2015 Ankara saldırısı

Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümünün temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz. Bu madde Kasım 2016 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.

2015 Ankara saldırısı
Bölge	Ankara Garı Kavşağı Ulus, Altındağ, Ankara
Koordinatlar	39°56′11″K 32°50′38″D / 39.936395°K 32.843817°DKoordinatlar: 39°56′11″K 32°50′38″D / 39.936395°K 32.843817°D
Tarih	10 Ekim 2015 10:04 (DAYZD (UTC+03:00))
Saldırı türü	İntihar saldırısı
Silahlar	TNT[1][2]
Ölü	109
Yaralı	500+[3]
İşleyen	IŞİD mensubu Yunus Emre Alagöz ve adı açıklanmayan 2. Saldırgan

2015 Ankara saldırısı, 10 Ekim 2015'te yerel saatle 10:04 civarında Ankara ilinin Altındağ ilçesinin Ulus semtindeki Ankara Garı kavşağında düzenlenen Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en ölümcül bombalı intihar saldırısı.^[2][4]

10 Ekim'de DİSK, KESK, Türk Tabipleri Birliği, TMMOB, HDP ve pek çok sivil toplum örgütünün katılımıyla Barış Mitingi düzenlendi. Fakat yürüyüş başlamadan yürüyüş alanına kortej hâlinde ilerleyen grupların bulunduğu Tren Garı kavşağında, 3 saniye arayla 2 patlama gerçekleşti.^[5] Patlamanın ardından ambulanslardan önce polis meydana ulaştı. Meydandaki herkesi alandan çıkartmaya başlayınca yaralılara yardım etmek isteyen göstericiler, engellendikleri için polisi protesto etti. Bunun üzerine polis gruba tazyikli su ve biber gazı ile müdahale etti.^[6]

Saldırı sonrası RTÜK tarafından yayın kuruluşlarına geçici yayın yasağı getirilmiştir ve internet servis sağlayıcıları tarafından bazı sosyal medya (Twitter, Facebook) sitelerine erişim engeli uygulanmıştır.^[7]

Arka plan

Temmuz 2015'te, hükûmetin Türkiye'yi Suriye'deki savaşa dahil etmesine karşı çıkan Halkların Demokratik Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi milletvekilleri ile bazı sendika, meslek örgütü, vakıf ve platformların desteklediği Barış Bloku ortaya çıktı.^[8] Blok bu tarihten itibaren çeşitli miting, protesto ve yürüyüşler düzenledi. Ekim'e gelindiğinde, 10 Ekim'de Ankara Garı önünde yapılacak olan Emek, Barış, Demokrasi Mitingi için Barış Bloku destekçileri DİSK, KESK, TMMOB ve TTB tarafından katılım çağrısı yapıldı.^[9]

Saldırı

Emek, Barış, Demokrasi Mitingi'ne Türkiye'nin farklı illerinden katılımlar oldu. Katılımcılar mitingin yapılacağı Sıhhiye Meydanı'na gitmeden önce Ankara Garı önünde toplanma kararı aldı. Kalabalık toplandıktan sonra saat 10.04'te, 3 saniye arayla iki patlama gerçekleşti. Patlamalar iki trafik ışığının arasında ve Gar'ın önündeki alt geçidin iki yanında EMEP, HDP, SGDF pankartlarının olduğu yerde gerçekleşti.^[10] HDP'den Sırrı Süreyya Önder, bu iki patlama kadar güçlü olmayan üçüncü bir patlamanın da gerçekleştiğini bildirdi.^[11] Patlamalar sonucunda iki eylemcinin yanı sıra 107 kişi hayatını kaybederken 500'ün üzerinde kişi yaralı olarak kurtuldu.^[12][13]

Patlama alanında bulunan Türk Tabipleri Birliği yöneticisi Hande Arpat, alana ambulanslardan çok çok önce çevik kuvvet polislerinin girdiğini ve hayati tehlikesi olan ağır yaralı insanlara müdahale eden sağlıkçılara, yaralılara ve ölülere biber gazı ile saldırarak insanların canına kast edildiğini ifade etti.^[14]

