Birleşik Krallık Filistin Mandası
Birleşik Krallık Filistin Mandası الانتداب البريطاني على فلسطين המנדט הבריטי על פלשתינה א"י Filistin Mandası |
— Birleşik Krallık mandası — |
|
|
|
Bayrak |
Arma |
|
Birleşik Krallık Filistin Mandası |
Başkent |
Kudüs |
Dil(ler) |
İngilizce, Arapça, İbranice |
Din |
İslam, Hristiyanlık, Yahudilik |
Yüksek Komiser |
|
- 1920-1925 (ilk) |
Sir Herbert Samuel |
- 1945-1948 (son) |
Sir Alan Cunningham |
Tarihi |
- Birleşik Krallık'ın resmen kontrolü devralması |
29 Eylül 1923 |
- İsrail'in bağımsızlığını ilan etmesi |
14 Mayıs 1948 |
- Filistin'in bağımsızlığını ilan etmesi |
15 Kasım 1988 |
Para birimi |
Mısır poundu (1927'ye kadar) Filistin poundu (1927'den itibaren) |
Günümüzdeki durumu |
Filistin İsrail |
Birleşik Krallık Filistin Mandası, Birleşik Krallık'ın Filistin'deki Osmanlı Devleti hakimiyetine son vermesiyle İtilaf Devletleri tarafından kararlaştırılan ve Milletler Cemiyeti tarafından Haziran 1922'de resmen onaylanarak kurulan manda cumhuriyeti.
I. Dünya Savaşı sırasında General Edmund Allenby komutasındaki Mısır Seferi Kuvvetleri, Türk kuvvetlerini yenerek Filistin'i ele geçirdi.[1] Birleşik Krallık, savaş öncesinde bölgenin Arap önderlerinden olan Şerif Hüseyin ile anlaşarak Osmanlı İmparatorluğu'na isyan etmeleri karşılığında bağımsız bir Arap devleti vaadinde bulundu (McMahon-Hüseyin Yazışmaları). Birleşik Krallık ayrıca Sykes-Picot Antlaşması ile bölgeyi Fransa ile paylaşmıştı. Savaş bittikten sonra Birleşik Krallık Başbakanı Arthur James Balfour'un Filistin'de bir Yahudi yurdu kurulması hakkında yayınlamış olduğu deklarasyon işleri daha da karıştırmış, bölgede günümüze kadar devam eden kaos, şiddet ve savaş gibi olayların önünü açmıştır. Savaş bittikten sonra Birleşik Krallık İşgal Yönetimi, Filistin'de Suriye'den ayrı bir yönetim olarak kurdu. İngilizler, bölgenin sürekli kontrolü sağlamak için meşruiyet aradı ve bunu Haziran 1922'de Milletler Cemiyeti'nden verilen bir görev alarak elde etti. Esasen Milletler Cemiyeti'nin manda sistemi, Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılan Arap topraklarını Birleşik Krallık'ın elinde tutması için paravan görevini görmüştü.[2] 1923 yılında bu statünün resmileşmesiyle birlikte bölgede sivil manda yönetimi kuruldu. İlk Yüksek Komiser Sir Herbert Samuel 20 Haziran 1920'de Filistin'e geldi.
Filistin Mandası 1946 yılına kadar Mavera-i Ürdün Emirliği'ne bağlı bir özerk bölge iken, bu tarihten sonra bağımsızlığını kazanarak Ürdün'den ayrıldı. Ancak Filistin'deki Birleşik Krallık hakimiyeti 1948 yılına kadar devam etti. Bu hakimiyet İsrail'in 1948 yılında kurulması sonucunda Filistin Mandası'nın yıkılması ile son buldu.[3]
İngiliz Mandası döneminde Yahudi ve Arap milliyetçileri arasında ilk çatışmalar başladı. 1936-1939 Arap İsyanı ve 1947-1948 İç Savaşı ile Filistin'de Yahudi varlığı büyümeye devam etti. 1948 yılında İsrail'in bağımsızlığını ilan etmesi, akabinde 1948 Arap-İsrail Savaşı'nın başlamasıyla Ürdün, Batı Şeria'yı, Mısır da Gazze Şeridi'ni işgal ederek bu bölgelerin İsrail'in eline geçmesini engelledi. Tüm bu olaylardan sonra manda yönetimi 1948'de resmen ve fiilen sona erdi.
