 1665–1674 ve 1702–1776 New Jersey 1666'dan beri Britanya Virjin Adaları 1670'ten beri Cayman Adaları 1670–1973 *Bahamalar 1670–1870 Rupert's Land 1671–1816 Leeward Adaları 1674–1702 Doğu Jersey 1674–1702 Batı Jersey 1680–1776 New Hampshire 1681–1776 Pennsylvania 1686–1689 New England 1691–1776 Massachusetts	1701–1776 Delaware 1712–1776 Kuzey Carolina 1712–1776 Güney Carolina 1713–1867 Yeni İskoçya 1733–1776 Georgia 1754–1820 Cape Breton Adası 1762–1974 *Grenada 1763–1978 Dominika 1763–1873 Prens Edward Adası 1763–1791 Quebec 1763–1783 Doğu Florida 1763–1783 West Florida 1784–1867 New Brunswick 1791–1841 Aşağı Kanada 1791–1841 Yukarı Kanada 1799'dan beri Turks ve Caicos Adaları	1818–1846 Columbia Bölgesi/Oregon Country¹ 1833–1960 Windward Adaları 1833–1960 Leeward Adaları 1841–1867 Kanada Eyaleti 1849–1866 Vancouver Adası 1853–1863 Kraliçe Charlotte Adaları 1858–1866 Britanya Kolumbiyası 1859–1870 Kuzeybatı Toprakları 1860–1981 *Britanya Antigua ve Barbudası 1862–1863 Stickine Bölgesi 1866–1871 Britanya Kolumbiyası 1867–1931 *Kanada Dominyonu² 1871–1964 Britanya Hondurası (*Belize) 1882–1983 *Saint Kitts ve Nevis 1889–1962 Trinidad ve Tobago 1907–1949 Newfoundland³ 1958–1962 Batı Hint Adaları Federasyonu

¹Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte hak iddiası mevcut.
²1931'de Kanada ve diğer İngiliz dominyonları, Westminster Statüsü aracılığıyla özyönetim kurdular.
³1934'te özerklik kazansa da 1949'da Kanada'ya katılana kadar hukuken dominyon olarak kaldı.

Güney Amerika

1631–1641 Providence Adası 1651–1667 Willoughbyland (Surinam) 1670–1688 Saint Andrew ve Providence Adaları⁴ 1831–1966 Britanya Guyanası (Guyana) 1833'ten beri Falkland Adaları⁵ 1908'den beri Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları⁵

⁴Günümüzde Kolombiya'nın departmanlarından biri. ⁵Nisan-Haziran 1982'deki Falkland Savaşı sırasında Arjantin tarafından işgal edildi.

Afrika

17. ve 18. yüzyıllar		19. yüzyıl		20. yüzyıl
	1658'den beri Saint Helena¹⁴ 1792–1961 Sierra Leone 1795–1803 Cape	1815'den beri Ascension Adası¹⁴ 1816'dan beri Tristan da Cunha¹⁴ 1806–1910 Cape 1807–1808 Madeira 1810–1968 Mauritius 1816–1965 Gambiya 1856–1910 Natal 1862–1906 Lagos 1868–1966 Basutoland (Lesotho) 1874–1957 Altın Sahili (Gana) 1882–1922 Mısır	1884–1900 Petrol Nehri/Nijer Koyu 1884–1966 Bechuanaland (Botsvana) 1884–1960 Britanya Somalisi 1887–1897 Zululand 1890–1962 Uganda 1890–1963 Zanzibar (Tanzanya) 1891–1964 Nyasaland (Malavi) 1891–1907 Orta Afrika 1893–1968 Svaziland 1895–1920 Doğu Afrika 1899–1956 İngiliz-Mısır Sudanı	1900–1914 Kuzey Nijerya 1900–1914 Güney Nijerya 1900–1910 Oranj Nehri Kolonisi 1900–1910 Transvaal Kolonisi 1903–1976 Seyşeller 1910–1931 Güney Afrika 1914–1960 Nijerya Kolonisi ve Protektorası (Nijerya) 1915–1931 Güneybatı Afrika (Namibya) 1919–1961 Britanya Kamerunu (Kamerun)⁶ 1920–1963 Kenya 1922–1961 Tanganika (Tanzanya)⁶ 1923–1965 Güney Rodezya (Zimbabve)⁷ 1924–1964 Kuzey Rodezya (Zambiya) 1979–1980 Güney Rodezya (Zimbabve)⁷

⁶Manda.
⁷Güney Rodezya 1965 yılında tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti (Rodezya olarak) ve 1979'daki Lancaster House Anlaşmasına dek tanınmadı. Zimbabve, 1980'deki bağımsızlık ilanından 2003'teki ayrılışına dek İngiliz Milletler Topluluğu üyesiydi.

