Azerbaycan'ın dış ilişkileri

Azerbaycan'ın uluslararası politikaları ve ilişkileri, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin diğer devletler, fikir akımları ve uluslararası teşkilatlarla olan ilişkilerinin tamamına verilen addır. Azerbaycan Devleti dış ilişkilerde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin taraf olduğu ve kabul ettiği uluslararası yasal düzenlemelere bağlıdır.

Azerbaycan'ın bulunduğu bölge jeostratejik ve ekonomik açıdan dünyanın politik haritasında çok önemli bir yer almaktadır. Bu yönden Azerbaycan hem komşu politikasında hemde diğer bölgelerdeki ülkelerle olan ilişkilerinde denge politikası yürütmektedir. Burada tüm ülkelerle aynı mesafede olmak, ilk olarak Azerbaycan ulusal çıkarlarının dış politikanın temeli olarak kabul ediliyor. Diğer ülkelerle ilişkilerde denge politikasının baz alınması Azerbaycan'ın bulunduğu bölgenin son derece hassas olmasından kaynaklanıyor.^[1]

Tarih

Azerbaycan'ın uluslararası politikaları ve ilişkilerinin ilk temelleri 1918 ile 1920 yılları arasında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti döneminde atıldı. Kısa ömürlü Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, altı ülke ile diplomatik ilişkiler kurmayı başardı ve Ankara Hükûmeti, Alman İmparatorluğu ile Finlandiya'ya diplomatik temsilciler gönderdi.^[2]

Azerbaycan Cumhuriyeti'in bugünkü bağımsız dış politikası Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla, Azerbaycan'ın bağımsızlığını elde etmesi ile şekillenmiştir. 1920 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edildikten sonra, diğer Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinde de olduğu gibi Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin iç ve dış siyasetini Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin yönetim kurulu belirtmekte idi. Ancak 18 Ekim 1991 yılında Azerbaycan bağımsızlığını ilan etti ve böylece ülkenin bağımsız iç ve dış politikasının temeli atıldı.^[1]

Sovyetler Birliği'nin çökmesinden sonra kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti'nin uluslararası platformda tanınması ise yaklaşık bir yılı buldu, çünkü bağımsızlığının ilk yıllarında ülkede yönetim sık sık el değiştiriyordu ve bu da dış politikayı olumsuz yönde etkiliyordu. Misyonların karşılıklı değişimi de dahil olmak üzere tam diplomatik ilişkiler, ilk kez Türkiye, Pakistan, Amerika Birleşik Devletleri, İran^[2] ve İsrail ile kuruldu.^[3] Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin önemini özellikle vurguladı.^[4][5] İki devlet, birbiri arasındaki ilişkiler için "İki Devlet, Tek Millet" (İki dövlət, tək millət) ibaresini kullanmaktadır.^[6] Azerbaycan'ı 6 Kasım 1996 tarihinde tanıyan Bahreyn, ülkeyi tanıyan en son ülke oldu.^[7]

Bağımsızlığını kazanmasıyla Azerbaycan Birleşmiş Milletler, Bağımsız Devletler Topluluğu, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı gibi uluslararası örgütlere üye olmuştur. Bu örgütlerden Dünya Ticaret Örgütü'nde gözlemci statüsüne sahiptir.^[8] 9 Mayıs 2006 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından İnsan Hakları Konseyi üyeliğine seçilmiştir.^[9] Azerbaycan, bugüne kadar 158 ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuştur ve 38 uluslararası örgüte üyedir.^[8]

Azerbaycan Cumhuriyeti'nin dış politikasının amaçları

Azerbaycan Cumhuriyeti'nin dış politikasının amaçları şunlardır: Azerbaycan Devleti'nin bağımsızlığını, egemenliğini ve ülke bütünlüğünü ve güvenliğini korumak, tüm bunları uluslararası güvenlik sistemleri ile bağlamak; Azerbaycan'ın ulusal çıkarları ile örtüşen ülkelerle daha sıkı işbirliği içerisinde olmak, müttefiklik yapmak, bu imkanları kullanarak uluslararası sistemde kendi duruşunu sağlamlaştırmak; Bölgede yaşanmış herhangi bir gerginliğin veya anlaşmazlığın giderilmesi için çaba göstermek; Halkın çıkarları doğrultusunda ekonomik siyaset yürütmek, ülke ekonomisini uluslararası ekonomik sistemde temsil etmek; Yabancı ülkelerle bilimsel, kültürel, insani ilişkiler kurmak ve bu doğrultuda çalışan kuruluşlarda faaliyet göstermek.^[1]

