Havacılık
Havacılık, insanlar tarafından üretilmiş hava taşıtlarıyla uçmak ya da uçmak için gerekli olan makinaların tasarımıyla veya bakımlarıyla uğraşmak demektir. Daha genel bir anlamda, havacılık terimi, hava taşıtı ile ilgili olan tüm eylemleri, endüstrileri, kurumları kapsamaktadır.
Tarih
9. yüzyıl ile 11. yüzyıl arasında Armen Firman'in yaptığı paraşüt uçuşu ve Abbas Ibn Firnas'ın planörüyle yaptığı uçuşlar gibi öncü kısa mesafeli uçuşlar olmuştur. Hatta daha da erken dönemlerde muhtemelen Çin'de insan taşıyan uçurtma uçuşları da olmuş olabilir. Osmanlı'da Hezarfen Ahmed Çelebi tarafından Galata Kulesi'nden Üsküdar'a bir uçuş gerçekleştirildiği Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde kayıt edilmektedir.
Havacılık çağının modern dönemi, insanın, Montgolfier kardeşler tarafından tasarlanmış olan bir sıcak hava balonu ile ilk defa havadan hafif bir uçuş gerçekleştirmesiyle başlamıştır ve böylece balonlu uçuş çok popüler bir olay olmuş tüm bir 19. yüzyıl boyunca varolmaya devam etmiştir.
Balonların kullanılırlıkları sadece rüzgar yönünde hareket etmeleri nedeniyle sınırlıydı. Her ne kadar, 1800'lü yıllar boyunca birçok kumanda edilebilir balon üretilmiş olsa da bu tür taşıtlarla ilk gerçek anlamda uçuş Brezilyalı havacı Alberto Santos-Dumont tarafındna yapılmıştır. Santos-Dumont, bir içten yanmalı motor ile sündürülmüş [1] balonu çok iyi bir şekilde birleştirmiştir. 19 Ekim 1901 tarihinde, "Numara 6" adlı zeplinini Paris üzerinde dolaştırarak kazandığı Deutsh de la Meurthe ödülünü kazandığında dünya çapında bir üne kavuşmuştur. Santos-Dumont'un zeplinlerle elde ettiği bu başarısı kontrollü ve kaliteli uçuşun olağan olduğunun kanıtı olmuştur.
Önce Alphonse Pénaud 18 Aug 1871'de Yapısal Dengeli ilk uçak modeli ile, sonra 1874'de Felix du Temple tarihte ilk Başarılı Uçuşla, daha sonra 09 Kas 1890'da Clement Adler’in Ader Eole uçağı ile uçuşu ve 1899'da Amerika'da ilk uçuşu gerçekleştiren Gustav Weisskopf'un Pittsburgh, Pennsylvania uçuşu ile artık Havacılık hayal olmaktan çıkmıştı.
Clement Adler, Adler Eole adını verdiği buhar gücü ile çalışan ilk uçağını yaptı. (Aeolos = Greko-Romen’cede rüzgar Tanrısı’nın adı) Öncekiler gibi kanatların çırpılması ile değil, yarasa kanadının mekanik kopyası kanatlarla kaldırmayı amaçlayarak uçmaya çalışması bir öncülüktü. Çok çok hafif bir buhar makinası, uçağın önündeki pervaneyi çevirmakte idi.
Bu makina ile 9 Ekim’de Brie-Chateau d’Armainvilliers’de 50 m lik bir uçuş gerçekleştirdi. .
Brest-Fransa’da tümü aluminyum kullanarak yapılmış, kanat açıklığı 13 m olan ve pilotsuz ağırlığı 80 kg gelen bu havadan ağır, kendi gücü ile uçan ilk uçak, kardeşi M. Luis ve Felix du Temple tarafından yapılmıştır. 17 Aralık 1903'te Wright kardeşler, hava taşıtları kumanda sorunları yüzünden kısa mesafelerin dışında uçuş yapamıyorlardı. 06 Nis 1909'da Henry Farman III (HF1) ile ilk kanatçık uygulaması gerçekleşti (Aileron = Fransızca “Kanatçık” demektir).[2]
Eleronların hava taşıtlarına uygulanmasının ardından taşıtların kumandaları kolaylaştı ve daha 10 yıl geçip te I. Dünya Savaşı başladığında, havadan ağır hava taşıtları gözetleme, keşif, topçu atışı için hedef belirleme ve düşmana karşı saldırıda kullanım içim uygun hale çoktan gelmişti.