Failler

İlk spekülasyonlar

Olaydan sonra ilk incelemeler üzerine bir değerlendirme yapan Ankara Cumhuriyet Başsavcısı, iki canlı bomba olma ihtimali üzerinde durulduğunu söyledi.^[15] Saldırıdan bir gün önce Twitter'da anonim bir kişinin Ankara'da bir patlama gerçekleşebileceğine dair iddialarda bulunduğu gözlendi.^[16]

Olayın hemen sonrasında bilinen herhangi bir örgütün saldırının sorumluluğunu üstlenerek açıklamada bulunmaması, olası failler üzerine spekülasyona yol açtı. Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) lideri Devlet Bahçeli, saldırıların Temmuz ayında Suruç'ta gerçekleştirilen patlama ile benzerlik taşıdığını belirterek saldırıdan Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD/DEAŞ) örgütünün sorumlu olabileceğine işaret etti.^[17] Olayda kullanılan bombaların Suruç’ta meydana gelen saldırıda kullanılan patlayıcı ile büyük benzerlik taşıdığının belirlenmesi, iki olay arasında bir potansiyel bağlantıya işaret etti.^[18] Halkların Demokratik Partisi (HDP) ülkede güvenliği sağlamakla sorumlu tuttuğu Türk hükümetini, açıkça katil ve "en büyük terör destekçisi" olmakla suçladı.^[19]

AK Parti'li Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, katliamın HDP'yi "mağdur duruma düşmek" için yapılan bir "provokatif eylem" olduğu yönünde açıklamalarda bulundu.^[20]

Soruşturmalar

Başlangıçta hükümet, faillerin hükümet karşıtı gruplardan Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD/DEAŞ), Kürdistan İşçi Partisi (PKK), Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (DHKP-C) ve Marksist Leninist Komünist Parti (MLKP)'nin herhangi birisinin olabileceğini önerdi.^[21] Başbakan Ahmet Davutoğlu, saldırıdan iki gün sonra yaptığı açıklamada birinci öncelik olarak IŞİD/DEAŞ’i araştırdıklarını dile getirdi.^[22]

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, canlı bombalardan birinin Suruç bombacısının ağabeyi Yunus Emre Alagöz olduğunu, diğerinin de fotoğrafla teşhisi yapıldığını ve açık kimliğinin belirlenmesi için çalışmaların devam ettiğini, bombacılara yardım ettikleri düşünülen toplam 20 şüpheliden 11'inin tutuklandığını açıkladı.^[23]

İstihbarat raporlarında IŞİD’in uzman bombacısı diye bilinen Tuncay Kaya’nın 10 Ekim’de Ankara’da yaşanan katliamdan 11 gün önce serbest bırakıldığı, patlamadan saatler sonra ise 'muhtemel eylem' şüphelisi olarak aranmaya başladığı ortaya çıktı. Bomba eğitimleri de verdiği belirtilen Kaya’nın IŞİD’in Türkiye yapılanmasında kilit rol oynayan İlhami Balı ile ilişkide olduğu iddia edildi.^[24]

Saldırıya ilişkin takipsizlikle sonuçlanan kolluk ve mülki amirler hakkındaki soruşturmada, Emniyet amiri A.A ifadesinde MİT, TSK ve EGM İstihbarat Dairesini önlem almamakla suçladı.^[25]

Emniyet İstihbarat Daire Başkanlığı’nın 10 Ekim saldırısının gerçekleştiği sabah TEM Daire Başkanlığı’na aralarında bombacı Yunus Emre Alagöz’ün de bulunduğu 3 ismin sansasyonel eylemler yapabilecekleri yönündeki 'Gizli' ibareli yazı gönderdiği ortaya çıktı. 8 Ekim günü elde edilen istihbarata dayanarak hazırlanan yazı, 10 Ekim sabahı TEM Daire Başkanlığı’na iletildiği ortaya çıktı. Ancak yazı patlamadan sonra Ankara TEM Şube Müdürlüğü’ne iletildi.^[26] Belgeleri haber yapan Evrensel ve Cumhuriyet gazetelerinin Genel Yayın Yönetmenleri belgeleri yayınladıkları gerekçesiyle ifade verdi.^[27]

