Çelikhan

Çelikhan, Adıyaman ilinin bir ilçesidir.

Çelikhan
—  İlçe  —
Türkiye'de bulunduğu yer
Adıyaman İli Siyasi Haritası
Ülke	Türkiye
İl	Adıyaman
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Yönetim
- Kaymakam	Adem Kaya
- Belediye başkanı	Mustafa Bulut (AK Parti)
Yüzölçümü
- Toplam	584 km^2 (225,5 mi^2)
Rakım	1.388 m (4.554 ft)
Nüfus (2015)[1]
- Toplam	15,213
- Kır	6,808
- Şehir	8,405
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	02600
İl alan kodu	0416
İl plaka kodu	02
İnternet sitesi: Belediye sitesi

GENEL BİLGİ

2015 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre Çelikhan ilçesinin merkez nüfusu 8.405 olup, bucak ve köylerle birlikte 15.213’dır.ADNKS^[2]

Çelikhan ilçesi, doğuda Sincik ilçesi, batısında Malatya'nın Doğanşehir ilçesi, Güneyin de Adıyaman ili, Kuzeyin de Malatya ili Yeşilyurt ilçesi ile çevrilidir. İlçeye bağlı 1 kasaba ile 17 köy bulunmaktadır. İlçe ve Köylerin yerleşim yerleri genellikle dağlık ve engebelidir.

Çelikhan İlçesi Adıyaman'a 56, Malatya'ya 57 km dir.

Malatya-Adıyaman arasında bulunan Güneydoğu Torosların devamı olan yüksek dağların arasın da kurulmuş bir ilçedir. Rakımı , ilçe merkezi 1388 m dir. İlçenin yapısı dağlık ve engebelidir.

İlçede karasal iklim hüküm sürmektedir. Kışları kar yağışlı ve soğuk yazları ise sıcak ve kuraktır. Ancak rakım yüksek olduğundan yaz aylarında Adıyaman il ve ilçelerine nazaran oldukça serindir. ilçenin yüksek dağı Akdağ olup rakımı 2700 m yüksekliktedir. En önemli akarsuları Bulam ve Abdulharap çayıdır. Abdulharap çayı üzerin de Çat barajı kurulmuştur.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[3]	14.335	3.305	11.030
1970[4]	16.187	4.134	12.053
1975[5]	17.040	5.066	11.974
1980[6]	18.391	5.229	13.162
1985[7]	20.752	7.057	13.695
1990[8]	21.391	8.033	13.358
2000[9]	20.271	11.306	8.965
2007[10]	15.547	8.205	7.342
2008[11]	15.540	8.253	7.287
2009[12]	15.396	8.224	7.172
2010[13]	15.426	8.263	7.163
2011[14]	15.205	8.213	6.992
2012[15]	15.126	8.227	6.899
2013[16]	15.387	8.406	6.981
2014[17]	15.381	8.456	6.925
2015[18]	15.213	8.405	6.808

EĞİTİMİ

İlçede 1 Anadolu lisesi,1 Anadolu imam-hatip lisesi,2 Çok programlı olmak üzere toplam 5 lise mevcut çok programlı lisenin birisi ilçemiz kasabası olan pınarbaşında bulunmaktadır.ilçe genelinde 10 adet müstakil ilköğretim okulu mevcuttur. Toplam 27 ilk öğretim okulu mevcuttur. Bu okullarda 1799 kız 2225 erkek toplam 4034 öğrenci okumakta olup 214 öğretmen ilçede görev yapmaktadır . ilçe Milli Eğitim Müdürklüğünden aldığımız bilgilere göre ; ilçemizde öğretmen ve branş açığı bulunmamaktadır.tabi bu güney doğu ilçesinde küçük yerleşim birimlerinde nadir olan bir durumdur.

