Dokuz Oğuz
| Türk tarihi |
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
|
Dokuz Oğuz, (Eski Türkçe: 
, Toquz Oγuz[1], Çince: 鐵勒九姓 / 铁勒九姓, tielè jiǔxìng), Tielenin dokuz boyu.
Çin kaynaklarında, (九姓; Jiuxing) "dokuz boy, halk", Çin'deki Tabgaç hanedanı sırasında Uygurlar Gao Chu adıyla anılmışlardır.[2] Bununla beraber Uygur Kağanlığı kurulduktan sonra Uygur kelimesi Dokuz Oğuz için de kullanılmaya başlandı. İslam coğrafyacıları, Tokuz-Oğuz Uygurları eş tutmuşlardır.[3]
Dokuz Oğuz kabileleri şunlardı: Bugular (Pu-ku), Hun, Bayırku, Tongra, İzgil, Ch'i-pi, A-pu-sse, Ku-lun-wu-ku, Edizler. Bunların arasında Uygurlar da katılınca Dokuz Oğuzlar, "On Uygur" olarak anılmaya başlandı.[4]
Uygur dokuz kabilesi
Karabalgasun yazıtının Çince yüzünde Uygurların dokuz aileden meydana gelmiş oldukları anılmıştır.[5], fakat bu "dokuz aile"nin isimleri tek tek sayılmamıştır. Başka Çin kaynakları yardımıyla Uygurların oluştuğu dokuz aileyi şu şekilde sayabiliriz;
- 薬羅葛 Yüe-lo-ko (Yaγlaqar, Yağlaqar veya Yaglakar)
- 胡咄葛 Hu-to-ko (Quturγar veya Uturkar)
- 啒羅勿＝倶羅勃 To-lo-wo (Küräbür veya Kürebir)
- 貊歌息訖 Mo-Ko-si-k'i (Bakasıkır)
- 阿勿嘀 A-vu-ti (Ebirçeg)
- 葛薩 Ko-sa (Qazar veya Kasar)
- 斛嗢素 Hu-Wu-su (oguz)
- 薬耶勿 Yüe-wu-ku (Yaγmurqar veya Yagmurkar)
- 奚耶勿＝愛邪勿 Hi-Ye-Vu (Aymur veya Eymur)[6]
Yurdu
Moğolistan'ın doğusunda özellikle Tola (Tuul, Tula) akarsuyu dolayında yaşayanlar Dokuz Boydan oluştukları için onlara Dokuz Oğuzlar denildi[7].
Notlar
- ↑ Kultegin's Memorial Complex, TÜRK BITIG
- ↑ F. Lászlό, Dokuz Oğuzlar ve Göktürkler, Belleten, C. 14, Ankara 1950, sayfa 42.
- ↑ v. Barthold, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Derslar, İstanbul 1927, sayfa 47.
- ↑ Taşağıl, Ahmet, Kök Tengri'nin Çocukları, 2. baskı, İstanbul 2014, sayfa 198
- ↑ KBY, 1. Satır. H. Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları I-IV, İstanbul 1936-1941.
- ↑ Li Zhi Shiao, Uygur tarihi, Pekin 1988 sayfa 593.
- ↑ Prof. Dr. Ahmet Taşağıl http://dergi.fsm.edu.tr/index.php/ia/article/view/634/647