Dava süreci

• 2015 Ankara saldırısının davası 7 Kasım 2016'da Ankara Adliyesi'nde görülmeye başladı. 9 ay sonra tamamlanabilen iddianamenin kabul edilmesiyle birlikte Ankara 4. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen ve kamu görevlilerinin yargılanmadığı davada 35 sanık hakkında 101 kez ağırlaştırılmış müebbet cezası istendi. Ancak sanıkların büyük kısmı yakalanamadığı için duruşmada 15'i tutuklu, 4'ü tutuksuz 19 kişi hazır bulundu. Duruşmanın ilk gününde duruşma salonu yetersiz kaldı. Aralarında Cumhuriyet Halk Partisi, Halkların Demokratik Partisi, Emek Partisi gibi bir çok siyasi parti temsilcilerinin yanı sıra Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu, Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Türk Tabipleri Birliği gibi emek ve meslek örgütleri ve Tunus Parlamentosundan milletvekili Ammar Amroussia ve BM İşkenceyi Önleme Komitesi Üyesi Radia Nasraoui da duruşmaya katıldı.^[28]
• İlk duruşmanın birinci gününde "Ceza Muhakemesi Kanunu" gereği zorunlu müdafi olarak sanıklara atanan avukatların tamamı, sanıkları savunmak istemediklerini beyan ederek davadan çekildiklerini açıkladı.^[29]
• İlk duruşmanın ikinci gününde Sanık Yakup Şahin yaptığı savunmada kendisinin kullanıldığını iddia ederek, sivil polisler tarafından gözaltına alındığında yaşadıklarını şöyle anlattı: “Nezarethaneye götürmediler. Çay içtikleri yere götürdüler. Polisler bana eline sağlık, birkaç çocuk da ölmüş ama zayiattır’ diyerek, güldüler. Benimle selfie çektirdiler. Sonra beni başka bir yere götürüp, çırılçıplak soyarak kötü şeyler yaptılar”^[30] Davanın ikinci gününde Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Türk Tabipleri Birliği, Cumhuriyet Halk Partisi, Halkların Demokratik Partisi, Emek Partisi, Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası ile 10 Ekim Barış ve Dayanışma Derneği davaya müdahillik talebinde bulundu.^[31][32]
• İlk duruşmanın üçüncü gününde 10 Ekim Ankara Katliamı davasında ilk kez bir sanık, Irak ve Şam İslam Devleti örgütü mensubu olduğunu itiraf etti. Katliamın kilit organizatörü ve IŞİD’in Antep Emiri olarak bilinen Yunus Durmaz’ın kardeşi ve sanıklardan Abdulmuttalip Demir’in kayınbiraderi Hacı Ali Durmaz da duruşmanın öğleden sonraki bölümünde ifade verdi. IŞİD ve El Nusra saflarında savaştığını kabul eden Durmaz, “Ankara patlamasından sonra Suriye'den Türkiye'ye geldim. 8 ay boyunca Suriye'deydim. Türkiye'ye döndükten sonra siyah kasklı biri beni karşıladı. Daha sonra beni abimin yanına götürdü. Ben abimi Irak'ta sanıyordum. Halil İbrahim Durgun'un evinde 2 gün kaldım. Orada Suriye uyruklu 2 kişi vardı” dedi.^[33][34]
• İlk duruşmanın dördüncü gününde katliamın organizatörlerinden Halil İbrahim Durgun’la Suriye’de çekilmiş eli silahlı fotoğrafı bilirkişi tarafından tespit edilen sanık Nihat Ürkmez'in avukatı Hüseyin Almaz, “Sayın Cumhurbaşkanımızın da Esad'la fotoğrafı var. FETÖ örgütüyle Cumhurbaşkanı ve başkalarının da fotoğrafları var. Bir insan yanlışlıkla bir fotoğraf karesine girmiş olabilir” diye savunma yaptı. Bilir kişi raporuna göre saldırının kilit isimlerinden olan Halil İbrahim Durgun'un sanıklar Resul Demir ve Halil İbrahim Alçay ile ilişkili olduğu tespit edilmesi iddialarına ilişkin, katliamdan sonra Durgun ile Demir’in evi ve çevresinde aynı saatlerde olduğu tespit edilen Yakup Karaoğlu ise savunmasında “Allah’a şükür FETÖ’cü teröristler devlet içerisinden temizlenmiştir” diye başlayarak “Ben HÜDA-PAR üyesiyim. Oy kullanırım, sigara içerim. IŞİD bunları kabul etmez” dedi. Antep’te IŞİD’e savaşçı örgütlediği iddialarıyla gündeme gelen Genç Muvahhidler Derneği’ne gitmesini ise “Esnaf adam olduğum için her türlü çevreye giderim” diye açıkladı.^[35][36]
• Davanın 1. duruşmasının son oturumunda, tutuklu yargılanan sanık Suphi Alpfidan yeniden ifade verdi. Alpfidan, “Sanıkların Antep’teki olaylarını biliyorum. Elebaşlarını tanıyorum. Bundan Antep Emniyet Müdürü'nün de haberi var” dedi ama korktuğu için can güvenliğinin sağlanmasını istedi. Kısa bir süre salon dışında avukatıyla görüşen Alpfidan, döndüğünde ise Antep’teki olaylardan bahsetmedi.Alpfidan’ın Avukatı Sami Kaplan ise “Polise veya savcıya bir şey söylemedi. Ne anlatacağını ben de bilmiyorum” yanıtını verdi. Alpfidan ifadesini yazılı olarak vereceğini ancak sadece hakimin görmesini istedi. Bunun üzerine Mahkeme Başkanı Selfet Giray, “Bana verilen kağıdı göstermesem inanır mısınız?” diye sordu. Salondan da “Hayır” yanıtı yükseldi.^[37]
• Mahkeme Heyeti kararlarını şu şekilde açıkladı

