Akşitler
| İhşidi Devleti الإخشيديون | ||||
| — Emirlik — | ||||
| ||||
.PNG) | ||||
| Başkent | Fustat (Kahire) | |||
| Dil(ler) | Türkçe Arapça | |||
| Din | İslam (baskın) Kıpti Hıristiyanlar | |||
| Yönetim | Monarşi | |||
| Emir veya Amir | ||||
| - 935 - 946 | Muhammed Bin Togaç | |||
| - 946 - 961 | Ebü’l-Kâsım Ünûcûr | |||
| - 961 - 966 | Eb’ül-Hasen Ali | |||
| - 966 - 968 | Ebu'l Misk Kafur | |||
| - 968 - 969 | Ebu'l-Fevâris Ahmed | |||
| Günümüzdeki durumu |  Mısır | |||
| Türk tarihi |
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
|
Akşitler veya İhşidîler (Arapça: الإخشيديون (al-Ikhshīdīyūn)), 935 ve 969 yılları arasında Mısır'da kurulmuş Türk-İslam devletidir.[1]
Kuruluştan önceki durum
Tolunoğulları Devleti, 905 yılında yıkılmasından sonra Abbasiler, Mısır'a gönderdiği valilerin yetkilerini azaltarak Mısır'ı yeniden bölgelere ayırmış ve yetkilerini bölmüştür. Bu yolla bu bölgenin tekrar denetiminden çıkmasını önlemek istemişlerdir. Ancak sorumlulukların birden fazla kişiye dağıtılmasından dolayı bu durum yetki kargaşasına ve kişisel çekişmeler olmuştur. 935 yılında İhşidî Devleti'nin kurulmasına kadar geçen dönemde bölgeye kargaşa hakim olmuş ve halka hizmet verilememiştir. Halk, Tolunoğulları döneminde sahip olduğu refah ve huzuru arar olmuştur.[2]
Kuruluş
Fergana Türklerinden olan, Muhammed Bin Togaç, Mısır'da görev yapmış, dönüşünde Şam bölgesinde hacıların yollarını kesen Karmatiler'le savaşmış ve onları yenmiştir. Bu başarısına karşılık halife, Muhammed Bin Togaç'ı 928'de Remle, 930'da Suriye valiliğine atamıştır. Bu görevlerde de gösterdiği başarılardan sonra halife tarafından Mısır valiliğine yetkileri arttırılarak atanmıştır. Bu dönemde Abbasiler güçlerini kaybetmiş ancak ismen varlıklarını sürdürmektedirler. Abbasilerin güçsüzlüğünden faydalanarak görevini bırakmak istemeyen eski vali ile Muhammed bin Togaç savaşmış ve onu yendikten sonra 27 Ağustos 935'te Mısır valiliği görevine başlamıştır. Muhammed bin Togaç, Mısır valiliği sırasında sadece ismen Abbasilere bağlı kalmış, bunun dışında bağımsız bir devlet olarak hareket etmiştir. [2]
Yükseliş ve "el-İhşid" Ünvanı
Muhammed Bin Togaç, göreve geldikten sonra, Türk, Kıpti, Rum, Sudanlı, Berberi ve Araplar'dan oluşan Mısır ordusunda isyan çıkmıştır. Askerlerin bir bölümü, Mısır'ın en batısında Fatımi Devleti'ne sınır olan Berka'ya kaçmışlardır. Fatımiler'le işbirliği yapan kaçaklar ve Fatımi güçleri, Muhammed Bin Togaç tarafından yenilgiye uğratılmış ve Mısır'da yeniden düzen sağlanmıştır. Muhammed Bin Togaç'a Abbasi halifesi tarafından, Mısır'da düzeni sağladığı veFatımilere karşı sağladığı başarılarından dolayı, ataları Fergana meliklerinden olduğu için melikler meliki anlamında el-İhşid ünvanı verilmiştir.[2]
Muhammed Bin Togaç ölümünden sonra oğlu ve torunları hükümdar olmakla birlikte fiilen azatlı köle Ebu'l Misk Kafur tarafından yönetilmiştir. Ordunun büyük bölümü Türk olduğu için devlet Türk karakterini muhafaza etmiştir. İhşidiler de Tolunoğulları gibi Mısır halkına huzur, düzen ve refah sağlamışlardır. [3]
Fatımiler ile Mücadele ve Çöküş
İhşidîler, konumları gereği, Mısır'ın batısında bulunan Fatımiler'le sürekli mücadele halinde olmuşlardır. 30 Haziran 969'da, el-Cize’de Fatımi ordusu ile savaşan Ihşîdîler, büyük zayiat vererek geri çekildi. Cevher komutasındaki Fatımi, Temmuz ayında Fustat’a girince, İhşidîler son buldu. Mısır, Hicaz, Yemen ve Suriye’de Abbasîler adına okunan hutbe, artık Fatımiler adına okunmaya başladı.[1]
İhşidi Hükümdarları [1]
- Muhammed Bin Togaç (935 - 946)
- Ebü’l-Kâsım Ünûcûr (946 - 961)
- Eb’ül-Hasen Ali (961 - 966)
- Ebu'l Misk Kafur (966 - 968)
- Ebu'l-Fevâris Ahmed (968 - 969)
Devlet teşkilatı
Abbasilerdeki gibi devlet yönetiminde hükümdarın sarayla ve hükümetle irtibatını sağlayan baş kişi "hâcib" idi. Hâcib, emirin huzuruna gitmek isteyenleri belli kurallara göre düzenleyen kişiydi. Emirin mali işlerinden hazinedâr, sağlık ve yiyeceklerinden sorumlu olansa tabib olarak adlandırılmaktaydı.[4]
Ayrıca Bakınız
- "TDV İslam Ansiklopedisinde İhşidîler". TDV İslam Ansiklopedisi. 2000. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddeb.php?Tanim=&MaddeAdi=ih%C5%9Fidiler. Erişim tarihi: 12 Aralık 2015.
- Doç. Dr. Nadir Özkuyumcu. "İhşidîler". Tarih Tarih Dergisi. https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=367201. Erişim tarihi: 12 Aralık 2015.