Azerbaycan Cumhuriyeti'nin dış politikasının öncelikleri

Azerbaycan'ın dış politikasının öncelikleri şunlardır: Her şeyden önce toprak bütünlüğünün korunması; Dağlık Karabağ ve çevresinde işgal altında olan yedi bölgenin işgal edilmesi sorunlarının ortadan kaldırılması;^[10][11] Avrupa ve Avrupa-Atlantik yapısına uyum; uluslararası güvenliğe katkı; uluslararası örgütlerle işbirliği; bölgesel işbirliği ve ikili ilişkiler; savunmanın güçlendirilmesi; iç politika sayesinde güvenliğin teşviki; demokrasinin güçlendirilmesi; ahlaki değerlerin bilimsel, eğitimsel ve kültürel politikalarla korunması; etnik ve dini hoşgörünün korunması; ekonomik ve sosyal kalkınma; iç güvenliği ve sınır güvenliğini artırmak; göç, enerji ve ulaşım güvenliği politikası.^[10]

2007 yılının sonlarında Azerbaycan Hükûmeti, Ermeni işgali altındaki Dağlık Karabağ toprakları üzerinde uzun zamandır devam eden anlaşmazlığın çözülmemesi halinde yeni bir savaşın körükleneceğinin neredeyse kesin olduğunu belirtti.^[10] Hükûmet, askeri bütçesini artırma sürecindedir. Ayrıca, Azerbaycan ve Türkiye arasında Gürcistan üzerinden Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının 2016 açılması, Ermenistan'ı işgal ettiği Dağlık Karabağ'dan çekilmeye zorlayacağını düşünen Ermeni diasporası, Avrupa Birliği ve ABD'deki lobiler bu projenin karşısında olduklarını açıkça dile getirmektedirler.^[12]

Ayrıca bakınız

• Azerbaycan'ın dış temsilcilikleri
• Azerbaycan'daki diplomatik temsilcilikler listesi

Kaynakça

1. "Dış politika". Azerbaijans.com. 29 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130529161416/http://www.azerbaijans.com:80/content_1004_tr.html. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2007. 
2. "Azerbaijan – Foreign Relations". Country Studies. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130725090711/http://countrystudies.us/azerbaijan/36.htm. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2007. 
3. Lenk, Arthur (7 Mart 2007). "15th Anniversary of Israel-Azebraijan Diplomatic Relations". Ministry of Foreign Affairs of Israel. 17 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120217010810/http://baku.mfa.gov.il/mfm/Data/113213.pdf. Erişim tarihi: 21 Mart 2008. 
4. Kardas, Saban. "Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan". Eurasia Daily Monitor Volume. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151209000151/http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=34116. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010. 
5. Katik, Mevlut. "Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position". EurasiaNet. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151209235410/http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav042304.shtml. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010. 
6. "2 devlet tek millet tek yürek". Hürriyet. 26 Ekim 2011. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402091329/http://www.hurriyet.com.tr/gundem/19085407.asp. Erişim tarihi: 13 Nisan 2013. 
7. "Bilateral relations". Ministry of Foreign Affairs. 4 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070504074309/http://www.mfa.gov.az/eng/foreign_policy/bilat.shtml. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2007. 
8. "Azerbaijan: Membership of international groupings/organisations:". British Foreign & Commonwealth Office. 9 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070609103711/http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019233781986. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2007. 
9. "Elections & Appointments – Human Rights Council". United Nations. 20 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081220224503/http://www.un.org/ga/60/elect/hrc/. Erişim tarihi: 3 Ocak 2009. 
10. "National Security Concept of the Republic of Azerbaijan". United Nations. 23 Mayıs 2007. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140113172319/http://www.un.int:80/azerbaijan/pdf/National_security.pdf. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2007. 
11. Selim Özertem, Hasan. "Independence of Kosovo and the Nagorno-Karabakh Issue". TurkishWeekly. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150403084731/http://www.turkishweekly.net/columnist/2886/independence-of-kosovo-and-the-nagorno-karabakh-issue.html. Erişim tarihi: 24 Nisan 2008. 
12. "Armenia opposes Turkish-Azeri railway". ISN Zurich. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110614065719/http://www.isn.ethz.ch/isn/Current-Affairs/Security-Watch/Detail/?ots591=4888caa0-b3db-1461-98b9-e20e7b9c13d4&lng=en&id=52072. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2006. 

Dış bağlantılar

• Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı (Azerice) (İngilizce)