1- Sanıkların tutukluluk hallerinin devamına, 2- Gaziantep'te bulunan sanıkların mahkeme huzurunda dinlenmesine, 3- Çağrı üzerine gelmeyen sanıkların yokluğunda tutuklama kararı verileceğinin ihtarına, 4- Adli kontrolü olan sanıklar için adli kontrolün devamına, 5- Kamu görevlileri bakımından savcılık evrağının incelenmek üzere celbine, 6- Katılma talepleri için daha sonra topluca karar verilmesine, 7- Tüm dijital materyallerin imajlarının alınarak bilirkişi incelemesine gönderilmesine, 8- Tutuklu sanıkların fotoğraflarının çekilerek bulunan diğer fotoğraflarla karşılaştırılması için bilirkişi incelenmesine gönderilmesine, 9- Kovuşturmanın genişletilimesi için ayrıca yazılı beyanda bulunulmasına, 10- Tanıklar için mahkemece yazılan talimatların beklenmesine, 11- Yakup'un kaldığını belirttiği otel kayıtlarının istenmesi, Hakan'ın yakınlarda olup olmadığının araştırılmasına, 12- Sanıklar ve ölenlerin tüm ceza dosyalarının celbi için yazı yazılmasına, 13- Olayda kullanılan araçların üzerine tedbir konulmasına 14- Olay tarihinden 6 ay önce ve sonrasına ilişkin tüm baz ve HTS kayıtlarının alınarak bilirkişi incelemesine gönderilmesine, 15- Kendini patlatan faillerin patlatma olayına ilişkin tüm olay belge tutanak ve görüntülerinin istenmesine, 16- Bir sonraki duruşmanın 6-10 Şubat 2017 tarihleri arasında görülmesine karar verildi.^[38]

