Porajmos
| Porajmos | |
|---|---|
| Nazi iktidarı ve II. Dünya Savaşı | |
|
Almanya'nın Asperg şehrinde 22 Mayıs 1940'ta tehcir için toparlanan çingeneler | |
| Bölge | Nazi Almanyası ve işgal toprakları |
| Tarih | 1933-1945 |
| Hedef | Çingeneler (Romanlar) |
| Saldırı türü | Soykırım, etnik temizlik, tehcir, katliam |
| Ölü | 220.000 - 800.000 |
| İşleyenler | Nazi Almanyası |
Porajmos veya Roman Kırımı, Çingene Soykırımı II. Dünya Savaşı'nda Nazi yönetimince gerçekleştirilen Çingenelere yönelik soykırımıdır. Kelime anlamı olarak yoketme ve yıkım anlamına gelen Porajmos veya Pharrajimos ve yine toplu katliam anlamındaki Samudaripen kelimeleri bu soykırımı ifade etmede kullanılmaktadır.[1]
Nazi Almanyası ve Çingeneler
Yahudilere karşı soykırım olan Holokost'tan önce başlanmış bu toplu katliam, zorunlu tehcir ve yoketme hareketinde temel motivasyon Nazi Almanyası'nın ve ideologlarının benimsediği aryan ırk yaratma fikri ve hastalıklı, sakat ve aşağı ırktan olup bu saflığı kirleten yabancıların temizlenmesi düşüncesiydi. Alman Kanını ve Onurunu Koruma Kanunu olarak da bilinen Nürnberg Yasaları ile yasal temele oturtulan fikirler uyarınca, üstün ırktan olmayanlar alt sınıf insanlardır ve ari ırkına ait insanlar ile evlenmeleri yasaklanmıştır. Bu yok edilmesi gereken aşağı ırklar tarifi içinde özürlüler, Çingeneler ve Yahudilerin sayılmış ve Alman ırkını nasıl bozduklarının vurgulanmıştır.[2] 1936 yılında Romanların seçme hakları tıpkı Yahudilere olduğu gibi ellerinden alındı ve 5 Temmuz 1936'da Alman İçişleri Bakanlığı "Çingenelerle mücadele" adıyla bir genelge yayınladı. Bu genelge uyarınca genel bir "Çingene taraması" başlatıldı ve Berlin kanalizasyonu yakınlarındaki Marzahn'da bir Çingene kampı kuruldu ve toplama kampı olarak işlev kazandı.[3] 8 Aralık 1938'de Nazi Partisi şefi Heinrich Himmler'in çıkardığı genelge ile Çingeneler Avusturya'daki Daçau, Sachsenhausen, Buchenwald, Lackenburg gibi toplama kamplarında gözaltına alındı ve dünya savaşı yıllarında farklı ülkelerdeki gettolara ve gaz odalarına sürüldüler.
II. Dünya Savaşı sırasında Yahudi soykırımının da başladığı günlerde 24 Kasım 1941 tarihli emirde, 707. Bölük komutanı Çingenelere yönelik "ari olmayan ırk" fikrinin yansımasını şu şekilde belirtiyordu:
“Yahudiler ve Çingeneler”… Emredildiği gibi, Yahudiler yok edilmeli girilen her yerde ve Çingenelerin de sonu gelmelidir. Büyük çapta Yahudilere karşı operasyon düzenlemek bölük birimlerinin işi değildir. Bu görev, siviller ve polis tarafından yerine getirilmekte. Eğer herhangi bir Yahudi grubuyla karşılaşırsa, duruma göre, bölük birimleri tarafından yok edilebilirler ya da yakınlarda bulunan gettolara gönderilebilirler. Daha sonra bu gettolardan, sivil birimlere ya da SD’ye verilirler.[4]
Soykırım
Başta Almanya, Avusturya, Hırvatistan, Macaristan, Romanya olmak üzere, Nazi yönetimi veya Nazi işgali sonrası kurulan idarelerce çıkartılan kanunlar ve uygulamalar uyarınca Çingene nüfusunun önemli kısmı mal ve mülkleri müsadere edildikten sonra toplama kamplarına gönderildiler. Dünya savaşının öncesindeki baskılar 13 Ekim 1942’de çıkarılan emirle toplu katliama dönüştü ve savaş bittiğinde, Auschwitz-Birkenau, Chelmno, Sobibor kampları olmak üzere çeşitli toplama kamplarına sevk edilen Alman ve Avusturya Çingenelerinden yarıdan fazlası (yaklaşık 25 bin) öldürülmüştür. Belzec, Jasenovac kamplarındaki Balkan Çingenelerinin kaybı ise bunun çok daha ötesindedir. O dönemde Avrupa'daki Çingene nüfusunun 1 milyondan az olduğu düşünüldüğünde, 220.000 ila 500.000 arasında değişen çingene katliamının boyutları ortaya çıkmaktadır.