Hava taşıtlarının tasarımları daha büyük ve güvenilir oldukça insanları ve yükleri taşımaya başladılar. Uzun mesafelerde yolcu ve yük taşıyan ilk hava taşıtı iskeletli dev zeplinler olmuştu.
Türünün en başarılı örneği, Graf Zeplindi. Ağustos 1929'da yaptığı bir dünya turu da dahil olmak üzere toplamda bir milyon milden fazla uçmuştu. Ancak zaman içinde uçak teknolojisindeki gelişmeler zeplinlerin bu üstünlüğüne son verdi ve Zeplinlerin "Altın Çağı" 6 Mayıs 1937'deki 36 kişinin ölümüyle sonuçlanan Hinderburg faciası ile son bulmuştu. Her ne ne kadar, zeplinleri tekrar gündeme getirmek için yani çabalar olmuş olsa da, zeplinler tarihteki güzel yerlerini hep korudular.
1920'ler ve 1930'lar boyunca uçak tasarımında çok büyük ilerlemeler oldu. Bu dönemin en başarılı tasarımlarından biri daha sonra yolcu havacılığı çağının da başlamasına neden olacak ve ilk dişe gelir anlamda gelir getiren yolcu uçağı olan Douglas DC-3 uçağıdır. II. Dünya Savaşı'nın başına gelindiğinde birçok kasaba ve şehir kendi havalimanlarını inşa etmişlerdi ve pilot sayısında da büyük bir artış olmuştu. '. Dünya Savaşı havacılığa içinde ilk jet uçağın ve ilk sıvı yakıtlı füzelerin de olduğu birçok yenilik getirdi.
II. Dünya Savaşından sonra, birçok pilotun terhis olması ve hem taşımacılık hem de eğitim amaçlı uçağın askerler tarafındna gereksinim fazlası olarak sivillerin kullanımına sunulmasıyla, özellikle Kuzey Amerika'da genel havacılıkta, hem özel hem de ticari havacılığı da içerecek biçimde, tam bir patlama oldu. Cessna, Piper ve Beechcraft gibi üreticiler, hafif uçakları da kapsayacak biçimde orta sınıf pazar için geliştirdiler.
1950'lere gelindiğinde, de Havilland Comet uçağının da oyuna dahil olmasıyla, sivil jet sektörü artık çok gelişmişti. Fakat ilk geniş anlamda kullanılan yolcu jeti Boeing 707 olacaktı. Aynı zamanda, turboprop uçaklar daha küçük çaplı uçaklar için geliştirilmeye başlandı ve bu sayede daha kısa mesafeler daha değişik hava koşullarına dayanabilen uçaklarla daha kolaylıkla aşılabilir oldu.
Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961 de uzaya giden ilk insan olurken, Neil Armstrong 21 Temmuz 1969'da aya ayak basan ilk insan oldu.
1960lardan beri, kompozit gövdeler ve daha sessiz daha güçlü motorlar kullanıma girdiler, ama en önemli yenilikler uçuş aletleri ve kumanda sistemleri üzerinde oldu. Transistörlerin elektronikğe dahil olmasıyla, GPS'in geliştirilmesiyle, uydu haberleşmesinin geliştirilmesiyle, çok daha küçük ve güçlü bilgisayar sistemlerinin yapılmasıyla ve LEDli göstergelerin üretilmesiyle, hem yolcu uçaklarının hem de daha küçük uçakların kokpitlerinde çinanılmaz değişiklikler oldu. Pilotlar daha kusursuz navigasyon yaparken hem yer şekillerini, hem dağlar gibi engelleri, hem etraftaki uçakları, hem de hava durumu gibi ayrıntıları önlerindeki ekranlardaki haritalar üzerinde gece veya düşük görüş mesafesinde olsalar bile görebiliyorlar.
21 Haziran 2004'te, Uzaygemisibir ilk özel sektöre ait uzay aracı olarak uzay uçuşu yapan ilk uzay taşıtı oldu ve böylece dünya atmosferi dışındaki bir olası havacılık pazarının da kapısı aralamış oldu.
Sivil havacılık
Sivil havacılık hem genel havacılık hem de tarifeli hava taşımacılığını da kapsayacak şekilde tüm askeri olmayan uçuşları kapsar.