Tepkiler

Yerel

• Adalet ve Kalkınma Partisi: Başbakan Ahmet Davutoğlu saldırının ardından 3 gün süreyle seçim miting ve çalışmalarını iptal edildiğini açıklamış, bununla birlikte 3 gün ulusal yas ilân edildiğini beyan etmiştir.^[39] Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, "Seçim zamanı özellikle milletin huzurunu bozmak isteyenler hep bu tür terörist eylemleri yapıyorlar. Daha önce Diyarbakır’da seçimlerden önce ’sırf barajı aşsın’, ’mağdur duruma düşsün’ diye böyle bir provokatör eylem yapıldı. Aynı filmi biz Diyarbakır'da görmüştük. Başka yerde de gördük." şeklinde değerlendirme yaparak saldırıyı düzenleyen kişi veya kişilerin mitingi düzenleyenlerin kendi içlerinden çıktığını iddia etmiştir.^[40] Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu patlama ile ilgili "Çok ağır bir tablo. Milletimizin başı sağolsun. Hep birlikte teröre karşı göstereceğimiz tutum ile Türkiye üzerindeki büyük oyunları bozacağız." ifadelerini kullanırken^[41] İçişleri Bakanı Selami Altınok, herhangi bir güvenlik açıklarının olmadığını söyledi.^[42]
• Cumhuriyet Halk Partisi: Olayın gerçekleştiği gün gerçekleşecek olan parti programının iptal edildiği açıklanmıştır. Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu terörizme karşı her türlü işbirliğine açık olduklarını duyurmuş, CHP Merkez Yönetim Kurulu ise "Güvenlik ve istihbarat kurumlarının hangi gerekçeyle böyle büyük bir zaaf içerisinde olduğunun araştırılmasını talep ediyoruz. Bu olayda ihmali olan tüm siyasi sorumluların gecikmiş de olsa istifa etmelerini bekliyoruz" şeklinde bir açıklama yapmıştır.^[43] Ayrıca CHP milletvekili Musa Çam ve DİSK Genel Başkanı Kani Beko patlamadan sonra çevreye demir bilyeler saçıldığını bildirmişlerdir.
• Halkların Demokratik Partisi: HDP eş başkanı Selahattin Demirtaş "Çok acı bir durum var ama mafyalaşmış, katilleşmiş ve bunu seri katil gibi uygulayan bir devlet anlayışı ile karşı karşıyayız. Toplumu esir almaya çalışıyorlar. Zulme karşı boyun eğmeyenlerin direnişiyle bu günleri atlatacağız, ancak hukuk çerçevesinde bunun hesabını da soracağız." diyerek failin devlet olduğunu beyan etmiştir.^[44] Ayrıca patlamanın ardından tüm parti programları iptal edilmiş, bununla birlikte İstanbul HDP il binası güvenlik nedeniyle partililerce boşaltılmıştır. Gazeteciler ve çalışanlar dışarı çıkarılmış ve partililer binada aramalar yapmıştır. HDP milletvekili Ertuğrul Kürkçü ise Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı kastederek "Barış için toplanan insanlara yapılan bu saldırının sorumlusu saraydır. Bunun hesabını mutlaka verecekler, mutlaka verecekler." demiş ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı suçlamıştır.^[45]
• Milliyetçi Hareket Partisi: Genel Başkan Devlet Bahçeli, "Türkiye AKP’nin teröre sempatik ve sıcak bakışının, dış politikadaki tarafgir ve gayri milli yaklaşımın bedelini ödemektedir. Canlı bombalar başkentimize kadar gelebilmeyi göze almışken, güvenlik ve istihbarat kurumlarının bundan habersiz kalmaları bir başka sorgulanması, üzerine gidilmesi gereken sorumsuzluk ve ihmalkârlıktır." yorumunu yapmıştır. Partinin 11 Ekim'de İzmir Gündoğdu Meydanı'nda yapılması planlanan açık hava toplantısı ertelenmiştir.^[46] Yine MHP Genel Sekreter Yardımcısı Mustafa Kalaycı ise "Ben öncelikle şunu sormak istiyorum, istihbarat birimlerimiz ne yapıyor? İstihbaratçıların tek derdi saray mıdır? Biliyorsunuz Suruç'ta da bir patlama olmuştu. Hâlen kimin yaptığı, nasıl meydana geldiği izah edilebilmiş değil." diyerek olayda güvenlik açığının olduğunu vurgulamıştır.^[47]
• Bombalı saldırıda 16 üyesi hayatını kaybeden Emek Partisi Ankara'da emek ve meslek örgütlerinin öncülüğünde gerçekleştirilen mitinge yönelik saldırının hemen ardından yaptığı açıklamada "Faşist terör ve provokasyonların arkasındaki güç, kendi iktidarlarını sürdürmek için ülkeyi savaş ve kaos ortamına sürükleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP’dir" demiştir.^[48][49]
• Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve Türk Tabipleri Birliği'nin (TTB) terör saldırısını protesto amacıyla 11 Ekim'den itibaren 2 gün grev kararı almıştır.^[50]
• 13 Ekim'de Türkiye ile İzlanda milli takımları arasında Konya’da oynanan 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası grup elemeleri maçı öncesinde, Ankara’daki patlamada hayatını kaybedenler için yapılan saygı duruşunda tribünlerden "Ya Allah Bismillah Allahuekber" ve "Şehitler ölmez, vatan bölünmez" sloganları eşliğinde ıslık ve yuhalama sesleri yükseldi.^[51]