Bu dönemde kamplara gönderilmeyen ve özellikle Bulgaristan, Yugoslavya, Arnavutluk, Sırbistan idareleri altında yaşayan Çingeneler için ise soykırım öncesi Almanya'daki gibi çalışma yasağı, seçme hakkının iptali, zorunlu çalışma, müsadere, çingene olmayanla evlilik yasağı ve zorla din değiştirme gibi uygulamalara maruz kaldı. Miklós Horthy idaresindeki Macaristan ve özellikle Ion Antonescu yönetimindeki Romanya'da soykırımın boyutları diğer ülkelere göre daha büyük kayıplara sebep olmuştur.
Kurbanlar
Columbia Guide to the Holocaust ve ABD Holocaust Memorial Museum'un internetteki ansiklopedisinden alınmış ülke bazlı yaklaşık kurban sayıları tablosudur.[5][6] Diğer araştırmalarda ise 200.000 ila 500.000 arası rakamlar görmek mümkündür. Bazı araştırmalar ise bunun da üstünde sayı vermektedir. Örneğin Teksas Üniversitesi'nde çalışan çingene kökenli Ian Hancock'a göre savaş dönemi Nazi daresi güdümündeki Estonya, Litvanya Lüksemburg, Hollanda ve Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde yaşayan bütün çingeneler soykırıma kurban edilmiştir.[7] Hawaii Üniversitesinden Rudolph Rummel bu sayıyı 258.000 olarak verirken Zbigniew Brzezinski bu sayının 800.000 seviyesinde olduğunu öne sürmektedir.
| Ülke | Çingene nüfusu, 1939 | Kurban sayısı (alt) | Kurban sayısı (üst) |
|---|---|---|---|
| Arnavutluk | 20.000 | ? | ? |
| Almanya | 20.000 | 15.000 | 15.000 |
| Avusturya | 11.200 | 6.800 | 8.250 |
| Belçika | 600 | 350 | 500 |
| Bulgaristan | 80.000 | 0 | 0 |
| Çekya (Bohemya ve Moravya) | 13.000 | 5.000 | 6.500 |
| Estonya | 1.000 | 500 | 1.000 |
| Fransa | 40.000 | 15.150 | 15.150 |
| Hollanda | 500 | 215 | 500 |
| İtalya | 25.000 | 1.000 | 1.000 |
| Letonya | 5.000 | 1.500 | 2.500 |
| Litvanya | 1.000 | 500 | 1.000 |
| Lüksemburg | 200 | 100 | 200 |
| Macaristan | 100.000 | 1.000 | 28.000 |
| Polonya | 50.000 | 8.000 | 35.000 |
| Romanya | 300.000 | 19.000 | 36.000 |
| Slovakya | 80.000 | 400 | 10.000 |
| Sovyetler Birliği (1939 sınırları) | 200.000 | 30.000 | 35.000 |
| Yugoslavya | 100.000 | 26.000 | 90.000 |
| Yunanistan | ? | 50 | 50 |
| Toplam | 947.500 | 130.565 | 285.650 |
Anma
Günümüzde bu soykırımda hayatını kaybeden ve katledilen Çingeneler için çeşitli ülkelerde anma etkinlikleri düzenlenmektedir. 2 Ağustos tarihi de Dünya Çingene Soykırımı Kurbanlarını Anma Günü olarak kabul edilmektedir.[8]
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Kaynakça
- ↑ Ian Hancock, Downplaying the Porrajmos: The Trend to Minimize the Romani Holocaust
- ↑ Milliyet - Naziler Yahudilerle birlikte Çingeneleri ve Polonya’lıları da katletmedi mi?
- ↑ Bianet - Nazi Almanyası'nda Roman Soykırımı - 17 Aralık 2011
- ↑ Förster 1998, s. 278.
- ↑ Niewyk, Donald L. (2000). The Columbia Guide to the Holocaust. Columbia University Press. ISBN 0-231-11200-9.
- ↑ "European Romani (Gypsy) Population". http://www.ushmm.org/wlc/en/media_nm.php?ModuleId=10005219&MediaId=359. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
- ↑ Karanth, Dileep (2009). "Ian Hancock". http://www.utexas.edu/cola/linguistics/faculty/profile.php?id=ianh. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.
- ↑ Odesa’da Çingene soykırımı kurbanları anıldı - 8 Ağustos 2010
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||