Galeri
Kaynakça
- ↑ Hughes, Matthew, ed. (2004). Allenby in Palestine: The Middle East Correspondence of Field Marshal Viscount Allenby June 1917 – October 1919. Army Records Society. 22. Phoenix Mill, Thrupp, Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing Ltd. ISBN 978-0-7509-3841-9. Allenby to Robertson 25 January 1918 in Hughes 2004, p. 128
- ↑ Article 22, The Covenant of the League of Nations and "Mandate for Palestine," Encyclopedia Judaica, Vol. 11, p. 862, Keter Publishing House, Jerusalem, 1972
- ↑ Marjorie M. Whiteman, Digest of International Law, vol. 1, US State Department (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1963) pp 650–652
Arap-İsrail savaşları |
---|
|
Arap-İsrail savaşlarına katılanlar |
---|
| Hükümetler | | | Etkin organizasyonlar | | | Eskiden etkin organizasyonlar | | | Diğer hükümetler | | | Diğer organizasyonlar | | | Eski devletler | |
| |
Arap-İsrail savaşlarına karışmış insanlar |
---|
| |
| |
Arap-İsrail silahlı çarpışmaları |
---|
| Arkaplan |
- 1920 Tel Hai Muharebesi
- 1936-1939 Arap isyanı
- 1944 ATLAS Operasyonu
| | 1947–1949 | | | 1950ler |
- Filistin Fedaileri saldırıları ve misilleme operasyonları
- 1956 Süveyş Krizi
| | 1960lar |
- 1966 Shredder Operasyonu
- 1967 Altı Gün Savaşı
- 1967-1970 Yıpratma savaşı
- Güney Lübnan'da Filistin isyanı
| | 1970ler |
- Güney Lübnan'da Filistin isyanı
- 1970 Lübnan bombardımanı
- 1972 İzotop Operasyonu
- 1972 Lod Havaalanı katliamı
- 1972 Sandık 3 Operasyonu
- 1972 Münih Olimpiyatları katliamı
- 1972-1979 Tanrı'nın Gazabı Operasyonu
- 1973 Libya Arap Havayolları Uçuş 114
- 1974 Ma'alot katliamı
- 1974 Lübnan hava saldırısı
- 1975 Savoy Operasyonu
- 1976 Entebbe Operasyonu
- 1978 Sahil Yolu katliamı
- 1978 Litani Operasyonu
- 1973 Yom Kippur Savaşı
| | 1980ler |
- Güney Lübnan'da Filistin isyanı
- 1980 Misgav Am rehine krizi
- 1982 Damour Hava Saldırısı
- 1981 Opera Operasyonu
- 1982 Lübnan Savaşı
- 1982-2000 Güney Lübnan çatışması
- 1984 Otobüs 300 ilişkisi
- 1985 FKÖ gemi bombalaması
- 1985 Tahta Bacak Operasyonu
- 1987-1993 Birinci İntifada
- 1988 Anneler Otobüs saldırısı
- 1988 Tunis raid
| | 1990lar |
- 1992 Bramble Bush Operasyonu
- 1993-2008 Filistin intihar saldırıları
- 1993 Sorumluluk Operasyonu
- 1994 Lübnan hava saldırısı
- 1996 Gazap Üzümleri Operasyonu
| | 2000ler |
- 2000-2005 El Aksa İntifadası (İkinci İntifada)
- 2000-2006 Şiba Çiftlikleri çatışması
- 2001-günümüz Güney İsrail'e roket ve havan saldırıları
- 2003 Ain es Saheb hava saldırısı
- 2006 Bringing Home the Goods Operasyonu
