Komuç
Kurucu Meclis Üyeleri Komitesi veya Komuch (Rusçası: Комитет членов Учредительного собрания (Комуч)), Ekim Devrimi ile Bolşeviklerin iktidarı almasının ardından Bolşevik iktidarını tanımayadığı için kapatılan Kurucu Meclis vekillerinin Bolşeviklere karşı başlatılan Rus İç Savaşı sırasında Samara kentinde 8 Haziran 1918 günü oluşturdukları iktidar organı.
Arka plan
Rusya’da Çarlık rejiminin yıkıldığı 1917 Şubat Devrimi ile beraber halkın talepleri arasında hep yer alan Kurucu Meclis seçimleri sürekli ertelenmişti. İkili iktidar döneminde Geçici Hükümet özellikle Sovyetler tarafından yükseltilen bu istekleri kendi iktidarına karşı tehdit olarak algılamıştı. Temmuz Günlerinden sonra iktidarını sağlamlaştıran Geçici Hükümet, Kornilov Olayından sonra iyice halkın desteğini kaybetmiş ve Ekim Devrimi ile birlikte Bolşevikler tarafından devrilmişti. İktidara gelen Bolşevikler Kurucu Meclis seçimlerinin yapılmasını sağlamış ve toplanmasına izin vermiştir. Ancak özellikle Bolşevik karşıtı SR’ların çoğunlukta olduğu Meclis, Bolşeviklerin yönetimde ve çoğunlukta olduğu Sovyet iktidarını tanımayı reddedince Bolşevikler tarafından zorla kapatılacaktır.
Kurulması
Bolşeviklerin iktidarı almasına karşı monarşi yanlılarının ağırlıklı olarak oluşturduğu Beyaz Hareket Rus İç Savaşını başlatacak ve bu sırada da kapatılan Kurucu Meclis’in SR üyeleri Bolşevik hakimiyetindeki topraklardan uzaklaşacaklardır. Samara bölgesinde bulunan Çekoslovak Lejyonunun buradaki Bolşevik iktidarı devrimesinden sonra SR vekiller 8 Haziran 1918 tarihinde Samara’da Komuch’un kuruluşunu ilan ederler. Buna göre Bolşevik iktidarını tanımayan Komuch, zorla kapatılan Kurucu Meclis’in otoritesiyle kurulduğunu ve dolayısıyla tüm Rusya’da iktidar olduğu iddiasıyla hareket eder.
Bileşenleri
Komuch, özellikle Beyaz Ordu hakimiyetindeki bölgelerde kurulmuştur. İlk başta beş SR Kurucu Meclis üyesince kurulmuştur:
- K.Volsky (Başkan)
- Ivan Brushvit
- Prokopiy Klimushkin
- Boris Fortunatov
- Ivan Nesterov
Komuch’un yayınladığı ilk bildiride iki üyenin daha ismi geçmektedir[1]. Bunlar:
- N. Shmelev
- V. Abramov’dur.
Komuch, Samara’ya gelenve çoğunluğu SR üyesi olan Kurucu Meclis vekillerinin sayısının artmasıyla büyüyerek Eylül ayına gelindiğinde 96 üyeye sahip olacaktır.
Faaliyetleri
Komuch Yürütme Organı başkanı Yevgeny Rogovsky’dir. Bölgedeki Bolşevik iktidarını Çekoslovak Lejyonu sayesinde deviren Komuch demokratik hakları iade eden açıklamalarla faaliyetlerine başlar. Buna göre 8 saatlik işgünü yeniden tesis edilir, işçi ve köylü toplantılarına, fabrika komitelerine ve sendikalara izin verilir. Ancak bu faaliyetlerinin yanı sıra Komuch, Sovyet kararlarının tersine olarak aldığı kararlarla fabrikaları ve bankaları yeniden eski sahiplerine iade eder, patron örgütlerine izin verir ve özel girişime izin verir. Sovyetlerin aldığı toprakların halka dağıtılması kararını da reddeden Komuch yoksul köylüler tarafından el konan toprakları sahiplerine iade eder. Ayrıca büyük toprak sahiplerinin korunması için askeri birlikler oluşturulup yoksul köylülere karşı saldırılarda bulunulur ve Beyaz Ordu için zorla askere alım işlemi yapılır.
Etkisi
İktidarını ilan ettiği bölgede özellikle yabancı ülkelerin doğrudan askeri desteğini arkasına alan Komuch, sanayi bölgeleri dışında Kızılordu ve Bolşeviklerin yeterince güçlü olmamalarının da etkisiyle hakimiyet alanını genişletir. Samara, Simbirsk, Kazan, Ufa ve Saratov Haziran ila Ağustos 1918 aylarında Komuch yönetimine geçer. Ancak özellikle işçi ve yoksul köylülüğe karşı uyguladığı politikalar Komuch’a karşı halkın yoğun tepki görmesine yol açar. Halk Komuch ve ona bağlı silahlı birliklere karşı direnişe geçmeye başlar. Bu sırada güçlenen Kızılordu da ilerlemektedir.
Sonu
Komuch, Ufa’da 8-23 Eylül 1918 tarihleri arasında yapılan Geçici Sibirya Hükümeti Konferansına katılır. Çeşitli bölgelerden gelen 170 delegeyle temsil edilir. Komuch bu toplantı sürerken Kazan ve Simbirsk’de iktidarı Bolşeviklere kaybeder. Konferansın sonunda kısa ömürlü Tüm Rusya Geçici Hükümeti ortaya çıkacaktır[2].
Ancak Amiral Aleksandr Kolçak’ın darbesinden sonra diğer kurumlar gibi Komuch da Kasım 1918’de tasfiye edilir.
Değerlendirme
Beyaz Ordu bileşenleriyle arasında ortak tek bir yan Bolşevik karşıtlığı olduğu için bir süre bu kurumdaki SR siyasi hattına tahmmül edilmiş daha sonra kurum tasfiye edilmiştir. Kurum iktidar olduğu dönemde halk için sahip çıkılacak hiçbir yenilik getirmemiş tersine Şubat Devrimi ile kazanılan çoğu hakkı gasp etmiştir. Bu yüzden halk desteği de olmayan kurum kolaylıkla tasiye edilmiştir. Tasfiyede SR siyasi hattının da belirsizliğinin payı büyüktür. Viktor Chernov önderliğindeki SR’lar Bolşevik karşıtı olmalarına rağmen Beyaz Ordu içersindeki monarşi yanlıları atrafından aşırı sol bulunarak desteklenmemiştir. SR’lar ise Kızılordu veya Beyaz Ordu arasındaki Rus İç Savaşında üçüncü bir taraf olmak isteseler de olamışlar ve ortadan kaldırılmışlardır. Parti içerisinden ayrılan Sol SR’lar Ekim Devrimi sürecinde Bolşeviklerle ittifak yapsa da Brest Litovsk Antlaşmasının imzalanmasından sonra yollarını ayıracaklar ve Bolşeviklere karşı başarısız bir darbe girişiminde bulunacaklardır.