İlçedeki Halk Eğitimi Çalışmaları 1982 yılında başlamıştır. Halk Eğitim Merkezine ait bir hizmet binası bulunmamaktadır. Merkez çalışmalarını Kültür Sitesindeki 2 odada yürütmeye çalışmaktadır. Şimdiye kadar Halk Eğitim Merkezinin çeşitli dallarda açmış olduğu kurslar devam etmektedir. 23 Mart 1981 tarihinde yurt çapında başlatılan okuma-yazma seferberliği ilçede başarıyla yürütülmüş olup, bu çalışmalar neticesinde ilçe merkezinde okuma-yazma bilenlerin oranı %90.7'ye; köylerde ise bu oran %85'lere kadar çıkarılmıştır.

EKONOMİ

İlçe halkının geçim kaynağı çoğunlukla tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Ancak arazi yapısının dağlık ve engebeli olmasından dolayı tarıma elverişli alanlar oldukça sınırlıdır. İlçenin toplam 44.200 dekarlık tarım alanı mevcuttur. Bu miktarın 30.000 dekarlık alanında tütün, 3.000 dekarlık alanında hububat, 1.600 dekarlık alanında meyve, 3.800 dekarlık alanında bağ ve 500 dekarlık alanında ise sebze tarımı yapılmaktadır. İlçede yetiştirilen Çelikhan Tütünü Türkiye'de üretilen tütünler arasında önemli bir yere sahiptir.^[19] Yetiştirilen bahçe bitkileri arasında elma, armut, kiraz, şeftali, kayısı, erik, ceviz gibi meyveleri saymak mümkündür. Bununla birlikte tarıma teşvik amacıyla "Havza Projesi" çerçevesinde 1999 yılında 150.000 adet Amerikan asma anacı, 9.000 adet fıstık, kiraz, elma, şeftali, kayısı ve zeytin fidanı, 2000 yılında 2.000 adet ceviz fidanı, 20.000 adet Amerikan asma anacı ve 300 kg fiğ tohumu dağıtılmıştır.

İlçede her ne kadar geçmişe oranla azalma görülse de kısmen de olsa geçimini hayvancılıkla sağlayan aileler bulunmaktadır. Tarıma imkan tanımayan alanlarda özellikle de ilçenin dağlık köylerinde koyun ve keçi gibi küçükbaş hayvancılığın yaygın olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra ilçede besicilik ve süt inekçiliği de yapılmaktadır. Son yıllarda Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı'nın desteğiyle özellikle süt inekçiliği ve son zamanlarda kiraz yetiştiriciliğine önem verilmektedir.Küçükbaş ve büyükbaş hayvancılığın yanı sıra arıcılık alanında da ciddi manada bir gelişme gözlenmektedir. İlçede halen 6.000 adet çerçeveli fenni kovan mevcuttur. Bu kovanlardan ortalama kovan başına 15 kg verim elde edilmektedir. Bu da, ilçenin nüfusu göz önünde bulundurulduğunda, hiç de küçümsenmeyecek bir miktardır. Ayrıca üretilen balın floranin açısından zengin olması kaliteyi arttırmakta, elde edilen bal piyasa içerisinde değer kazanmaktadır. Bu vesile ile ilçede her yıl düzenli olarak "Bal Festivali" düzenlemekte, düzenlenen festivalin ilçe tanıtımında büyük rolü bulunmaktadır.

Bütün bunların yanı sıra Malatya'yı Adıyaman'a bağlayacak olan yolun yapılmasıyla birlikte ilçe ekonomisinin daha da canlanacağı tahmin edilmektedir.

İDARİ YAPISI

ÇELİKHAN SAAT KULESİ

Çelikhan ilçesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi içerisinde yer almakla birlikte, Doğu Anadolu Bölgesi geçiş noktasında bulunmaktadır. Bu nedenle de iklim özellikleri bakımından Doğu Anadolu Bölgesi'nin İklim özelliklerini taşır. Doğusunda Sincik ilçesi, batısında Doğanşehir ilçesi, Güneyinde Adıyaman ili, Kuzeyinde Yeşilyurt ilçesi ile çevrilidir. İlçeye bağlı bir kasaba ile 17 köy bulunmaktadır. Bu 17 köye bağlı bulunan irili ufaklı 21 mezra bulunmaktadır.

