Rize

Koordinatlar: 41°00′N, 40°00′E

Rize
—  İlçe  —
Siyasi haritası

il = Rize
Türkiye'deki yeri.
Koordinatlar: 41°00′K 40°00′D / 41°K 40°D / 41; 40
Ülke Türkiye
İl Rize
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Yönetim
 - Belediye başkanı Reşat Kasap (AK Parti)
Yüzölçümü
 - Toplam 3.920 km2 (1.513,5 mi2)
Rakım 6 m (20 ft)
Nüfus (2015)[1]
 - Toplam 143,461
 - Kır 32,249
 - Şehir 111,212
Zaman dilimi UDAZD (+3)
Posta kodu 53100
İl alan kodu 0464
İl plaka kodu 53
İnternet sitesi: http://www.rize.bel.tr

Rize (Antik Yunanca: Ριζαίον (Rizeon), Yunanca: Ριζούντα (Rizunda) Lazca: რიზინი "Rizini"), Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz bölümünde yer alan bir şehirdir.

Doğuda Çayeli ve Güneysu ile, güneyde İkizdere, batıda Derepazarı ve Kalkandere, kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir. Şehrin nüfusu 2009 yılına göre 96.503'tir. 1927'de 14.000 olan nüfusu 1990'da 52.743'e, 2000'de 78.144'e, 2007'de 94.800'e çıkmıştır.

Etimoloji

Antik Çağ yazılı kaynaklarında Rhizus (Πιζοῦς) olarak anılan Rize adının Yunanca "ριζα" (riza) isminden geldiği sanılmakta olup anlamı "Dağ Eteği"'dir. Bazı yazarlar kent adını yine Yunanca "pirinç" anlamına gelen rizi (ρύζι) ile "kök, temel, esas" anlamına gelen Riza (ῥίζα) kelimesiyle ilişkilendirmiş, hatta Lazca İrizeni "Düzlükler" kelimesi de önerilmiştir. [2]. Şehrin Gürcüce adı: "რიზე", Lazca adı ise: "Rizini"'dir

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[3] 113.576 26.989 86.587
1970[4] 129.087 30.532 98.555
1975[5] 140.300 36.044 104.256
1980[6] 154.459 43.407 111.052
1985[7] 163.102 50.221 112.881
1990[8] 109.569 52.031 57.538
2000[9] 127.320 78.144 49.176
2007[10] 133.258 94.800 38.458
2008 132.123 91.904 40.219
2009[11] 135.148 96.503 38.645
2010[12] 137.143 99.380 37.763
2011[13] 139.416 102.145 37.271
2012[14] 141.524 104.508 37.016
2013[15] 139.150 104.991 34.159
2014[16] 141.250 107.405 33.845
2015[17] 143.461 111.212 32.249

Tarih

Eski dönemlerde burada Kolkhiler yaşamaktaydı. Bölgeyi MÖ 765-735 yılları arasında Urartu kralı II. Sarduri ele geçirmiştir. MÖ 714'te Kimmerler tarafından fethedilen bölge, MÖ 680 İskitlerin eline geçmiş ve MÖ 626'da Saka Kralı Madovanın öldürülmesiyle Med İmparatorluğu'na bağlanmıştır. MÖ 670 yılında Milet şehir devletlerine ve Büyük İskender'in doğu seferi sırasında Kapadokya ve Bitinya ile beraber Pontos eyaletinin bir parçası olmuştur. MS 10'dan MS 395 kadar Roma İmparatorluğu'nun Bu tarihten sonra Bizans İmparatorluğu'nun bir parçası olmuştur. Romalı gezgin Arrian burada yaşayan halkı Lazlar olarak tanımlamıştır.

Rize

Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra 1080 Posof kuşatmasında yenilen Gürcü Krallığı'ndan alınan Rize, Türk Beyliklerinin eline geçmiştir. 1098'de yeniden Bizansların eline geçen şehir Gürcistan üzerinden yoğun kuman iskanına uğramıştır. 1204'te Trabzon İmparatorluğu bağlanmış. 1470'te Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmiştir[18].

Rize 19. yüzyılın ikinci yarısında Batum'un Ruslar'a bırakılmasının ardından, Trabzon Vilayetine bağlı Lazistan Sancağının merkezi olmuş, Cumhuriyet döneminde il merkezi olmuştur. I. Dünya Savaşında yaklaşık iki yıl süren Rus işgalinin ardından özellikle çay ekiminin yaygınlaşması ile önemli bir gelişme göstermiştir.

Rize İli merkeze bağlı belde ve belediyeler

Kendirli Beldesi

Rize Kendirli Beldesi Panoramik Görüntüsü

Karadeniz'in doğusunda Rize ilinin merkezine 27 km uzaklığında ve sahilden Trabzon-Rize il sınırlarında bulunan İyidere deresinin denize döküldüğü yerden 9 km içeride yer alan Kendirli Beldesi, 1967 yılına kadar Kalkandere ilçesine bağlı idi ve 1967 yılında Refah Partisinden Ali Serdar belediye başkanlığıyla belde olmuş Rize Merkez ile bağlı kalmıştır. Ali Serdar 1967 - 1977 yıllarına kadar başkanlık yaptı.

