Mehmed Namık Paşa

Müşir Mehmed Emin Namık Paşa (İstanbul, 1804 – İstanbul, 1892) 19. yüzyılda yaşamış Osmanlı devlet adamıdır. Mekteb-i Harbiye'yi kurmuş, iki defa Bağdat Valisi olarak görev almış, Osmanlı Devleti'nin ilk Londra Büyükelçisi olmuş, Serasker ve Şeyh-ül Vüzera unvanlarını elde etmiştir.

Namık Paşa 1804 yılında İstanbul'da doğdu. Babası Osmanlı Sarayı'nda öğretmen olan Halil Ramis Ağa'ydı. Dedesi Ümmeti Konevî , Antalya Akseki'nin Cevizli köyünden İstanbul'a gelmiştir. 14 yaşına kadar babası tarafından eğitim aldı. 1816 yılından sonra Divanı Hümayun'da öğrenimine devam etti.

1834 yılında Ahmed Fevzi Paşa ile birlikte Sultan'ın emriyle Mekteb-i Harbiye'nin kurulmasına öncülük etti. Aynı yıl Osmanlı Devleti'nin Londra Büyükelçiliğine atandı. 1843'te vezir rütbesine yükseldi. Daha sonra Müşir olarak Arabistan Ordusunun başına geçti. 1851 yılında Irak ve Hecaz orduların başındaki Müşir olarak atandı ve Bağdat Valisi oldu. Ancak bir yıl sonra İstanbul'a geri çağrıldı. İstanbul döndükten sonra 1852 yılında Tophane Müşiri, 1853 yılında da Ticaret Nazırı oldu.

Kırım Savaşı Osmanlı Devleti mali açıdan zor durumunda bırakmıştı. Namık Paşa Ticaret Nazırı olarak finansman aramak amacıyla Paris ve Londra'ya gitti. Ancak Avrupa devletlerin garantilerini vermeden bankacılar aşırı yüksek faiz talep ettiler, ve Namık Paşa bu finansmanı sağlayamadı. İngiltere seyahatine ait tuttuğu notlar Tarih ve Hayat Mecmuası'nda 6 bölüm halinde yayınlanmıştır.

Namık Paşa 1856 yılında Cidde Valisi, 1860 yılında Askeri Kurul Başkanı, daha sonra da Serasker olarak görev aldı. 1861 yılında ikinci kez Bağdat Valisi olarak atandı. Bu kez yönetimindeki topraklar, günümüzdeki Irak'a tekabül etmektedi çünkü Basra ve Musul vilayetleri de Bağdat Vilayetine bağlanmıştı. İstanbul'a dönüşünde bugün İstanbul Üniversitesi olarak işlev gören Harbiye binasını inşa ettirdi. 1872 ve 1876 yılları arasında iki defa Şura-yı Devlet reisliği yaptı. 1883 yılında kendisine Şeyh-ül Vüzera unvanı verildi.

Namık Paşa yaşamının son yıllarını Kabataş'tan Ayaspaşa'ya kadar olan konağında geçirdi. 1892 yılında vefat etti. Konağının bulunduğu Gümüşsuyu'nda sokak günümüzde "Namık Paşa Yokuşu" olarak anılmaktadır. 4 kez evlenmiş, ancak bir eşinden boşanmıştır. 11 çocuğu olmuştur. Bugün torunları Türkiye, Mısır, Ürdün, ABD, İngiltere, Fransa ve Hindistan'da yaşamaktadır.

Kaynaklar

• Şehabeddin Akalın, "Mehmed Namık Paşa, İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, c. IV, İstanbul 1953, sy. 7, s. 127-145.
• Candan Badem, "The Ottomans and the Crimean War", Sabancı Üniversitesi, Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• Gokhan Çetinsaya, Ottoman Administration of Iraq, 1890-1908, Routledge, London and New York 2006.
• Ahmet Nuri Sinaplı, Şeyhül Vüzera, Serasker Mehmet Namık Paşa, Yenilik Basımevi, İstanbul 1987.