Uluslararası

•  Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ı arayarak başsağlığı diledi.^[52]
•  Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan taziyelerini iletti ve saldırıları kınadı.^[53]
•  Avrupa Birliği Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Thorbjorn Jagland, patlamayı kınayan bir mesaj yayımladı.^[54]
•  Çek Cumhuriyeti Başbakan Bohuslav Sobotka saldırıyı kınadı; Türk hükümeti ve ölen İnsanlar için taziyelerini dile getirdi. "Suçluların adalet önüne çıkarılması gerekir." dedi. Dışişleri Bakanı Lubomír Zaorálek de taziyelerini dile getirdi. Saldırıların yaklaşan seçimi etkilediğini ve Türkiye demokrasisinin tehlikeye girdiğini belirtti.
• Amerika Birleşik Devletleri Ankara Büyükelçiliği Twitter üzerinden saldırıyı kınadı ve başsağlığı diledi.^[55][56].
•  Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı Dışişleri ve Commonwealth işleri Philip Hammond "barbar" saldırıyı kınadı ve o ölenlerin ailelerine başsağlığı diledi. Ayrıca İngiliz hükümetinin Türk halkıyla beraber olduğunu belirtti.
•  Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, saldırıyı kınadı. Türkiye'de demokratik sürecin saldırı altında olduğunu belirtti.^[57]
•  İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Merziye Afham, saldırı üzerine derin üzüntülerini dile getirdi ve kurbanların ailelerine taziyelerini sunarak başsağlığı diledi.
•  Mısır Dışişleri Bakanlığı, bombalama olayını kınadı ve bu tür olaylara karşı dik durmak için uluslararası topluma karşı bir bildiri yayınladı.
•  Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande saldırıyı kınadı ve taziyelerini dile getirdi.^[52]
•  Yunanistan Başbakan Alexis Tsipras saldırıyı kınadı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ı, demokratik mitingler konusunda açıklama yapmaya çağırdı. Muhalefet Yeni Demokrasi ve Yunanistan Komünist Partisi (KKE) de saldırıyı kınadı. Dışişleri Bakanlığı da resmi internet sitesinde kınama mesajı yayınladı.^[57]
•  İtalya Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella saldırıyı kınadı ve Türk halkıyla İtalyan halkının dayanışmasını dile getirdi. Başbakan Matteo Renzi demokrasi ve barışa karşı acımasız terörist saldırı için "dehşet ve keder" diye ifade etti.
•  KKTC Başbakan Ömer Kalyoncu tarafından Kuzey Kıbrıs'ta üç gün ulusal yas ilan edildi. Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı, saldırıları kınadı.
•  Kıbrıs Cumhuriyeti Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, saldırı üzerine başsağlığı diledi. Kıbrıs Dışişleri Bakanlığı da saldırıyı kınadı ve bölge ve terörle mücadele kararlılıkla terörle yayılması konusundaki endişelerini dile getirdi.
•  Hindistan Başbakan Narendra Modi, patlama nedeniyle hayatını kaybedenler için üzüntüsünü Twitter mesajıyla dile getirerek taziyelerini gönderdi.
•  Guatemala Guatemala Başkanı Alejandro Maldonado Aguirre saldırıyı kınadı ve o mağdurlarıyla dayanışma içinde olduklarını İfade etti.
•  Kolombiya Devlet Başkanı Juan Manuel Santos, Twitter üzerinden terör eylemlerini kınayan bir yazı yazdı. Dışişleri Bakanlığı, hükümet adına terör şiddetini kınadı.
•  Macaristan Başbakan Viktor Orbán, Ahmet Davutoğlu'na bir mektupta taziyelerini iletti. Orbán, "Bu korkunç trajedi, uluslararası anti-terör işbirliği bağlılığımızı kıramaz." diye ekledi.
•  Letonya Dışişleri Bakanı Edgars Rinkēvičs saldırıları kınadı ve kurbanların ailelerine taziyelerini dile getirdi.
•  Avustralya Başbakan Davutoğlu, Malcolm Turnbull ile telefon görüşmesi yaptı. Turnbull başsağlığı diledi. Muhalefet lideri Bill Shorten'la Türk Büyükelçisine yaptığı ziyaretle taziyelerini iletti.
•  Vietnam Dışişleri Bakanlığı, "terör saldırılarını kınadı" ve Türk hükümeti ve halkının ve kurbanların ailelerine büyük başsağlığı diledi.
•  İsrail Başkan Reuven Rivlin saldırıyı Öğrendiği İçin Üzgün Olduğunu Belirterek başsağlığıyla Alakalı bir mektup gönderdi Mektupta "Bölgemizin tüm halkları için daha iyi ve daha güvenli bir gelecek için umutlarımız var" diye belirtti.
•  Litvanya Cumhurbaşkanı Dalia Grybauskaitė ve Başbakanı Algirdas Butkevičius üzgün olduklarını ve tüm uluslararası toplumun, hangi ülkede olursa olsun kınaması gerektiğini belirtti.
•  Pakistan Dışişleri Bakanlığı, bombalama olayını kınayan bir bildiri yayınladı ve Pakistan'ın, Türkiye'nin yanında olduğunu belirtti.^[57]
•  Rusya Devlet Başkanı Putin, Kremlin'in resmi internet sitesinde taziye mesajı yayınladı.^[57]
•  Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis saldırıyı şiddetle kınadı ve Türkiye halkına başsağlığı mesajı gönderdi.^[57]
•  Ukrayna Dışişleri Bakanı Pavlo Klimkin saldırıyı kınadı ve yaralılar için acil şifalar diledi.
•  Çin Halk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Hua Çunying, bakanlığın resmi internet sitesindeki yazılı açıklamasında, saldırıyı "şiddetli bir şekilde kınadıklarını" belirtti.^[58]
•  Arnavutluk Dışişleri Bakanlığı, saldırıyı "şiddetle" kınadığını açıkladı.^[57]
•  Afganistan Ankara Büyükelçiliği, saldırıyı kınayan bir açıklama yayınladı.^[57]
•  İspanya Dışişleri Bakanlığı saldırıyı kınayan bir yazılı açıklama yaptı.^[57]
•  Bulgaristan Cumhurbaşkanı Rosen Plevneliev ve Başbakan Boyko Borisov saldırıyı kınayan taziye mesajı gönderdi.^[57]
•  Kosova Cumhurbaşkanı Atifete Yahyaga saldırıyı şiddetle kınadığını açıkladı.^[57]