- 2006 Operation Yaz Yağmuru Operasyonu
- Sonbahar Bulutları Operasyonu
- 2006 Lübnan Savaşı
- 2007-günümüz Lübnan roket saldırıları
- 2006-günümüz Gazze-İsrail çatışması
- 2007 Meyve Bahçesi Operasyonu
| | 2010lar |
- 2010 Adaisseh çatışması
- 2010 Filistin militanlığı kampanyası
- Gazze-İsrail çatışması
- 2011 Güney İsrail sınır ötesi saldırıları
- 2012 Dönen Yankı Operasyonu
- 2012 Direk Savunması Operasyonu
|
| |
Arap-İsrail savaşlarında diplomasi ve barış önerileri |
---|
|
Arkaplan
- 1914 Şam Protokolü
- 1915 McMahon–Hüseyin Yazışması
- 1916 Sykes–Picot Anlaşması
- 1917 Balfour Deklarasyonu
- 1918 Seven Deklarasyonu
- 1918 İngiliz-Fransız Deklarasyonu
- 1919 Faysal-Weizmann Anlaşması
- 1920 San Remo Konferansı
- 1922 Churchill Beyaz Kağıdı
- 1939 Beyaz Kağıt
- 1947 BM Bölme Planı
- 1948 Filistin için Amerikan vesayeti önerisi
- 1948 İsrail'in Kuruluşu
| |
Çatışma ve barış süreci
- 1948 BMGK Karar 194
- 1949 Ateşkes Anlaşmaları
- 1949 Lozan Konferansı
- 1964 Filistin Ulusal Sözleşmesi
- 1967 Hartum Kararı
- 1967 BMGK Karar 242
- 1973 BMGK Karar 338
- 1973 BMGK Karar 339
- 1974 BMGK Karar 350
- 1978 BMGK Karar 425
- 1978 Camp David Anlaşması
- 1979 BMGK Karar 446
- 1979 Mısır-İsrail Barış Antlaşması
- 1979 BMGK Karar 452
- 1980 BMGK Karar 478
- 1981 BMGK Karar 497
- 1983 İsrail-Lübnan anlaşması
- 1991 Madrid Konferansı
- 1993 Oslo Anlaşması
- 1994 İsrail-Ürdün Barış Anlaşması
- 1995 Beilin-Ebu Mazen Anlaşması
- 1998 Wye Nehri Memorandumu
- 2000 Camp David Zirvesi
- 2000 Clinton Parametreleri
- 2001 Taba Zirvesi
- 2002 Beyrut Zirvesi ve Barış Girişimi
- 2002 Barış için yol haritası
- 2003 Cenevre Girişimi
- 2004 BMGK Karar 1559
- 2004 BMGK Karar 1566
- 2005 BMGK Karar 1583
- 2005 Şarm El-Şeyh Zirvesi
- 2005 İsrail'in tek taraflı çekilme planı
- 2005 Hareket ve Erişim Sözleşmesi
- 2006 Filistinli Mahkumlar Belgesi
- 2006 BMGK Karar 1701
- 2007 Annapolis Konferansı
- 2010 İsrail-Filistin barış görüşmeleri
- 2013 2013 İsrail-Filistin barış görüşmeleri
|
|
|
Filistin-İsrail çatışması |
---|
| Taraflar |
| | Kişiler |
| | Şiddet |
- 1920 Filistin ayaklanmaları
- 1921 Yafa ayaklanmaları
- 1929 Filistin ayaklanmaları
- 1936–1939 Arap isyanı
- 1930'larda Irgun saldırıları
- 1948 Arap-İsrail Savaşı
- 1947 Kudüs ayaklanmaları
- 1948 savaş katliamları
- 1948 Deir Yassin katliamı
- 1948 Lydda ve Ramla'dan göç
- 1948 Hadassah tıbbi konvoy katliamı
- 1948 Filistinli göçü
- 1948-1972 Arap topraklarından Yahudi göçü
- 1948-1967 İsrail'e karşı terörist saldırılar listesi
- Ceza operasyonları
- 1953-1955 Birim 101
- 1966 Samu Olayı
