Kartal, İstanbul

Koordinatlar: 40°54′N, 29°10′E

Kartal
—  İlçe  —
Soldan Sağa 1-Kartal Sahili 2-Kartal Tarihi Çarşısı 3-Kartal Tren İstasyonu Çevresi 4-Surp Nışan Ermeni Kilisesi
Kartal'ın İstanbul'daki konumu
Koordinatlar: 40°54′K 29°10′D / 40.9°K 29.167°D / 40.9; 29.167
Ülke Türkiye
İl İstanbul
Coğrafi bölge Marmara
Yönetim
 - Kaymakam Cemil Aksak [1]
 - Belediye başkanı Altınok Öz (CHP)
Yüzölçümü [2]
 - Toplam 278 km2 (107,3 mi2)
Rakım [3] 10 m (33 ft)
Nüfus (2015)[4]
 - Toplam 457,552
 - Kır -
 - Şehir 457,552
Zaman dilimi UDAZD (+3)

Kartal, İstanbul'un Anadolu yakasında, Marmara Denizi kıyısında, Kocaeli Yarımadası'nın güney batısında yer alan, 2008 sayımına göre 501,209 (TÜİK) ve mücavir alanıyla birlikle 48.000 m² yüzölçümü olan bir ilçedir. Kartal ilçesi, batıda Maltepe, kuzeyde Sancaktepe, kuzeydoğuda Sultanbeyli ve doğuda Pendik ilçeleriyle çevrilidir. İstanbul'un en yüksek yeri Aydos Dağı ve İstanbul'un Balkonu diye adlandırılan Yakacık Tepesi Kartal'dadır.  

Etimoloji

Kartal'a bağlı Aydos Tepesi'nin adı Bizans döneminde "Aetos" idi. Aetos Yunanca'da "Kartal" anlamına gelir ve semt günümüzdeki ismini buradan almıştır.

Coğrafya

Kartal ilçesi, Kocaeli yarımadasının güneybatı kesiminde yer alır. Doğusunda Pendik, batısında Maltepe, kuzeyinde Sultanbeyli ve Sancaktepe ilçeleri, güneyinde ise Marmara Denizi ile çevrilidir. Kartal yirmi mahalleden oluşmakta olup, 2186 adet cadde ve sokağa sahiptir. Yüzölçümü Aydos Ormanı dahil 391,73 km2 dir.[5] Kartal'ın önemli akarsularından Paşaköy Deresi, Kavaklıdere ve Fındıklı Dere Ömerli Barajı'na dökülür.[6]

İklim

Karadeniz'in yağışlı iklimi ile Akdeniz'in ılıman iklimi arasında kalan Kartal kışın Balkan Yarımadası'nın soğuk, Karadeniz'in yağışlı ve Akdeniz'in ılıman güneşli ikliminin etkisinde kalır. Bu nedenle kıştan ilkbahara, yazdan sonbahara geçiş çok defa fark edilmez. Kış aralık ayından Nisan ayına kadar sürer, ortalama 7 gün kar yağar, yaklaşık 25 gün de don olur.[6] Yazları sıcak ve kurak olup ortalama sıcaklık 24 derecedir. Kış ortalama sıcaklığı ise 5-6 derece civarındadır. İlçede poyraz ve lodos hakim rüzgarlardır.

