1974'te Türkiye

1974 yılında Türkiye'deki olayları.

Olaylar

Ocak

• 4 Ocak - İstanbul'da 1973'te, 149 cinayet işlendiği bildirildi.
• 10 Ocak - Yeni bir hükümet kurmakla görevlendirilen Başbakan Naim Talu başarı sağlayamadı.
• 11 Ocak - Kendisine uzun süre pasaport verilmeyen öğrenci liderlerinden Yüksek Mühendis Harun Karadeniz'in kolu, ilerlemiş kanser teşhisiyle Londra'da kesildi.
• 11 Ocak - Muhsin Ertuğrul, İstanbul Şehir Tiyatroları Genel Sanat Yönetmenliği'ne getirildi.
• 13 Ocak - CHP ile MSP, hükümet konusunda ortaklık için anlaştı.
• 14 Ocak - Türk-İş Başkanı Seyfi Demirsoy, Londra'da kanserden öldü.
• 14 Ocak - Antalya'da 35 yıl aradan sonra kar yağdı.
• 26 Ocak - Bülent Ecevit başkanlığındaki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) - Milli Selamet Partisi (MSP) koalisyon hükümeti (37. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti) göreve başladı.
• 26 Ocak - İzmir'de, THY'nin Fokker F-28 tipi "Van" isimli uçağı kalkışı sırasında pistin 100 metre uzağında yere çakıldı. Beş mürettebattan dördü ve 68 yolcudan 62’si öldü.
• 28 Ocak - "Devrimci Subaylar Örgütü" davasında 33 subay, 6-12 yıl arasında değişen hapis cezalarına çarptırıldı.
• 31 Ocak - Türk-İş Genel Başkanlığı'na Kontenjan Senatörü Halil Tunç seçildi.
• 31 Ocak - CHP-MSP Af Komisyonu, rüşvet, yolsuzluk, ırza geçme suçlarını af dışında bıraktı.
• 31 Ocak - Askeri Yargıtay, Kürdistan Demokrat Partisi'ni kurmaktan hükümlü olan 10 kişinin cezasını onayladı.

Şubat

• 1 Şubat - Başbakan Ecevit, CHP-MSP koalisyon hükümetinin programını açıkladı.
• 1 Şubat - İzmir ve çevresinde deprem oldu. 100 ev yıkıldı. İki kişi öldü. İzmir Saat Kulesi'nin tepesi uçtu.
• 2 Şubat - Ünlü müzisyen Orhan Avşar, trafik kazası sonucu öldü.
• 4 Şubat - Türkiye Yazarlar Sendikası kuruldu
• 14 Şubat - Yazar ve gazeteci İsmail Cem İpekçi, TRT Genel Müdürlüğü'ne atandı.
• 23 Şubat - Ankara Tabipler Odası Onur Kurulu, 12 Mart Muhtırası'ndan (1971) sonra gözaltına alınanlara kötü davranan Dr. Metin Denli'ye iki ay meslekten men cezası verdi.

Mart

• 1 Mart - İstanbul, Kartal'daki bir bankanın kasası meçhul kişiler tarafından açılarak 228 bin TL çalındı.
• 3 Mart - Türk Hava Yolları'nın 981 sefer sayılı uçuşu; Dünya sivil havacılık tarihinin o tarihe kadarki en büyük kazası Paris'in Orly Havaalanı yakınlarında meydana geldi. İstanbul-Paris-Londra seferini yapan THY'nin DC-10 tipi "Ankara" jet yolcu uçağı, Londra'ya gitmek üzere havalandıktan az sonra ormanlık bir alana düştü. Kazada çeşitli uluslardan 335 yolcu ve 12 mürettebattan kurtulan olmadı.
• 11 Mart - Alkollü içki olduğu gerekçesiyle biranın ruhsatsız yerlerde satılması, İçişleri Bakanı Oğuzhan Asiltürk'ün valiliklere gönderdiği bir genelge ile yasaklandı.
• 12 Mart - Türkiye'de ilk kez Ankara Atatürk Sanatoryumu'nda Çin Usulu iğneler kullanılarak "Akupunktur" anestezisi uygulandı.
• 17 Mart - MSP İstanbul İl Kongresi'nde konuşan Necmettin Erbakan, İstanbul'da Karaköy Meydanı'na dikilen "Güzel İstanbul" adlı heykelin kaldırılacağını söyledi.
• 18 Mart - İstanbul-Bandırma feribot seferleri başladı.
• 18 Mart - "Ankara" isimli THY uçağının, arka bagaj kapısının çıkması yüzünden düştüğü kesinlikle anlaşıldı.
• 18 Mart - Karaköy Meydanı'na dikilen "Güzel İstanbul" adlı çıplak kadın heykeli, valiliğin verdiği emir üzerine gece vinçle yerinden kaldırılıp götürüldü.
• 27 Mart - "Ankara" uçağının mürettebatının ailelerine 170 bin-270 bin TL arasında tazminat ödeneceği açıklandı.
• 28 Mart - Ünlü yönetmen Elia Kazan herkesten habersiz olarak Türkiye'ye geldi.
• 28 Mart - TBMM'de genel af teklifinin tümü kabul edildi ve maddelere geçildi.