- 1967 Altı Gün Savaşı
- Yıpratma savaşı
- Filistinlilerin direnişi
- 1970 Avivim okul otobüsü katliamı
- 1970 Ürdün Kara Eylül
- 1972 İzotop Operasyonu
- 1972 Münih Katliamı
- 1972 Tanrı'nın Gazabı Operasyonu
- 1974 Kiryat Shmona katliamı
- 1974 Ma'alot katliamı
- 1975 Savoy Hoteli saldırısı
- 1976 Entebbe Operasyonu
- 1978 Sahil Yolu katliamı
- 1978 Güney Lübnan çatışması
- 1980 Misgav Am saldırısı
- 1973 Arap-İsrail Savaşı
- 1975 Zion Meydanı bombalaması
- 1982 Lübnan İç Savaşı
- 1982 Beyrut Kuşatması
- Sabra ve Şatila katliamı
- 1984 Otobüs 300 kaçırılması
- 1985 Achille Lauro kaçırılması
- 1985 Tahta Bacak Operasyonu
- 1987 Gliders Gecesi
- 1987-1993 İntifada
- 1988 Tunus baskını
- 1989 Otobüs 405 saldırısı
- 1993–1999 Filistinli intihar saldırıları
- 1994 Patrikler Mağarası katliamı
- 1994 Wachsman kurtarma girişimi
- 2000-2005 İntifada
- Filistin roket saldırıları (liste)
- Filistinli intihar saldırıları
- El-Aksa İntifadası sırasında suikastler
- 2000 Ekim 2000 olayları
- 2001 Santorini
- 2002 Nuh'un Gemisi Operasyonu
- 2002 Savunma Kalkanı Operasyonu
- Cenin Savaşı
- Bethlehem kuşatması
- Nablus Savaşı
- 2002 Kararlı Yol Operasyonu
- 2003 Ebu Hasan
- 2003 Ain es Saheb hava saldırısı
- Gökkuşağı Operasyonu
- Tövbe Günleri Operasyonu
- 2006 Eve Eşya Getirme Operasyonu
- İsrail-Gazze çatışması
- 2008 Mercaz HaRav ateşi
- 2008 Kudüs buldozer saldırısı
- 2014 İsrail-Gazze çatışması (Koruyucu Hat Operasyonu)
| | Diplomasi |
| | Birleşmiş Milletler'in tutumu |
- İsrail, Filistin ve Birleşmiş Milletler
- BM 181 No'lu Paylaştırma ve Çözüm Planı
- BMGK 194 No'lu Kararı
- BMGK 242 No'lu Kararı
- İsrail-Filistin sorunuyla ilgili Birleşmiş Milletler'in önyargıları iddiaları
|
|
|
Britanya İmparatorluğu'nun ve Birleşik Krallık'ın bağlı bölgeleri |
---|
| | |
| |
Kuzey Amerika |
---|
|
17. yüzyıl ve öncesi | 18. yüzyıl | 19. ve 20. yüzyıllar | | |
- 1643–1860 Bay Islands
- 1650'den beri Anguilla
- 1655–1850 Mosquito Kıyısı(protektora)
- 1655–1962 *Jamaica
- 1663–1712 Carolina
- 1664–1776 New York
- 1665–1674 ve 1702–1776 New Jersey
- 1666'dan beri Britanya Virjin Adaları
- 1670'ten beri Cayman Adaları
- 1670–1973 *Bahamalar
- 1670–1870 Rupert's Land
- 1671–1816 Leeward Adaları
- 1674–1702 Doğu Jersey
- 1674–1702 Batı Jersey
- 1680–1776 New Hampshire
- 1681–1776 Pennsylvania
- 1686–1689 New England
- 1691–1776 Massachusetts
| | |
| |
- 1Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte hak iddiası mevcut.
- 21931'de Kanada ve diğer İngiliz dominyonları, Westminster Statüsü aracılığıyla özyönetim kurdular.
