Sımon Petlyura
Semen Vasilyeviç Petlyura (Ukraynaca: Симон Васильович Петлюра) (17 Mayıs 1879, Poltava, Ukrayna, Rus Çarlığı-26 Mayıs 1926, Paris, Fransa), Ukraynalı gazeteci, yazar, yayımcı, siyasetçi ve devlet adamı. 1917 Devrimi'nden sonra Ukrayna'da başarısızlıkla sonuçlanan bağımsızlık mücadelesinin önderi.
Yaşamı
1903'te Ukrayna Devrimci Partisi'nin yerel bir örgütlenmesine katılmak ve yurtdışında Rusya'daki Çarlık rejimi karşıtı makaleler yayımladığı gerekçesiyle tutuklandı. Serbest bırakılır bırakılmaz önce Kiev'e ardından o zamanlar Avusturya-Macaristan'ın egemenliğinde bulunan Lviv'e gitti. 1905 sonlarında ilan edilen afla Rusya'ya geri döndü.
1905'te Ukrayna Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin kurucuları arasında yer aldı. I. Dünya Savaşı'ndan önce sosyalist çizgide iki dergi yayımladı. Savaş boyunca Rus ordusunda subay oldu.
Şubat Devrimi'yle (1917) Rusya'daki çarlık yönetiminin devrilmesi üzerine, Ukrayna Merkez Konseyi'ne (Rada) seçildi. Bu meclisin Haziran 1917'de Ukrayna'yı özerk bir cumhuriyet ilan etmesinden sonra temmuzda yeni kurulan hükümetin savaş bakanlığını üstlendi. Kasım 1917'de Rada tarafından Ukrayna Halk Cumhuriyeti ilan edildi. Ama kısa bir süre sonra Ukrayna'yı işgal eden Almanlarca kukla bir hükümet kuruldu. Petlyura savaş bittiğinde ve Almanların çekilmesinin sonunda konseyin beş kişilik yürütme organının başkanlığını ve Ukrayna ordusunun ataman'lığını (önder) üstlenerek Ukrayna bağımsızlık hareketinin başına geçti. 1919 nisanında birliklerini bozguna uğrattığı Kızıl Ordu'ya karşı ve 1919 ekiminde yenildiği Anton Denikin'in Bolşevik karşıtı beyaz ordusuna karşı aynı zamanda savaştı. 1918 sonunda Ukrayna'yı işgal ederek onu düşüren Beyaz ordular 1919 sonbaharında Sovyet kuvvetlerine yenildi. Böylece Ukrayna, Sovyet yönetimine girdi.
Petlyura Sovyet rejimini yıkmak amacıyla 20 Nisan 1920'de Polonya devlet başkanı Józef Piłsudski ile ittifak kurarak Sovyetlere karşı savaşan Polonyalıları destekledi. Polonya'nın Kiev'i işgali sırasında (mayıs-haziran 1920) ayrılıkçı son Ukrayna hükümetini kurdu. Ama Sovyet-Polonya Savaşı'nın başlarındaki başarılarına rağmen Piłsudski ve Petlyura'nın kuvvetleri, Bolşeviklerin karşı saldırısıyla önce Vistül'ün doğusuna daha sonra da Varşova'ya kadar çekilmek zorunda kaldı. Polonyalılar başlattıkları karşı saldırıyla Kızıl Ordu'yu yendilerse de Ukrayna bağımsızlığını koruyamadı, Polonyalılarla Bolşevikler arasında imzalanan Riga Antlaşması (18 Mart 1921) Ukrayna'yı Sovyet denetiminde bıraktı.
Petlyura, Polonya'nın güneyindeki Tarnów'da kurulan sürgün hükümetinin ilişkilerini yürütürken, Sovyetler Birliği Polonya'dan Petlyura'nın iadesini istedi. Polonya kurnazca bir tertiple Semen Petlyura'yı kaybolmuş gibi göstererek Tarnów'dan gizlice Varşova'ya götürdü. Sovyetler Birliği'nin ısrarlı talepleri üzerine Petlyura 1924 sonlarında Varşova'yı terk ederek Paris'e taşındı.
Burada, iç savaş sırasında ona bağlı kuvvetlerin Ukrayna'da düzenlediği katliamlarda öldürülmüş Yahudilerin intikamını almak isteyen Şalom Şvartsbard adlı bir Yahudi tarafından gerçekleştirilen silahlı saldırıda öldürüldü.
Hatırası
Semen Petlyura bugün Ukrayna'da bir halk kahramanı kabul edilmektedir. Başkent Kiev ve doğum yeri Poltava heykelleri ve adını taşıyan pek çok mekan vardır. Buna rağmen 1917-20 arasında Ukrayna'daki Yahudilere yönelik katliamların başında olduğu gerekçesiyle Yahudiler arasında kötü bir şöhrete sahiptir.
Dış bağlantılar
| ||||||||||||||||||||||||||||||