Nisan

• 6 Nisan - Piyasaya milyonlarca sahte 500 TL'lik süren bir şebekenin yedi üyesi, Mali Polis tarafından yakalandı.
• 8 Nisan - Birleşmiş Milletler Genel Sekreter Yardımcısı Roberto Guyer, Kıbrıs sorununu görüşmek üzere Ankara'ya geldi.
• 12 Nisan - Yunanistan, Türkiye ile ilişkilerinde gerginleşme olmadığına dair açıklama yaptı.
• 16 Nisan - Eski Demokrat Partililere siyasi haklarının geri verilmesi yolundaki teklif, Cumhuriyet Senatosu'nda ikinci kez görüşüldükten sonra kanunlaştı.
• 19 Nisan - İstanbul Boğaziçi Köprüsü'nden yayaların geçmesine, 2 Mayıs'ta izin verileceği açıklandı. Geçiş ücreti 1 TL olarak belirlendi.
• 25 Nisan - Türkiye Gazeteciler Sendikası tarafından Türkiye'ye davet edilen film yıldızı Sophia Loren ve yapımcı eşi Carlo Ponti, İstanbul'a geldi.
• 28 Nisan - Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar; "görüş, düşünce ve inançlarına ters düştüğü"nü öne sürerek tabii senatörlüğü kabul etmedi.
• 28 Nisan - James Bond filmleriyle tanınan Sean Connery ile İngiltere Kraliçesi'nin kız kardeşi Prenses Margaret ve eşi Lord Snowdon, Şark Ekspresinde Cinayet adlı filmin bazı sahnelerine çalışmak üzere İstanbul'a geldi.

Mayıs

• 7 Mayıs - Sanayi ve Teknoloji Bakanı Abdülkerim Doğru, bu yıl 60 bin yerli otomobil üretileceğini söyledi.
• 10 Mayıs - Sait Faik Hikâye Armağanı'nı Can Parası adlı kitabıyla Fakir Baykurt kazandı.
• 14 Mayıs - Genel af teklifi, TBMM'de kanunlaştı. 141. ve 152. maddeler af kapsamı dışında kaldı.
• 15 Mayıs - Şehit gazeteci Hasan Tahsin adına İzmir Konak alanına dikilen "İlk Kurşun Anıtı", Cumhurbaşkanı Korutürk tarafından törenle açıldı.
• 17 Mayıs - CHP Parti Meclisi, genel af yasası dolayısıyla ortaya çıkan gelişmeleri takibe aldı. Ecevit, "Şahsi eğilimim istifadır" dedi.
• 22 Mayıs - Fenerbahçe 1973-74 Sezonu lig şampiyonluğundan sonra, iki maçlık final serisinde Bursaspor'a üstünlük sağlayarak Türkiye Kupası'nı da kazandı.
• 24 Mayıs - Orhan Kemal Roman Armağanı'nı Yenişehir'de Bir Öğle Vakti adlı eseriyle Sevgi Soysal kazandı.
• 29 Mayıs - TBMM Sosyal İşler Komisyonu, İşçi kıdem tazminatını 30 güne çıkaran tasarıyı kabul etti.