Ardından başkanlığı yine Refah partisinden Mehmet Fazlıoğlu 1977 - 1984 yılları arasında başkanlığını devam ettirdi. Belde, ilk olarak adını 1982 Anayasasına toplu şekilde “red” oyu vermesiyle duyurmuş. Daha sonrasında ise Refah, Fazilet ve Saadet Partisi’ne verdiği destekle gündeme gelen Kendirli, 2009 yılında ilk kez bir başbakan tarafından ziyaret edildi.

Eşref Uzun başkanlık dönemi de Fazilet partisi ve 2001 yılında Ak Partiye geçerek 1984 - 2004 yıllarında devam etti. 2001 de Ak partiye geçen Eşref uzun 2004 yerel seçimlerinde Rize AKP millet vekilliğinden girdiği seçimlerde kaybetti Şimdide son olarak 2004 yılı seçimlerin galibi yine Erbakan'ın kalesi Kendirli Beldesi'nde saadet'li Salih Uzun başkanlık dönemi başladı. 2009 Yılında ki seçimleri de 64 oy farkıyla AKP, Erbakan'ın Kalesini zorlayarak Kendirli Beldesi Saadet Partisi Belde başkanlığıyla devam etmektedir.

Kendirli Beldesi halkının geçimi tamamen çaya bağlıdır. Belde insanı çay keserek ve sezon olarak çay fabrikalarına çalışarak geçimlerini sağlamaktadırlar.

Kendirli Beldesi'nin tarihi

Kendirli Merkez Camii ve Rumlardan kalma Tarihi 98 Yıllık minaresi

Kendirli Beldesi'nin fazla tarihi kaynağı bulunmamaktadır. 1928 yılında harf inkılabından sonra osmanlıca yazılmış eserlerin kaybolması, Rusların işgali, tekke ve zaviyelerin kaldırılmasından sonra zamanla Kendirli Beldesi Tarihinide kaybetmiştir. Buna öncülük yapan insanlarında beldedeki en yaşlılarından öğrenebildikleri en fazla üç kuşak öteye kadar olmuştur. Buna istinaden beldenin eski tarihinde medreseler beldesi olarak bilindiği rivayetler arasında. Beldedeki en eski tarihi eserin 98 Yıllık Kendirli Merkez Camii Minaresidir.

Rize ilinin Gözde beldesi Kendirli,Cumhuriyetin ilanından önce Rumca Ğoloz adını taşıyan beldenin ismi civardaki dağlık ve engebeli arazi yapısına göre bulunduğu alanın düz bir yapıya sahip olması sebebiyle "Ğoloz" adını almıştır. Rumca düzlük anlamına gelmekte ve halen halk arasında ğoloz olarak da telaffuz edilmektedir. Cumhuriyetin ilanından sonra resmi olarak Ğoloz isminin değiştirilerek Kendirli isminin verilmesiyle o dönemlerde belde ve civarında kendir yetişimi yoğun olduğu sanılıyor. Kendirli ismini de yetiştiriciliği olan kendir den almış olabilirliği rivayetler arasındadır.

Kendirli Beldesi'nin coğrafi yapısı

Karadeniz'in doğusunda Rize ilinin merkezine 27 km uzaklığında ve sahilden Trabzon-Rize il sınırlarında bulunan İyidere deresinin denize döküldüğü yerden 9 km içeride yer alan Kendirli Beldesi çok şirin bir yerleşim yeridir, Beldenin çevresindeki köylerde sırayla doğusunda Beştepe Köyü, kuzey de Esentepe Köyü, Kuzey batısında Maltepe Köyü, Batıda Kalecik Köyü, Güneyinde Dilsiz Dağı, Güney Batısında ise Geçitli Köyü bulunuyor. Bu köylere olan ulaşım çok kolaylıkla yapılmaktadır.

Toprağında fosfor, granit ile bozalt ve antrasit kayaların karışımıyla meydana gelmiştir. Beldenin bölgesinde tüm mevsimlerde yağış görülmektedir, iklimi (subtropikal) yağışlı iklimdir. Yazın en sıcaklığında bile kuraklık yaşanmamaktadır ve kışında don yaşanmamaktadır. yıllık ortalama ısı derecesi +15 °C aralarındadır.

Kendirli beldesi'nin etrafı dağlarla çevrili ortada düz bir alandadır ve her yönünden dağlardan gelen dere ve çaylar geçmektedir. Batısından elma deresi, doğusundaki dağlar arasından ise çiyalar deresi akmaktadır. Dağlarla çevrili bir alana sahip olduğundan diğer bölgelere göre mevsimleri ılıman geçmektedir.