- 31934'te özerklik kazansa da 1949'da Kanada'ya katılana kadar hukuken dominyon olarak kaldı.
|
| |
| |
Afrika |
---|
|
17. ve 18. yüzyıllar | 19. yüzyıl | 20. yüzyıl | | | | |
- 1900–1914 Kuzey Nijerya
- 1900–1914 Güney Nijerya
- 1900–1910 Oranj Nehri Kolonisi
- 1900–1910 Transvaal Kolonisi
- 1903–1976 Seyşeller
- 1910–1931 Güney Afrika
- 1914–1960 Nijerya Kolonisi ve Protektorası (Nijerya)
- 1915–1931 Güneybatı Afrika (Namibya)
- 1919–1961 Britanya Kamerunu (Kamerun)6
- 1920–1963 Kenya
- 1922–1961 Tanganika (Tanzanya)6
- 1923–1965 Güney Rodezya (Zimbabve)7
- 1924–1964 Kuzey Rodezya (Zambiya)
- 1979–1980 Güney Rodezya (Zimbabve)7
|
| |
- 6Manda.
- 7Güney Rodezya 1965 yılında tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti (Rodezya olarak) ve 1979'daki Lancaster House Anlaşmasına dek tanınmadı. Zimbabve, 1980'deki bağımsızlık ilanından 2003'teki ayrılışına dek İngiliz Milletler Topluluğu üyesiydi.
|
| |
Asya |
---|
|
17. ve 18. yüzyıllar | 19. yüzyıl | 20. yüzyıl | | |
- 1812–1824 Banka (Sumatra) ve Billiton (Sumatra)
- 1819–1826 Britanya Malezyası (Batı Malezya ve Singapur)
- 1826–1946 Boğazlar Yerleşimleri (Malezya ve Singapur)
- 1839–1967 Aden Kolonisi
- 1839–1842 Afganistan
- 1841–1997 Hong Kong
- 1841–1946 Saravak Krallığı (Malezya)
- 1848–1946 Labuan (Malezya)
- 1858–1947 Britanya Hindistanı (Hindistan, Pakistan ve Bangladeş, Burma)
- 1874–1963 Britanya Borneosu (Doğu Malezya ve Brunei)
|
- 1879–1919 Afganistan (protektora)
- 1882–1963 Britanya Kuzey Borneosu (Malezya)
- 1885–1946 Federasyonlaşamamış Malay Devletleri
- 1888–1984 Brunei Sultanlığı
- 1891–1971 Maskat ve Umman
- 1892–1971 Ateşkes Devletleri
- 1895–1946 Malay Federe Devletleri
- 1898–1930 Veihai Garnizonu
- 1878–1960 Kıbrıs
| |
| | 8Manda. Irak için kararlaştırılan manda yönetimi kurulmadı, İngiltere-Irak Antlaşması yürürlüğe girdi. |
| |
Okyanusya |
---|
|
18. ve 19. yüzyıllar | 20. yüzyıl | | |
- 1841–1907 Yeni Zelanda Kolonisi
- 1851–1901 Victoria
- 1874–1970 Fiji10
- 1877–1976 Britanya Batı Pasifik Bölgeleri
- 1884–1949 Papua Bölgesi
- 1888–1901 Rarotonga Krallığı/Cook Adaları Federasyonu9
- 1889–1948 Birlik Adaları (Tokelau)9
- 1892–1979 Gilbert ve Ellice Adaları11
- 1893–1978 Britanya Solomon Adaları12
|
- 1900–1970 Tonga (korunan devlet)
- 1900–1974 Niue9
- 1901–1942 *İngiliz Milletler Topluluğu üyesi Avustralya
- 1907–1953 *Yeni Zelanda Dominyonu
- 1919–1942 ve 1945–1968 Nauru
- 1919–1949 Yeni Gine Bölgesi
- 1949–1975 Papua Yeni Gine Bölgesi13
|
| |
|
| |
Antarktika ve Güney Atlantik |
---|
| | |
|
|
|