Haziran

• 5 Haziran - Ankara 19 Mayıs Stadyumu'nda oynanan ve normal süresi 2-2 sonlanan maçı uzatmalar sonrasında 3-2 kazanan Beşiktaş, Başbakanlık Kupasını tarihindeki üçüncü defa kazandı.
• 8 Haziran - Boğaziçi Köprüsü'nden yedi ay bir haftalık sürede 100 milyon TL'den fazla gelir sağlandığı açıklandı.
• 8 Haziran - Ankara 19 Mayıs Stadyumu'nda oynanan maçı Beşiktaş 3-0 kazanarak Cumhurbaşkanlığı Kupası'nı ikinci kez elde etti.
• 11 Haziran - Libya Büyükelçiliği Ankara'da yapılan Kocatepe Camii için 4.800.000 TL teberruda bulundu.
• 17 Haziran - Mobil ve BP petrol şirketleri hükümetin, "ithalat ve üretim eski fiyattan yapılacak" şartını kabul etti.
• 22 Haziran - Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (TSİP) kuruldu.
• 22 Haziran - Yazar Çetin Altan'ın Bir Avuç Gökyüzü adlı romanı, Ankara Savcılığı'nca müstehcen bulunarak toplattırıldı.
• 30 Haziran - Memurlara iki günlük hafta tatili uygulaması başladı.

Temmuz

• 1 Temmuz - Nihat Erim Hükümeti'nce yasaklanmış olan haşhaş ekimine denetimli olmak koşuluyla 7 ilde izin verildi.
• 5 Temmuz - Haşhaş kararı ABD'de çok sert tepkilere yol açtı. ABD, Ankara Büyükelçisi William B. Macomber, Jr.'i istişare için Washington D.C.'ye çağırdı.
• 15 Temmuz - Kıbrıs'ta, Yunanistan'a bağlı subayların yönetimindeki Ulusal Muhafız Gücü Kuvvetleri, bir hükümet darbesi yaparak yönetime el koydu. Lefkoşe Radyosu'ndan yaptıkları yayında, Devlet Başkanı Makarios'un da öldürüldüğünü iddia eden darbeciler, bir "Ulusal Kurtuluş Hükümeti" kurulduğunu belirterek, eski Enosis'cilerden Nikos Sampson'un devlet başkanı sıfatıyla and içtiğini ve Kıbrıs'ta bir "Yunan Cumhuriyeti" ilan edildiğini açıkladılar.
• 16 Temmuz - ABD ve Britanya, Türkiye'nin Kıbrıs'a karışmamasını istedi. Sovyetler Birliği, darbeyi "faşist" diye niteledi. Amerikan 6. filosuna Kıbrıs'a hareket emri verildi. Başbakan Ecevit'in çağrısı üzerine siyasi parti liderleri son gelişmeleri görüştü.
• 17 Temmuz - Başbakan Bülent Ecevit Britanya Başbakanı Harold Wilson'la Londra'da görüştü. Gazetecilere, "Yunan hükümetini, olayların tahrikçisi ve sorumlusu sayıyoruz" dedi.
• 20 Temmuz - Kıbrıs Harekâtı - Uluslararası alanda beş günden beri yapılan görüşmeler olumlu sonuç vermeyince Ecevit Hükümeti, Kıbrıs'a müdahale kararı aldı. Sabahın erken saatlerinde Türk Ordusu'nun Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Kıbrıs Adası'na indirme ve çıkarma yapmaya başladı.
• 21 Temmuz - Kıbrıs'ta havada ve karada savaş başladı.
• 22 Temmuz - Kıbrıs Harekâtı, Birleşmiş Milletler'in ateşkes çağrılarına uyularak sona erdi.
• 23 Temmuz - Kıbrıs'ta, Nikos Sampson istifa etti, yerine Glafkos Kliridis geçti. Türk Ordusu'nca esir alınan 700'den fazla Yunan askeri Mersin'e getirildi.
• 25 Temmuz - Kıbrıs için ateşkes görüşmeleri İsviçre'nin Cenevre şehrinde başladı.
• 30 Temmuz - Kıbrıs'taki "Yabancı" kuvvetlerin geri çekilmesine ilişkin hükmün Türkiye tarafından kesinlikle reddedilmesi üzerine kesilen görüşmeler yeniden başladı ve Cenevre Antlaşması imzalandı. Antlaşmada müdahale hakkı bir daha belirtildi.