Asya

17. ve 18. yüzyıllar		19. yüzyıl		20. yüzyıl
	1685–1824 Bencoolen 1702–1705 Pulo Condore 1757–1947 Bengal (Batı Bengal [Hindistan] ve Bangladeş) 1762–1764 Manila ve Cavite 1781-1784 Padang (Endonezya) 1786–1946 Penang (Malezya) 1795–1948 Seylan (Sri Lanka) 1795-1819 Padang (Endonezya) 1796–1965 Maldivler	1812–1824 Banka (Sumatra) ve Billiton (Sumatra) 1819–1826 Britanya Malezyası (Batı Malezya ve Singapur) 1826–1946 Boğazlar Yerleşimleri (Malezya ve Singapur) 1839–1967 Aden Kolonisi 1839–1842 Afganistan 1841–1997 Hong Kong 1841–1946 Saravak Krallığı (Malezya) 1848–1946 Labuan (Malezya) 1858–1947 Britanya Hindistanı (Hindistan, Pakistan ve Bangladeş, Burma) 1874–1963 Britanya Borneosu (Doğu Malezya ve Brunei)	1879–1919 Afganistan (protektora) 1882–1963 Britanya Kuzey Borneosu (Malezya) 1885–1946 Federasyonlaşamamış Malay Devletleri 1888–1984 Brunei Sultanlığı 1891–1971 Maskat ve Umman 1892–1971 Ateşkes Devletleri 1895–1946 Malay Federe Devletleri 1898–1930 Veihai Garnizonu 1878–1960 Kıbrıs	1907–1949 Bhutan (protektora) 1918–1961 Kuveyt 1920–1932 Irak⁸ 1921–1946 Mavera-i Ürdün⁸ 1923–1948 Filistin⁸ 1945–1946 Güney Vietnam 1946–1963 Kuzey Borneo (Malezya) 1946–1963 Saravak (Malezya) 1946–1963 Singapur 1946–1948 Malay Birliği 1948–1957 Malay Federasyonu (Malezya) 1960'tan beri Ağrotur ve Dikelya (öncesinde Kıbrıs'ın parçasıydı) 1965'ten beri Britanya Hint Okyanusu Toprakları (öncesinde Mauritius ve Seyşellerin parçasıydı)

⁸Manda. Irak için kararlaştırılan manda yönetimi kurulmadı, İngiltere-Irak Antlaşması yürürlüğe girdi.

Okyanusya

18. ve 19. yüzyıllar			20. yüzyıl
	1788–1901 Yeni Güney Galler 1803–1901 Van Diemen's Land/Tazmanya 1807–1863 Auckland Adaları⁹ 1824–1980 Yeni Hebridler (Vanuatu) 1824–1901 Queensland 1829–1901 Swan River Kolonisi/Batı Avustralya 1836–1901 Güney Avustralya 1838'den beri Pitcairn Adaları	1841–1907 Yeni Zelanda Kolonisi 1851–1901 Victoria 1874–1970 Fiji¹⁰ 1877–1976 Britanya Batı Pasifik Bölgeleri 1884–1949 Papua Bölgesi 1888–1901 Rarotonga Krallığı/Cook Adaları Federasyonu⁹ 1889–1948 Birlik Adaları (Tokelau)⁹ 1892–1979 Gilbert ve Ellice Adaları¹¹ 1893–1978 Britanya Solomon Adaları¹²	1900–1970 Tonga (korunan devlet) 1900–1974 Niue⁹ 1901–1942 *İngiliz Milletler Topluluğu üyesi Avustralya 1907–1953 *Yeni Zelanda Dominyonu 1919–1942 ve 1945–1968 Nauru 1919–1949 Yeni Gine Bölgesi 1949–1975 Papua Yeni Gine Bölgesi¹³

⁹Günümüzde *Yeni Zelanda Bölgesi'nin bir parçası.
¹⁰Üyeliği askıya alındı.
¹¹Günümüzde Kiribati ve *Tuvalu.
¹²Günümüzde *Solomon Adaları.
¹³Günümüzde *Papua Yeni Gine.

Antarktika ve Güney Atlantik

1658'den beri Saint Helena¹⁴ 1815'ten beri Ascension Adası¹⁴ 1816'dan beri Tristan da Cunha¹⁴ 1908'den beri Britanya Antarktik Bölgesi 1841–1933 Avustralya Antarktik Bölgesi (Avustralya'ya bağlandı) 1841–1947 Ross Bölgesi (Yeni Zelanda Bölgesi'ne bağlandı)

¹⁴2009'dan bu yana Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha bölgesinin bir parçası olan Ascension Adası (1922-) ve Tristan da Cunha (1938-) daha öncesinde Saint Helena bölgesine bağlı birer sömürgeydiler.

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/3/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.