İlçe ve Köylerin yerleşim yerleri genellikle dağlık ve engebelidir. İlçe Malatya ve Adıyaman illeri arasında yer almakta olup, Adıyaman İline 50, Malatya İline 90 km uzaklıktadır.Tamamlanan yeni malatya yolu ile Çelikhan Malatya arası 40 km'ye düştü.

Çelikhan İlçesi önceleri, Malatya İline bağlı iken 14 Haziran 1954 tarih ve 6418 sayılı kanunla kurulan Adıyaman iline bağlanmıştır. İlçenin yüzölçümü 477 km2 olup. 2015 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre ilçe merkezinin nüfusu 8.405 olarak çıkmıştır. Kasaba ve köylerle birlikte ise nüfusu 15.213'dür.^[2] İlçe merkezi 9 mahalleden oluşmaktadır. Bunlar: Bistikan, Başpınar Cami,Bahçelievler,Zafer,Fatih, Cumhuriyet,Yunus Emre,merkez,yeni mahalle, İlçemize bağlı Pınarbaşı kasabasında ise 8 mahalle mevcuttur. Bunlar: Kaya Mahallesi, Cami Mahallesi, Hacılar Mahallesi, Kurudere Mahallesi, Balıkburnu Mahallesi, Aktaş Mahallesi, İnönü ve Çamlıyayla mahalleleridir.

TARİHÇESİ

Hitit, Asur, Pers, Makedonya, Selevkos, Roma ve Bizans devletlerinin egemenliği altında kalan Çelikhan bölgesi, Hz. Ömer (r.a) zamanında Arapların eline geçmiş ve Keysun'a bağlanmıştır. 949 yılında tekrar Bizanslılar tarafından alındıysa da 1071 yılında Malazgirt Zaferi'nden sonra Çelikhan yöresi Malatya ve Adıyaman illeriyle beraber Selçukluların eline geçmiştir. 1391-1389 yıllarında Yıldırım Beyazıt komutasındaki Osmanlı Türkleri bu bölgeyi Memlük beylerinin elinden almış ancak birkaç yıl sonra bölge Timur ordularının egemenliğine girmiştir. 1516 yılında yapılan Koçhisar Savaşı sonunda bölge Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim tarafından Dulkadiroğulları beyliğinden alınarak Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.

1839 Tanzimat Fermanı'ndan sonra yapılan adli, askeri ve mülki ıslahat sonunda merkezi Harput olan Mamurat-ül Aziz eyaletine bağlanmıştır. ( Bu tarihte Mamurat-ül Aziz eyaletine bağlı üç sancaktan birini Malatya teşkil etmekteydi.) 1864 yılında vilayetlerin kurulması hakkındaki nizamname ile büyük kadılıklar ilçe, küçük kadılıklar ise bucak müdürlüğü haline getirilince "Ortaköy" adında bir bucak müdürlüğü kurulmuştur. Bu tarihten sonra eski adı Arga olan Malatya'nın Akçadağ ilçesine bağlı bir yerleşim birimi konumunu almıştır. 1927 yılına kadar Akçadağ'a bağlı olan Çelikhan, 1927-1931 yılları arasında Koçali Bucak Müdürlüğüne bağlanmıştır. 1931 yılında ise Çelikhan adıyla bir bucak müdürlüğü kurulmuştur.

Çelikhan'ın ilk ismi KOMAŞİR (kürtçe ismi) olarak bilinir. Daha sonra bu isim ÇELİKHAN adıyla - Cumhuriyet tarihi itibariyle- değiştirilerek yazılı kaynaklara geçmiştir.

Esas yerleşik halkını HAMKODA, PERTA, SİSA ve TILLA oymakları oluşturmaktadır. Bunun yanında Ankara'nın Haymana ilçesinden ALUŞA, BIŞAR, HALİLA ve KULA oymakları, Gaziantep'in İslahiye ve Araban İlçesinden gelen HACA oymağı, Adıyaman'nın ova köylerinden gelen HACI MAHMUT oymağı, Yağızatlı (Bistikan ) köyünden gelen 12 aile ile Köseuşağı köyünden gelen birkaç aile de bu yerleşik halka dahil olmuşlardır.

