Hakaslar

Hakaslar
Toplam nüfus
80,000
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Rusya Rusya (Hakasya) 72,959[1]
Ukrayna Ukrayna 162[2]
Diller
Hakasça, Rusça
Din
Şamanizm, Rus Ortodoks
İlgili etnik gruplar
Yenisey Kırgızları, Kırgızlar

Hakaslar, Sayan dağlarından kuzey denizine doğru Yenisey Irmağı boyunca uzanan bölgede oturan göçebe Türk boylarına denir. Hakaslar, Abakan Türkleri, Yenisey Kırgızları, Minusinsk Tatarları veya Abakan Tatarları gibi değişik adlarla da anılmışlardır.[3][4]

Esas olarak. geçen yüzyılda Abakan Türkleri olarak adlandırılan Hakaslar çeşitli ağız ve lehçeleri konuşan Güney-SibiryalıTürk halklarının bir bölümüdür. Doğu-Sibiryanın güneyinde yaşayan Hakaslar Sagay, Kaça, Beltir. Şor Türklerinden oluşur, Hakasça da bunların ortak yazı dilinin adıdır.[5]

Hakaslar, Çin kaynaklarında 黠戛斯 xiájiásī (Kırgız) olarak geçen Yenisey Kırgızlarının torunları olup eski adları Hooray yerine Ruslarca önce Tatar, sonra da 1923 yılında Hakas adı verilmişştir.[3] Resmen Hristiyan sayılmalarına rağmen Şamanisttirler.

Abakan boyları

Nüfus

Hakas nüfusu 1939 sayımına göre 52.000'dir. 1959'da ise 56.600 olan nüfusun 40.000'ini Hakaslar oluşturmaktadır. Ülkede Hakasların dışında Ruslar, Ukraynalılar ve Tatarlar yaşar. Tabii Hakas özerk bölgesi dışında, Krasnoyarsk ve Tuvada'da Hakasların yaşadığını belirtmek gerekir. 1989'da ise Hakasça konuşanların toplamı 81,428'dir.[5]

Yönetim Yapısı

Abakan boylarında "yasaul (yasağul/yasavul)" adı verilen bir yardımcısı olan başka idare eder. Başkanlar seçimle gelir. hukuki sorunlar "bozkır kanunlarına" göre mahkeme ile çözülür. Çarlık Rusyasında bu mahkeme kararları meşru kabul edilmiştir.

Örf ve Adetler

Hakaslar örf ve adet bakımından Altay Türklerine benzerler. Erkek elbiseleri Ruslarınki gibidir. Kadınlarınki daha farklıdır. Saçlarına süs esyaları takarlar. Genç kızların yörüklerdeki gibi 15-20 örgülü belikleri vardır. Evlenmelerde kız beğenme, kız isteme, düğün ve düğün ziyaretleri merasimleri vardır. Kalın (gelin) kaçırma ve karşılığında kız tarafına "kalın ödeme" adeti vardır. Evli kadınların kocalarını terketmesi halinde "kalın" erkek tarafına geri ödenir. Doğan çocuklara eski adetlere göre ad verilir. Çocuklar altı aylık olduğunda resmi olarak hristiyan gözüktükleri için vaftiz edilirler ve bir hristiyan adı alırlar; ancak bu ad günlük yaşamda kullanılmaz. Şaman dininin kurallarına göre hareket ederler. Tahta sandıklara kotydukları Ölülerine elbise giydirip mezara atının eğeri ile birlikte kurganlara gömerler. Gömülmeden sonraki üç, yirmi, kırk ve yüzüncü günlerde çeşitli törenler yapılır ve yemek verilir. Kırkıncı gün töreninde ölenin atı kesilir, eti yenir; atın başı bir mızrak ucunda mezarın başına dikilir.

Edebiyat

Hakasların sözlü edebiyatları zengindir. Bu ürünler içerisinde çok hacimli olmayan, eski Türk kültür ve inancının izlerini yoğun bir şekilde taşıyan kahramanlık destanları önemli bir yere sahiptir. Hakas foklorunda destanlar çoğunlukla alıptığ nımah bazen de çaalığ nımah şeklinde adlandırılmakta bunları icra edeır destancılara da haycı adı verilmektedir.[6] En çok bilinen destanlar: Alıp Soyan, Altın Pirkan, Ay Mökö, Kan Mergen, Altın Taycı, Kan Tögös, Altın Kus.

Giyim kuşam

hakas kadın kıyafetleri ile aksesuarları erkeklerinkine göre oldukça renkli ve çeşitlidir. Giysileri rengarenk olup genelde yıldız, çiçek ve geometrik şekillerle bezelidir. Zengin kadınların elbiselerinde mercan, gümüş ve altın düğmeler bulunur. Evli kadınlar bakır tele iliştirilen birkaç mercan boncuk, gümüş, sikke ve ipek püskülden oluşan küpe takarlar, dul kaldıklarında ise bunları çıkarır, sadece tek küpe takarlardı.[7]

Kaynakça

  1. ↑ "Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года". 2011-08-24 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/61A5NPQzz. (All Russian census, 2010)
  2. ↑ State statistics committee of Ukraine - National composition of population, 2001 census (Ukrainian)
  3. 1 2 Viktor Butanayev & İrina Butanayeva (yazanlar); Yaşar Gümüş (Kırgızcadan aktaran, 2007). Yenisey Kırgızları: folklor ve tarih, Ötüken Neşriyat, 214 sayfa. ISBN 9754376128
  4. ↑ Aktaş, Erhan (2007). Hakas Kahramanlık Destanı Han Orba (İnceleme- Metin), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, İzmir
  5. 1 2 Mehmet,ÖLMEZ,"HAKASLAR VE HAKASÇA",Türkoloji Makaleleri
  6. ↑ Aktaş, Erhan Hakas Türk destanlarında başlangıç ve bitiş kalıpları. Prof. Dr. Filtrel Türknıen Kitabı, sayfa: 639-652
  7. ↑ Rusya'nın Sesi Radyosu : Hakas kadın takıları

Makale ve Kitaplar

Tarihteki ve Günümüzdeki Türk halkları
This article is issued from Vikipedi - version of the 10/22/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.