Tarihçe

Cumhuriyet Öncesi

Kartal İlçesinin tarihi gelişimini 6.yüzyılın başlarından itibaren incelemek olanaklıdır. İlçenin Samandıra ve Yakacık gibi yerleşim birimlerinde yapılan kazılarda çıkan tarihi yapıtların Bizans dönemine ait oldukları anlaşılmıştır. 1080-1083 yıllarında bütün Anadolu'yu ele geçiren Selçuklu Sultanı Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından Pendik, Kartal ve Maltepe'nin ele geçirilmesinden sonra bu hükümdarla zamanın Bizans İmparatoru arasında Dragos Çayı sınır olarak belirlenerek 1081 yılında bir antlaşma yapılmış[7] ve Süleyman Şah bu sınırın dışına çıkmamayı taahhüt etmiştir. Bu çay bugünkü Maltepe'nin batısında Maltepe ile Kartal arasında sınırı teşkil eden ve Dragos tepesinin yanından geçerek denize dökülen küçük bir sudur. Anadolu'da Türklerle Bizanslıların ilk sınırı bu anlaşma ile oluşturulmuştur. Kartal, 1400 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır.[8] 1755 yılında Adalar'a bağlı bir nihayi olan Kartal 1757'de Üsküdar'a bağlı bir nihayi olur. 1850'de İzmit Sancağı'na bağlı bir kaza olan Kartal, 1861'de Vilayet Nizamiyesi'yle tekrar Üsküdar'a bağlanır. 1870 yılında çıkarılan bir nizamnameyle Kartal bir kaymakamlık olarak teşkil edilir ve bir yıl sonra temelli olarak İstanbul şehremaneti sınırlarına katılır. 1871 Vilayet Nizamnamesi gereğince Kartal'da belediye kurulur ve ilçenin ilk belediye reisi Yasin Ağa olur.[5] Katral, 1888 yılında İstanbul şehremaneti sınırlarına katılır.

Cumhuriyet Dönemi

1928'e kadar, o zaman Üsküdar'a bağlı olan Kadıköy'ün Bostancı, İçerenköy, Suadiye, İnönü ve Kayışdağı mahallelerini ve bugünkü Adalar ilçesini kapsıyordu. 1947 yılında, endüstri bölgesi olarak ilan edilmesinin ardından, Kartal, İstanbul'un hızla büyüyen ilçelerinden biri haline gelmiştir. 1951'de Gebze'den Tuzla beldesini alan ilçe, 1973'te, Haydarpaşa-Gebze banliyö tren hattının açılması ile birlikte bu gelişme ivme kazanmıştır. 1987'ye kadar İstanbul'un büyük ilçelerinden olan ve o dönem batıda Kadıköy, kuzeybatıda Üsküdar and Beykoz, kuzeyde Şile ve doğuda Gebze ilçelerine komşu olan Kartal, 1987'de Pendik (1987'de Pendik'e bağlanan Tuzla 1992'de ayrı ilçe olmuş ve 1994'te Esenyalı ve Güzelyalı semtlerini Pendik'e verip bugünkü sınırlarına ulaşmıştır), 1992'de Maltepe (1994'te Ümraniye'ye geçen ve bugün Ataşehir'e bağlı Yeni Çamlıca mahallesini kapsıyordu) ve Sultanbeyli ilçelerinin ayrılmasıyla oldukça küçülmüş, 1998'de Maltepe'den ayrılan Ferhatpaşa mahallesinin Samandıra Beldesi'ne bağlanmasıyla yeniden Kadıköy ilçesine komşu olmuş ve az da olsa büyümüşse de bugünkü sınırlarına 2009'da Ümraniye'den ayrılıp Sancaktepe adıyla ilçe olan Sarıgazi'ye Paşaköy'le Ferhatpaşa mahallesinin küçük bir bölümüyle birlikte bağlanan Samadıra'nın ve Ataşehir'e bağlanan Ferhatpaşa mahallesinin büyük bölümünün ayrılmasıyla ulaşmıştır. 2010'lu yıllarda, İstanbul'un iki ana adalet sarayından biri olan Anadolu Adliyesi'nin Kartal'a inşa edilmesi, ilçenin önemini arttırmıştır.

