Aksaray

Koordinatlar: 38°22′27″K 34°01′44″D / 38.37417°K 34.02889°D

Bu madde aynı adlı ilin merkez ilçesi hakkındadır. İl için Aksaray (il) sayfasına bakınız. Başlığın diğer anlamları için Aksaray (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Aksaray
—  İlçe  —
Ülke	Türkiye
İl	Aksaray
Coğrafi bölge	İç Anadolu Bölgesi
Yönetim
- Belediye başkanı	Haluk Şahin Yazgı (AK Parti)
Yüzölçümü [1]
- Toplam	4,606 km^2 (1,8 mi^2)
Nüfus (2015)[2]
- Toplam	283,063
- Kır	80,727
- Şehir	202,336
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	68100
İl alan kodu	382
İl plaka kodu	68
İnternet sitesi: www.aksaray.gov.tr

Aksaray, Aksaray ilinin merkez ilçesi ile aynı ada sahip şehir.

Tarihçe

Aksaray şehrinin tarihi antik dönemlere kadar uzanmaktadır. Hititler devrinde "Garsaura" adıyla anılan yerleşim, son Kapadokya kralı Archelaos tarafından yeniden inşa edildi. Şehri yeniden inşa edilen krala nispetende kente "Archaleis" adı verildi^[3]. Kapadokya Krallığı'nın son bulmasıyla yerleşim Roma topraklarına katıldı. Claudius döneminde Roma kolonisi olan yerleşimden "Colonia Archelais" adıyla bahsedildi^[4]. Roma'nın ikiye ayrılmasıyla Bizans idaresine geçen yerleşim 1078 sonrasında civar yerleşimlerle birlikte Selçuklu hakimiyetine girdi. Selçuklular tarafından Kutalmışoğlu' nun idaresine verilen yerleşim daha sonra yeni kurulan Anadolu Selçuklu Devleti topraklarına katıldı. Sultan II. Kılıç Arslan tarafından 1170 yılında şehir yeniden imar edilmiş ve yaptırdığı saray nedeniyle de yerleşim "Aksaray" adını almıştır. Sultanın çoğunlukla şehirde yaşaması ve sultan tarafından kente askeri tesisler inşa edilmesi nedeniyle de Dârüzzafer, Dârürribât ve Dârülcihâd unvanları da verildi^[5].

Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflamasıyla yerleşim Karamanoğulları Beyliği egemenliğine geçti. Bir süre Eretna Beyliği ve Karamanoğulları arasında el değiştirdi. 1399 yılında Osmanlı idaresine geçen yerleşim 1402 Ankara Muharebesi sonrasında yeniden Karamanoğulları topraklarına katıldı. Karamanoğlu-Osmanlı mücadelesi sonrasında 1468'de kesin olarak Osmanlı hakimiyetine geçti. Yerleşim Osmanlı-Karamanoğlu mücadelesinde büyük tahribata uğradığı gibi Osmanlı'nın egemen olmasıyla nüfusun önemli kısmi İstanbul'a nakledilmiştir. Zorunlu iskana tabi tutulan bu kitlelerin yerleşimiyle İstanbuldaki günümüz Aksaray semti kurulmuştur.

1530 yılı Osmanlı kayıtlarında Karaman Eyaleti'nin Niğde Sancağına bağlı müstakil bir liva olan Aksaray'da 37 mahalle bulunmakta olup, tahminen bu tarihte yerleşimde 5000-6000 arasında nüfus bulunmaktaydı. Osmanlı'nın ilk resmi nüfus sayımı sadece erkek nüfusun tesbit edilmesi için yapılmış olup, bu sayıma göre Aksaray merkezde 2.322 erkek bulunmaktaydı. 19. yüzyıl ortalarında yerleşimden Niğde sancağına bağlı bir kaza olarak bahsedilmiştir. 1868-69 tarihli salnamede yerleşimde 1020 hane bulunduğu kayda geçmiştir ^[6]. Cumhuriyetin ilk yıllarıyla kurulan il teşkilatının merkez ilçesi oldu. 1933 yılında Aksaray ilinin kapatılmasıyla yeniden Niğde ilinin bir ilçesi oldu. 1989’da çıkarılan 3578 sayılı kanunla Aksaray ili yeniden kurulmasıyla bu ilin merkez ilçesi konumuna geldi.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1990	189.256	90.698	98.558
2000[7]	236.560	129.949	106.611
2007[8]	244.036	151.164	92.872
2008[9]	251.628	161.323	90.305
2009[10]	259.469	171.423	88.046
2010[11]	262.581	176.504	86.077
2011[12]	266.962	182.339	84.623
2012[13]	270.528	186.599	83.929
2013[14]	273.999	189.977	84.022
2014[15]	278.171	195.990	82.181
2014[16]	278.171	195.990	82.181
2015[17]	283.063	202.336	80.727

İklim

Aksaray iklimi
Aylar	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık	Yıl
En yüksek sıcaklık rekoru,  °C	19,4	21,6	29	31,8	33,8	36,9	40	38,8	36,5	32,8	26,2	22	40
Ortalama en yüksek sıcaklık, °C	5,4	7,2	12,4	17,9	22,8	27	30,5	30,4	26,5	20,6	13,5	7,6	18,5
Ortalama en düşük sıcaklık, °C	−3,6	−2,4	1,2	5,5	9,5	12,9	16	15,6	11,1	6,6	1,7	−1,6	6
En düşük sıcaklık rekoru,  °C	−26,4	−29	−19	−7,5	−0,2	2,9	6,8	5,9	1	−6	−14	−21,9	−29
Ortalama yağış, mm	38,6	34	40,2	46,9	40,8	25,2	6,1	3,8	8,4	26,1	32,2	43,4	345,7
Kaynak: Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü [18]

Kaynakça

1. Harita Genel Komutanlığı - İl ve İlçe Yüzölçümleri
2. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDiJEDC. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
3. Şahin, İ., Aksaray. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 2, S:291-292, 1989. URL:http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=020291&idno2=c020268#1. Erişim: 2016-12-05
4. Özkan, S., Aksaray İli Arkeoloji Araştırmalarına Toplu Bir Bakış.Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Tarih İncelemeleri Dergisi, 1994. URL:http://tid.ege.edu.tr/dosyalar/IX_1994/TIDIX-1994-06.pdf Erişim: 2016-12-05
5. İnbaşı, M., “XVI. Yüzyıl Başlarında Aksaray Şehri”. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Edebiyat Bilimleri Dergisi,Sayı:24, Erzurum-1997. URL:http://www.atauni.edu.tr/inbasi-m-xvi-yuzyil-baslarinda-aksaray-sehri-ataturk-universitesi-fen-edebiyat-fakultesi-edebiyat-bilimleri-dergisi-sayi-24-erzurum-1997-s-179-188. Erişim: 2016-12-05
6. Kaya, M., XX. Yüzyıl Başlarında Niğde Sancağı’nın Nüfusuna Dair. Türkiyat Araştırmaları Dergisi,. URL:http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:YST5Gwca0csJ:sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/download/325/315+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr. Erişim: 2016-12-05
7. "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btywue6F. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
8. "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3DD8qe. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
9. "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCNrqDr. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
10. "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuERZPJS. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
11. "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuG5kuIb. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
12. "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHHqnhj. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
13. "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZyWlyvV. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
14. "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVVvO2t. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
15. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WD5nFzZ2. Erişim tarihi: 9 Şubat 2015. 
16. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDiJEDC. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
17. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
18. http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme2016/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=AKSARAY

Dış bağlantılar

• Aksaray Valiliği
• Aksaray Belediyesi