Türkiye’de (Nuri Demirağ tarafından) üretilen ilk yolcu uçağı “Nu D.38” ilk şehirlerarası uçuşunu 26 Mayıs 1944 günü İstanbul’dan Ankara’ya yapmıştır..[3]
Tarifeli yolcu taşımacılığı
Önceleri çok daha fazla olmasına rağmen günümüzde sadece beş büyük üretici vardır:
- Airbus, Avrupa merkezli
- Boeing, ABD merkezli
- Bombardier, Kanada merkezli
- Embraer, Brezilya merkezli
- Tupolev, Rusya merkezli (Birleşik Havacılık İmalat Kurumu olarak değişecek)
Boeing, Airbus ve Tupolev geniş gövdeliyolcu uçaklarının üzerine eğilirken, Bombardier ve Embrarer dar gövdeli bölgesel yolcu uçaklarına eğiliyorlar.
1970'lere kadar, büyük havayollarınnın çoğu bayrak taşıyıcılardı ve bağlı bulundukları devletler tarafından finanse edildikleri için rekabetin getirdiği olumsuz etkilerden etkilenmiyorlardı. Birçok uluslararası hava hatları ortak kullanım antlaşmaları imzalanması rekabetin artmasına ve bununla birlikte tüketiçiler için daha ucuz ve uygun fiyatların oluşmasına neden oldu. 2000'li yıllara gelindiğinde, düşük bilet ücretleri, yüksek aylıklar ve 11 Eylül saldırıları ve SARS hastalığı gibi krizler ile yüksek yakıt fiyatlarının birleşmesi birçok eski havayolu şirketinin kayyuma alınmasına, iflas etmesine ya da başka bir şirket ile birleşmesine neden oldu. Fakat tam tersi olarak, aynı dönemde, Ryanair ve Southwest Havayolları gibi düşük maliyetli havayolları ise sağlıklı gelişimlerini sürdürdüler.
Genel Havacılık
Genel havacılık, askeri olmayan ve belli bir tarifeli hava taşımacılığı hariç her türlü uçuşu kapsar ve yelken kanat ile yapılan bir uçuştan Boeing 747 ile yapılan tarifesiz bir kargo taşımacılığına kadar olan çok geniş bir alanı kapsar. Gelecekte uçuşların büyük çoğunluğunun bu şekilde olması beklenmektedir.
İçerdiği çok geniş kapsamlı uçuşlar nedeniyle, genel havacılığı basit bir tanımla sınırlandırmak kolay değildir - genel havacılık, iş amaçlı uçuşları, özel havacılığı, uçuş eğitimlerini, balonlu uçuşları, paraşüt atlayışlarını, yelken kanat uçuşlarını, planör uçuşlarını, hava fotoğrafçılığını, motorlu yelken kanat uçuşlarını, hava ambulansı uçuşlarını, zirai ilaçlama uçuşlarını, trafik denetleme uçuşlarını, charter uçuşlarını, polis devriye uçuşlarını, orman yangını uçuşlarını ve diğer birçok farklı uçuşu kapsar.
Her ülke havacılığı değişik olarak kurallandırır, ancak çoğunlukla, genel havacılık kuralları onun ticari bir uçuşmu yaksa özel bir uçuşmu olduğuna göre ve tabiki ne çeşit bir hava taşıtı ile yapıldığına göre belirlenir. Türkiye'de bu kuralları koyan ve denetleyen kurum Ulaştırma Bakanlığına bağlı olarak çalışan SHGM'dir.[4]
Askeri havacılık
Balon gibi basit hava taşıtları 18. yüzyıl gibi erken bir dönemde bile askeri gözetleme amaçlı olarak kullanılmıştır. Yıllar geçtikçe askeri uçaklar çok değişik gereksinimlere yanıt verecek biçimde yetenekleri artacak şekilde üretilmeye başladılar. Birçok askeri uçak üreticisi firma, kendi devletlerinin askeri uçak gereksinimini karşılamak için rekabet ediyorlar ve bu firmalar arasındaki seçim daha çok fiyat, performans ve üretim hızı arasındaki ilişki değerlendirilerek karara bağlanıyor.
İç bağlantılar
Dipnotlar
- ↑ Şekli bozularak bugünkü bildiğimiz zeplin şekline ya da amerikan futbol topu şekline getirilmiş anlamında.
- ↑ "Telegram from Orville Wright in Kitty Hawk, North Carolina, to His Father Announcing Four Successful Flights, 1903 December 17". 1903-12-17. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151128160423/http://www.wdl.org/en/item/11372/. Erişim tarihi: 2013-07-22.
- ↑ "Türkiye'de İlk Uçak Üretimi"
- ↑ Svil Havacılık Genel Müdürlüğü Internet Sitesi
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||