Kültür

Kartal Cemevi'nin içerisi

Kartal ilçesinin sosyo-kültürel yapısı çeşitlilik gösterir. Bunda iç göçün ve buna bağlı olarak artan nüfusun etkisi büyüktür. Cumhuriyetin erken yıllarında endüstriyel bir bölge olarak tasarlanan ve gelişen Kartal, özellikle 80'lerden sonra, İstanbul'un merkezi yaşama alanlarından birine dönüştü. Buna bağlı olarak kültürel yaşam da hızla gelişti. Hasan Ali Yücel ve Kartal Bülent Ecevit Kültür Merkezleri Kartal'ın merkezinde faaliyet sürdürürken, merkez dışındaki yerleşim yerlerinde ikamet eden vatandaşların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Hürriyet, Uğur Mumcu, Soğanlık ve Yakacık mahallelerinde de kültür merkezleri inşa edilmiştir.[8] 1950 ve 1970’ li yıllarda, Kartal’da üç kapalı salon sineması ve 14 tane de yazlık sinema vardı.

Eğitim ve Sağlık

2010 yılında kurulan Süleyman Şah Üniversitesi ilçe sınırları içerisinde kurulmuş ilk yüksek öğrenim kurumudur. Aynı zamanda Marmara Üniversitesi Özcan Sabancı Sağlık Bilimleri Fakültesi ve Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Kartal'dadır. Kartal ilçesi sağlık kurumları açısından İstanbul'un en zengin ilçelerinden birisidir. İlçede 4 adet devlet hastanesi, 3 adet özel hastane, 5 adet poliklinik, 9 adet tıp merkezi bulunmaktadır.

Ulaşım

Kartal‟da ilk vapur iskelesi 1857 yılında inşa edilmiştir. İlçede ulaşım denizyolu, demiryolu ve otoyol ile sağlanmaktadır. Kartal, Kurtköy 'de bulunan Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı'na 15 kilometre uzaklıktadır. 1950’lerden beri Kartal ve Yalova arasında çalışan Mudanya ve Çardak isimli arabalı vapurları 1980'lerde emekliye ayrılmıştır. Günümüzde Kartal'dan Adalar ilçesine motor, Yalova iline de deniz otobüsü seferleri yapılmaktadır. Boğaziçi Köprüsü ve Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'ne giden otoban ve E5 karayolu da Kartal'dan geçer. Kadıköy-Kartal arası uzanan Bağdat Caddesi ve Tuzla ile Bostancı arası sahil yolu Kartal'daki diğer karayolu ulaşım seçenekleridir. Kartal'a Haydarpaşa-Gebze arasında çalışan banliyö ve Haydarpaşa-Adapazarı arasında çalışan Adapazarı Ekspresi'yle de ulaşılabilir. Temmuz 2012'de açılan Kadıköy-Kaynarca metrosunun bir durağı Kartal'dadır.

Nüfus ve Demografik Yapı

Yıldız Teknik Üniversitesi'nin Mayıs 2013 tarihinde yaptığı ankette, Bakırköy, Adalar ve Kadıköy'le birlikte halkın kendini en güvende hissettiği dört ilçeden biri olmuştur.[9] Son yıllarda ilçede yapılan büyük ölçekli rezidanslar nedeniyle demografik yapısında ciddi bir değişim gerçekleşmiştir. Kartal’da ortalama oturma süresi 17,22 yıldır. 1987 yılında Pendik, 1992 yılında Maltepe ve Sultanbeyli ve 2009 yılında Samandıra beldesinin Kartal ilçesinden ayrılması nedeniyle Kartal ilçesinin nüfusunda azalma meydana gelmiştir. 2008 TÜİK istatistiklerine göre en yoğun nüfuslu mahallesi Hürriyet mahallesi, en az nüfus barındıran mahalle ise Yukarı mahallesidir.[10]

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[11] 97.803 20.139 77.664
1970[12] 168.822 35.381 133.441
1975[13] 287.105 53.073 234.032
1980[14] 413.839 68.291 345.548
1985[15] 572.546 557.664 14.882
1990[16] 611.532 506.477 105.055
2000[17] 407.865 337.390 70.475
2007[18] 541.209 427.111 114.098
2008[19] 426.748 426.748 veri yok
2009[20] 426.680 426.680 veri yok
2010[21] 432.199 432.199 veri yok
2011[22] 440.887 440.887 veri yok
2012[23] 443.293 443.293 veri yok
2013[24] 447.110 447.110 veri yok
2014[25] 450.498 450.498 veri yok
2015[26] 457.552 457.552 veri yok