Ağustos

• 1 Ağustos - ABD Temsilciler Meclisi'nde, Türkiye'ye ABD yardımının kesilmesi yönünde bir karar onayladı.
• 3 Ağustos - Yunanistan, Cenevre'de ikinci barış konferansına katılmak için, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ateşkes anlaşmasından önceki sınırlara çekilmesini istedi.
• 3 Ağustos - Henry Kissinger'ın Avrupa İşler Yardımcısı Arthur Hartmann, Ankara'ya gelerek Ecevit'e bir iyi niyet mesajı iletti.
• 4 Ağustos - Hartmann, Ankara'da Kıbrıs Türk Yönetimi Başkanı Rauf Denktaş ile görüştükten sonra Lefkoşe'ye gitti.
• 5 Ağustos - Girne limanının batısındaki Rumlar, denizden ve havadan takviye alıp Türk Silahlı Kuvvetleri'ne gece yarısı saldırdı. Çarpışmalar sabaha kadar sürdü.
• 14 Ağustos - Kıbrıs'taki Türk varlığını korumak için İkinci Barış Harekatı başlatıldı.
• 16 Ağustos - Kıbrıs Barış Harekatı'nın ikinci kısmı da bitti. Birleşmiş Milletler'in çağrısına uyularak ateşkes ilan edildi.
• 19 Ağustos - Kıbrıs'ta Birinci ve İkinci harekatlarda yaşamını yitiren Türk askeri sayısının 250 civarında olduğu açıklandı.
• 28 Ağustos - Keban Barajı, enerji üretimine başladı.^[1]

Eylül

• 1-10 Eylül - 1974 Antalya Altın Portakal Film Festivali
• 3 Eylül - Başbakan Ecevit, "Koalisyon ortağı MSP ile aramızda hükümet etme ve siyaset anlayışı bakımından uzlaştırılması, bağdaştırılması oldukça güç ayrılıklar bulunduğu kanısına her gün biraz daha üzülerek varıyorum" dedi.
• 4 Eylül - Erbakan: "Zorla ortaklık olmaz" dedi.
• 9 Eylül - Keban Barajı, Başbakan Ecevit tarafından törenle açıldı.
• 10 Eylül - Haliç Köprüsü törenle açıldı.
• 13 Eylül - Sinema oyuncusu Yılmaz Güney, Yargıç Sefa Mutlu'yu öldürdü.
• 14 Eylül - Türk Silahlı Kuvvetleri'ne 10 milyon TL bağışlayan Vehbi Koç'a madalya verildi.
• 18 Eylül - Başbakan Bülent Ecevit koalisyon hükümetinde anlaşmazlık olduğu gerekçesiyle istifa etti.
• 20 Eylül - ABD Senatosu, Türkiye'ye yapılan askeri yardımın kesilmesini onayladı. Ecevit, bu kararı "Amerika için de düşündürücü" olatak niteledi.
• 22 Eylül - Bir haftada 200 milyon TL'lik Kıbrıs Harekatı tahvili satıldı.
• 25 Eylül - ABD Temsilciler Meclisi de, 90'a karşı 307 oyla Türkiye'ye askeri yardımı kesme kararı aldı.
• 26 Eylül - Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) müsteşarı Bahattin Özülker, bir denetleme için gittiği Samsun'daki otel odasında ölü olarak bulundu.
• 28 Eylül - 1974 yılı sonunda Türkiye'de 21 milyon kişinin televizyon seyredebileceği açıklandı.

Ekim

• 1 Ekim - AP Genel İdare Kurulu, hükümeti kurmakla görevlendirilen Demirel'e tam yetki verdi.
• 2 Ekim - Cemal Madanoğlu davasında İstanbul 2 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi, bütün sanıklar için oybirliği ile beraat verdi.
• 3 Ekim - Kıbrıs Özerk Türk Yönetimi Bölgesi'nde Türk Lirası'nın geçerli olduğuna dair kararname, Türk Yönetimi'nin Resmi Gazetesi'nde yayınlandı.
• 10 Ekim - Cumhurbaşkanı Korutürk hükümeti kurma görevini, ikinci defa Başbakan Bülent Ecevit'e verdi.
• 16 Ekim - Sıkıyönetim Mahkemesi Başkanı iken üç idam kararı veren General Ali Elverdi AP'ye katıldı.
• 18 Ekim - ABD Başkanı Gerald Ford, Amerika Temsilciler Meclisi'nin Türkiye'ye askeri yardımın kesilmesi konusundaki üçüncü kararını onayladı.
• 19 Ekim - Mustafa Barzani kuvvetlerinden kaçan 2 bin Iraklı, yanlarında 20 bin kadar küçük ve büyükbaş hayvan olduğu halde sınırı geçip Türkiye'ye sığındı.
• 23 Ekim - AP Büyük Kongresi'nde Demirel, 1308 oy ile Genel Başkan seçildi.
• 25 Ekim - Kurtuluş Savaşı'nın hayatta kalan son büyük komutanı, Süvari Orgenerali Fahrettin Altay öldü.
• 29 Ekim - Boğaziçi Köprüsü'nden bir yılda geçen 11 milyon 310 bin 500 araçtan, 162 milyon 390 bin TL ücret alındığını açıklandı.