Beldenin yerleşiminde dağınıklık yok toplu bir yerleşime sahiptir. Ağaç türleri ise Kızılağaç, orman gülü, kayın, yabani karayemiş, ceviz, meşe ve ladin. Beldenin genel olarak çay bahçelerine sahiptir. Beldenin ulaşım problemi yoktur. Elektrik Tellerinin bile 1980 lı yıllarında toprak altından verilip çevre görüntü kirliliğine çözüm olmuştur.

Kendirli'ye ispandam'dan kuş bakışı

Beldenin girişinden uzanan ispandam asmalık mahallesi ve halaslar mahallesi arasında köyün içindeki en yüksek yerdir ve buradan beldenin her yeri kuş bakışı görünmekte ve manzarası eşsiz bir güzelliktedir.

Coğrafya

Bitki örtüsü

Ormanlar alçak kesimlerde kızılağaç, gürgen, kestane, ıhlamur, kayın, meşe gibi yayvan yapraklı ağaçlar ve yerli halkın komar adını verdiği orman gülünden oluşmaktadır. Daha yüksek kesimler ise, ladin ve köknar gibi iğne yapraklı ağaçlarla kaplıdır.

İklim

Kıyı kesiminde ılık ve çok yağışlı bir iklim hüküm sürmektedir. Rize ili, Türkiye'nin en çok yağış alan bölgesidir. Bu durum Rize'de sel baskını ve heyelanların görülme sıklığını da arttırmaktadır.[19] Kış aylarında iç kesimlerde karasal iklim hüküm sürer.

Ekonomi

Rize ekonomisi çay sektörüne dayalıdır. 48 yaş çay işleme ve çay paketleme fabrikası ve 17.000 çalışanı ile sektöre yön veren kuruluş geçmişte olduğu gibi günümüzde de Çaykur'dur. Paketlenmiş çayda Çaykur'un pazar payı %65 özel sektörün payı %35'tir. Rize'de kivi üretimine de son yıllarda önem verilmeye başlanmıştır. Balıkçılığın payı ise günden güne azalmaktadır.

Folklor

Rize folkloru, yörede atma veya kesme türkü olarak adlandırılan maniler, atasözleri, deyimler ve bilmeceler bakımından çok zengindir. Halk oyunları açısından horon ve karşılama yöre olan Rize'de sahil kesiminde kemençe iç kesimlerde ise tulum oyunlara eşlik çalgısı olarak kullanılmaktadır. Güneysu yöresinde ağız armonikası ve bazı Laz ve Hemşinli köylerinde şimşir kaval seyrek de olsa aynı amaçla kullanılmaktadır.

Giyim/Kuşam

Kadın

Sahil

Hemşinliler ve Lazlar tarafından "Horum" olarak adlandırılan sahil halkının diğer kültürel özellikleri Trabzon ile küçük ayrıntılar dışında ortaktır. Belde peştemal (çoğunlukla kavuniçi,- siyah çizgili), üstte fermene adı verilen yelek, kamis adı verilen keten içlik giyilip başta çeşan örtülmektedir.

Hemşin

Peştemal özellikle yaşlı kadınlar tarafından tercih edilmektedir. Koknoç adı verilen önlük ve başa bağlanan şar- puşi ikilisi Hemşinli kadının sembolüdür.

Yöre kadınları içte "foga" denen elbise veya etek-bluz giyer. Altta uzun çorap ve lastik ayakkabı, üstte ise, bele peştamal dolanır, başa "çeşan" örtülür.

Erkek

Ceket veya zıpka denilen üstü bol, dizden aşağı dar pantolon giyilir. Gömlek üzerine yelek de giyilebilir. Ayağa ise "çapula" giyilir. "Kukula" denilen başlıkları vardır. Kemerde süslü fişeklik, barut kabı, tütün ve para kesesi ile silahlığında karakulak bıçağı (yatağan) bulunur.

Rize'de yerel medya

Yerel TV kanalları

Yerel radyo kanalları

Yayın olmayan kanalları

Notlar

  1. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDPt9sh. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  2. ↑ Özhan Öztürk, Pontus: Antiçağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi. Genesis Yayınları. Ankara, 2005. s. 739-740
  3. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmI1juC. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  4. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btnuph1e. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btqm1TUE. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuvO7oO. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btx0UZqw. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtygVOBL. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0r3ABe. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu2D1RIN. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEDz8ic. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFsABW9. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuH96tkf. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZxtef0H. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  15. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVE9qnB. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  16. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDPt9sh. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  17. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  18. ↑ http://Gen.wikipedia.org/wiki/Rize_Province#cite_note-0
  19. ↑ milliyet.com.tr - Rize'den Sel ve Heyelan Görüntüleri
Rize'nin ilçeleri
İl merkezi
Bağlı ilçeler
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/27/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.