Politika

Yerel Seçimler

Kartal Belediye Başkanları ve Partileri[27]
Yıl Belediye Başkanı PartiOy Oranı
1977 Mehmet Ali BüklüCHP%58,57
1984 Ali DuranoğluANAP%42,63
1989 Mehmet Ali BüklüSHP%40,11
1994 Mehmet SekmenRP%28,68
1999 Mehmet SekmenFP%31,50
2004 Arif DağlarAKP%41,52
2009 Altınok ÖzCHP%41,33
2014 Altınok ÖzCHP%45,02

Genel seçimler

Yıl Parti Oy Oranı
1961 AP %43
1965 AP %55
1969 AP %50
1973 CHP %49
1977 CHP %56
1983 ANAP %42
1987 ANAP %34
1991 SHP %24
1995 RP %25
1999 DSP %24
2002 AK PARTİ %36
2007 AK PARTİ %45
2011 AK PARTİ %45
Haziran 2015 AK PARTİ %37
Kasım 2015 AK PARTİ %43

Kardeş Şehirler

Kaynakça

  1. ↑ http://www.kartal.gov.tr/default_B1.aspx?content=1000
  2. ↑ 6/11
  3. ↑ http://www.yerelnet.org.tr/ilceler/ilce_belediye_koordinat.php?ilceid=198652
  4. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFD0Y57e. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  5. 1 2 Kartal Kaymakamlığı Resmi İnternet Sitesi verilerine göre (http://www.kartal.gov.tr/default_B1.aspx?content=1027)
  6. 1 2 İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (http://www.istanbulkulturturizm.gov.tr/TR,71481/kartal.html)
  7. ↑ Merçil, Erdoğan (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi. Ankara: TTK Basımevi. s. 423.
  8. 1 2 http://www.kartal.bel.tr/tr/Kartalrehberi/KartalHakkinda.aspx
  9. ↑ İstanbul'un en güvensiz ilçesi hangisi, Milliyet - ☀http://gundem.milliyet.com.tr/istanbul-un-en-guvensiz-ilcesi-hangisi/gundem/SonDakikaGaleri/29.04.2013/1700615/default.htm?PAGE=1
  10. ↑ Kartal Belediyesi 2010-2014 Stratejik Planı - http://www.kartal-bld.gov.tr/tr/dosyalar/KartalBelediyesi2010_2014StratejikPlani.pdf
  11. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BspnalDP. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtnUNOfc. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btq0ofgf. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuecxDI. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtwhrZ4v. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyLQ6l1. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0TLwnT. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1ywlV9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  19. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3myMLK. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  20. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuD084fM. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFahLvT. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  22. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGuLIDJ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  23. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxjn5rm. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  24. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUvLF4J. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  25. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFD0Y57e. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  26. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  27. ↑ yerelnet.org.tr, Kartal Belediyesi
  28. ↑ Kartal Municipality Official Website - Sister Towns
  29. ↑ Kartal Belediyesi Meclis Toplantısı

Dış bağlantılar

Kartal ilçesinin mahalleleri

Atalar  · Cevizli  · Cumhuriyet  · Çavuşoğlu  · Esentepe  · Gümüşpınar  · Hürriyet  · Karlıktepe  · Kordonboyu  · Orhantepe  · Ortamahalle

Petrol-İş  · Soğanlık  · Topselvi  · Uğur Mumcu  · Yakacık Çarşı  · Yakacık Yeni  · Yalı  · Yukarımahalle  · Yunus

Semtler: Aydos  · Dragos  · Yakacık
İstanbul Portalı
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/28/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.