1869 yılında meydana gelen bir depremle bugünkü Merkez Camii civarında çok sayıda evin yıkıldığı, 98 kişinin de hayatını kaybettiği bilinmektedir. Diğer taraftan 1934 yılında halk arasında "Mıtık" adı verilen bulaşıcı, salgın bir hastalığın Çelikhan'da baş göstermesi ile çok sayıda insan ölmüş, çok sayıda aile de civar il ve ilçelere göç etmek zorunda kalmıştır.

Ortaköy Bucak Müdürlüğü Bölgesi'nde o tarihlerde Porga, Bulam, Abdulharap ve Köseuşağı adlarıyla toplam dört köy bulunmaktaydı. Bu durum 1 Haziran 1954 yılına kadar devam etmiştir. 4 Mart 1954 tarih ve 6325 sayılı yeniden 10 ilçe kurulması hakkındaki kanun gereğince 1 Haziran 1954 tarihinde Malatya iline bağlı olarak kurulan Çelikhan ilçesi, daha sonra 14 Haziran 1954 tarih ve 6418 sayılı kanunla Besni, Gerger, Gölbaşı ve Kahta ilçeleriyle birlikte kurulan Adıyaman iline bağlanmıştır.

TURİZM

BEY PINARI : İlçemizin batısında Çelikhan-Adıyaman karayolunun 5. km'sinde, yol kenarındadır. Geniş alanı ve söğüt gölgeleri olması ile iyi bir piknik ve dinlenme yeridir. Suyu oldukça soğuktur.

ZERBAN SUYU : İlçemizin Pınarbaşı kasabası merkezindedir. Efsanevi özelliği , suyun soğuk ve gölgelik yerlerinin olmaları nedeniyle hafta sonları , mesire ve ziyaret yeri olup; vatandaşlar buraya gelmektedirler.

HAVŞERİ PINARI : İlçemiz Pınarbaşı kasabası Aktaş mahallesi yakınında bulunan mesire ve piknik yerine ulaşım yolu mevcuttur. Bu pınar Bulam çayının ana kaynağıdır. Suyunun soğuk ve çevresinde bulunan söğüt ağaçları, nedeniyle iyi bir dinlenme yeridir.

MESTAN : İlçemiz Pınarbaşı kasabası Balıkburnu Mahallesi yakınında bulunan bu mesire ve piknik yeri aynı zaman da bulam çayının kenarındadır. Suyunun soğuk, alanın çok geniş olması söğüt ağaçlarının ve düz çayırlıkların bulunması nedeniyle burası piknik, mesire ve sportif faaliyetler (özellikle futbol ) için ideal bir yerdir.

RECEP ÇAYI : İlçemizin Recep köyün de bulunan bu çayın özelliği dağlar arasında olup balık avlanması ve yüzme için ideal bir yer olmasıdır. Ayrıca çevresin de soğuk pınarlar bulunduğundan her yeri piknik yapılmaya elverişlidir.

ÇAT BARAJI : İlçemizin kuzeyin de 2 km mesafede bulunan bu barajın en büyük özelliği üzerin de hiç atık suların olmamasıdır. Suyu çok temizdir. Olta balıkçılığı için idealdir. Baraj üzerin de alabalık tesisleri bulunmaktadır. Suda yüzen çimler üzerin de balık avlamak ayrı bir zevktir. yüzme için çok güzel bir ortamı vardır. Arabayla ulaşım sağlanmaktadır.bu barajın üzerinde bulunan çimlerin eşi benzeri yok denecek kadar azdır kara ile hiçbir bağlantısı olmayan bu çimler gerekli önlemler alınmazsa kısa sürede yok olacaklardır.