Kasım

• 3 Kasım - Dışişleri Bakanı Turan Güneş, New York'ta Yunanistan Dışişleri Bakanı Dimitrios Bitsios ile görüştü ve "İki ülke arasında Kıbrıs konusunda biraz yaklaşma var" dedi.
• 5 Kasım - Bütün partiler, CHP'nin azınlık hükümeti kurmasına karşı çıktılar.
• 7 Kasım - Başbakan Ecevit, Cumhurbaşkanı Korutürk'e yeni hükümeti kurma görevini iade etti.
• 10 Kasım - İstanbul Üniversitesi'nde sağ eğilimli olduklarını açıklayan 14 profesör yayınladıkları bildiride, beş sağ partinin birleşip hükümeti kurmasını istedi.
• 12 Kasım - Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, arka arkaya görevlendirdiği Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit'in başarısızlıkla sonuçlanan hükümet kurma girişimlerinden sonra bu görevi Kontenjan Senatörü Sadi Irmak'a verdi.
• 15 Kasım - AP, yeni kurulacak Sadi Irmak hükümetine üye vermeyeceğini açıkladı. CHP ve DP'nin de üye vermemesi üzerine Irmak, partiler üstü hükümet kuracağını açıkladı.
• 17 Kasım - Başbakan Sadi Irmak yeni hükümeti açıkladı. Çoğu TBMM dışından oluşan ve bir de kadın bakan bulunan hükümeti Cumhurbaşkanı Korutürk onayladı.
• 21 Kasım - Maliye Bakanlığı 1975 bütçesinin 120 milyar TL olacağı açıkladı.
• 23 Kasım - Keban Hidroelektrik Santralı, sonra çıkan arızalar sonunda tamamen durdu. Türkiye'de elektrik sıkıntısı ve kısıntısı yeniden başladı.
• 29 Kasım - Sadi Irmak Hükümeti, TBMM'de güvenoyu alamadı.

Aralık

• 2 Aralık - Gökçekaya Hidroelektrik Santrali'yla Seyit Ömer Termik Santralı arızalandı. Türkiye'nin günlük elektrik ihtşyacında 5,5milyon kilovat saat açık oluştu. Bütün illerde elektrik kısıtlaması başladı.
• 7 Aralık - Yunanistan'dan Kıbrıs'a gelen Başpiskopos Makarios, daha sonra Başkanlık Sarayı'nda yaptığı konuşmada "Türkiye'nin yaptığı fiili durumu hiçbir zaman kabul etmeyeceğiz. Bana darbe yapanları affettim. Mücadeleye devam edeceğim" dedi.
• 15 Aralık - CHP 22'nci Kurultayı Ankara'da toplandı.
• 18 Aralık - Kıbrıs'ta Britanya üssünde bulunan Türkler, ziyaret için gelen Makarios'u protesto ederek kampa sokmadılar.
• 19 Aralık - AP, MSP, CHP ve MHP başkanları, "seçim ittifakı" konusunu görüştü.
• 28 Aralık - Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) hazırladığı 1975 programı, Bakanlar Kurulu'nda değiştirilerek kabul edildi.

Ölümler

Ocak-Mart

• 14 Ocak - Seyfi Demirsoy, Türk-İş Başkanı

Nisan-Haziran

• 15 Nisan - Yusuf Muammer Alakant, siyasetçi (d. 1904)
• 13 Mayıs - Turgut Zaim, ressam (d. 1906)
• 25 Mayıs - Ulvi Uraz, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu, yönetmen (d. 1921)
• 5 Haziran - Hilmi Ziya Ülken, felsefeci ve sosyolog (d. 1901)
• 17 Haziran - Refik Koraltan, Türk siyasetçi (d. 1890)

Temmuz-Eylül

• 25 Temmuz - İsmet Küntay, yazar (d. 1923)
• 8 Ağustos - İsmail Galip Arcan, oyun yazarı, tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1894)
• 9 Ağustos - Aliye Berger, ressam (d. 1903)
• 25 Ağustos - Abdülhak Kemal Yörük, siyasetçi, adalet bakanı (d. 1897)

Ekim-Aralık

• 25 Ekim - Fahrettin Altay, Türk Kurtuluş Savaşı kahramanlarından asker ve politikacı (d. 1880)
• 13 Aralık - Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Türk romancı, gazeteci, şair, diplomat (d. 1889)

Kaynakça