İslam hat sanatı

İnce Minareli Medrese girişinde oyulmuş hat

Dörtgen kufi döşemeler, Mescid-i Cami, Yezd, İran

Sultan Süleyman tarafından yaptırılmış Sülüs hat ve çini döşemeler, Kubbet-üs-Sahra, Kudüs, Filistin

İslâm'da hat sanatı, Arap harfleri çevresinde oluşmuş güzel yazı sanatıdır. Hat, Arapça çizgi demektir. Hat sanatı Arap harflerinin 6. yüzyıl ila 10. yüzyıl arasında geçirdiği bir gelişme dönemiyle ortaya çıkmıştır. Devamı hattı daha güzel şekillerde, değişik kurallar çerçevesinde yerine ve zamanına göre geliştirmek olmuştur.

Hat türleri

Hat sanatının doğduğu dönemde ortaya çıkan altı tür yazı vardır: Muhakkak, Nesih, Rikaa, Reyhânî, Sülüs ve Tevkî. Bunlara Sitte denir. Yazı türlerinden köşeli olan Kûfî, yuvarlak olan ise Nesih, Sülüs, Rika, Tevkî, Tomar, Muhakkak ve Gubarî gibi hatlardır. Bölgelere göre hatlar Mağribî (Kayrevânî, Endülüsî, Fâsî, Mağribî, Sudanî), Tâlik (Tâlik, Nestâlik, Divanî, Şîkeste, Divanî Celî), ve Uzakdoğu (Sinî, Cavî) olarak ayrılabilir.

Galeri

Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümünün temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz.

• 
  Hat sanatının bir icazet veya yeterlilik diploması örneği. Metni Raif Ali Efendi tarafından 1791 yılında yazılmıştır.
• 
  Bir hat sanatı örneği olarak Sultan II. Mahmud'un tuğrası.
• 
  8. yüzyıldan kalma Osmanlı dönemi hat yazısı: "Allah, Ali veli".
• 
  10. yüzyılın Şam'ından altın dinar.
• 
  Kufi tarzı 11. yüzyıl Kur'an-ı Kerim'i.
• 
  11. yüzyılın Nişapur'undan Sırlanmış Terakota çanak.
• 
  Mağribi Kufi tarzı 13. yüzyıl Kur'an-ı Kerim'i.
• 
  Çota İmambara, Hindistan'da Kufi tarzı hat.
• 
  Çota İmambara'da güvercin şeklinde Besmele.
• 
  13. yüzyıla ait Muhakkak tarzı Kur'an-ı Kerim.
• 
  15. yüzyıl Osmanlısı'ndan Muhakkak tarzı Kur'an-ı Kerim.
• 
  16. yüzyılda Sultan I. Selim'e takdim edilmiş Nesih tarzı yazı.
• 
  Sülüs tarzı döşeme, Semerkand, Özbekistan.
• 
  Ayasofya'yı süsleyen bir hat: "Ali, radiyallahu anh".
• 
  Osmanlı Türkçesi bir yazıda Talik tarzı.
• 
  Nestalik yazısı.
• 
  Nestalik yazısının orantıları ve hesapları.
• 
  11. yüzyıla ait Kur'an-ı Kerim'de Sıni yazısı.
• 
  Çince tercümesi ile Sıni tarzıyla yazılmış bir Kur'an-ı Kerim.

Çağdaş örnekler

• 
  Armut şeklinde Besmele.
• 
  Halka içinde Besmele.
• 
  Bir kuş biçiminde kaligram.
• 
  Malezyalı bir hattat tarafından uygulanan kaba taslak.

Kaynakça

• Ali Alparslan, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, 2nd ed. (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004)
• Wolfgang Kosack: Islamische Schriftkunst des Kufischen. Geometrisches Kufi in 593 Schriftbeispielen. Deutsch – Kufi – Arabisch. Christoph Brunner, Basel 2014, ISBN 978-3-906206-10-3
• Mühittin Serin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, 2nd ed. (İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2003)

Dış bağlantılar

• Kültür Bakanlığı
• İslam Hat Sanatı Örnekleri
• Library of Congress'deki Hat Koleksyonu (İngilizce)
• Ottoman Calligraphers and Their Works (İngilizce)