KOYUN PINARI YAYLASI : İlçemizin korucak köyünün tucak dağının 2000 m yüksekliğin de bulunan bu yaylamız yaz ayların da özellikle Malatya'daki hemşehrilerimizin akınına uğramaktadır. İyi bir dinlenme ve piknik yeridir. Burada yazlıklar yapılmıştır, ulaşım yolu olup arabayla gidilmektedir.

JARİ YAYLASI : İlçemizin güneyin de bulunan Akdağın 2600 m de ( zirvesinde ) bulunan bu yaylamız da bulunan jari suyu yörenin en soğuk suyu özelliği taşımaktadır. İlçe halkı tarafından yatılı olarak piknik yapılmaktadır. Dağın zirvesin de olması nedeniyle buraya gelenler en az bir gece kalmaktadırlar. Ancak bu yaylamıza ulaşım yaya veya binek hayvanlarıyla sağlanmaktadır.

Piknik , mesire, içme ve yaylalarımızda sosyal tesisler bulunmamaktadır. Buraların iç turizme kazandırılması için çalışmalar yapılmalıdır. Buralar her yıl yayla özellikleri olması nedeni ile çevre il ve ilçelerde sıcakta bunalan binlerce kişinin akınına uğramaktadır.

ÇELİKHAN İÇMESİ : İlçemizin kuzey doğusun da bulunan Çelikhan içmesi ilçe merkezinden 19 km uzaklıktadır. İçmeye ilçe merkezinden ulaşım sağlanmaktadır. Yazın temmuz ve ağustos ayların da çevre il ve ilçelerde şifa arayan vatandaşların akınına uğramaktadır. Her yıl yaklaşık 5-7 bin kişi bu içmeye gelmektedir. İçme üzerin de sosyal tesis bulunmamaktadır. Gelen vatandaşlar haymalarda ağırlanmaktadır. İçme suyu İstanbul üniversitesi İstanbul tıp fakültesi tıbbi ekoloji ve hidro klimatoloji kürsüsünün 23.11.1981 tarih ve 1008/81 sayılı yazıda verilen rapor da şu hastalıklara şifa vermektedir.

Rapor : Mide, barsak ve safra salgısının azaldığı hastalıklar, mide asidi azalması veya artmasına bağlı hazım bozuklukların da, gastrit veya ülser geçirmiş, ülser ameliyatı olan kişilerde, asabi nedenli ishaller ve kabızlıklar, karaciğerin ve safra kesesinin kronik nezlevi iltihap ve yetmezlikleri, safra kesesi ameliyatı sonrası şikayetlerin de, şişmanlık, gut ve diabette, böbrek taşların da , barsak parazitlerin de kullanılması yararlıdır. Her gün yemeklerden evvel 150 veya 200 cc olarak içilmek suretiyle 3-4 haftalık kürler ciddi ve olumlu sonuçlar verir. Böbrek taşların da bu miktar sabahları 1000-1500 cc, akşam 500 cc olarak iki bölüm de yüklenme tarzın da ayarlamak idrar yolunun hareketliliği arttırılmalıdır. Kanamalı mide, barsak ülserleri, akut mide, barsak, karaciğer, böbrek, safra kesesi iltihapları, tümör ve barsak tıkanmaları, karaciğer ve böbreğin ileri yetmezlik hallerin de içme kürleri zararlıdır ve yasaklanmalıdır.

^[20]

                                                            S.S.

Kaynakça

1. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCQRWMI. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
2. TUİK
3. "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BspOS5Ud. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
4. "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btme5oMY. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
5. "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtoIZW7j. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
6. "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuFenIg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
7. "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv8JXMv. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
8. "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtxFXg4j. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
9. "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btz3Iaeh. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
10. "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1a3YtS. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
11. "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3OA0GT. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
12. "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCaqAD9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
13. "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEenBsH. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
14. "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGGLwux. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
15. "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxLBfKQ. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
16. "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPUVxUeY. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
17. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFCQRWMI. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
18. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
19. Adıyaman Tütünü
20. FEZA GAZETECİLİK