Sonrası

Seçim kampanyaları

Kasım 2015 genel seçimleri için düzenlenen seçim kampanyaları sırasında meydana gelen bombalama nedeniyle çeşitli partiler planlanan mitinglerini iptal ettiler. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 12 Ekim'de Türkmenistan'a yapacağı ziyareti iptal etti.^[59] Başbakan ve Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu, olay günü Kayseri’de yapacağı mitingi iptal etti.^[60] Cumhuriyet Halk Partisi, 1 Kasım'a kadar tüm büyük mitingleri iptal kararı aldı.^[61] Halkların Demokratik Partisi, seçim sürecinde yapmayı planladığı Diyarbakır'da dahil 10 mitingi iptal etti.^[62]

Etkinliklerin iptal edilmesi

11 Ekim'de Ankara'nın başkent oluşunun 92. yılı kapsamında yapılacak olan Anıtkabir ziyareti dışında tüm kutlama ve etkinlikler yaşanan saldırı nedeniyle iptal edildi.^[63] Türkiye Futbol Federasyonu ve Türkiye Basketbol Federasyonu, saldırının ardından ilan edilen üç günlük ulusal yas sebebiyle 10, 11 ve 12 Ekim'de oynanacak tüm resmi, özel ve amatör müsabakaları erteleme kararı aldı.^[64]

İstifa çağrıları

Saldırı sonrasında İçişleri Bakanı Selami Altınok ve Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu ile açıklama yapan Adalet Bakanı Kenan İpek, bir gazetecinin İçişleri Bakanı'na "İstifa edecek misiniz?" diye sorduğu sırada gülerek tepki verdi.^[65] Başbakan Ahmet Davutoğlu, istifaları istenen İçişleri Bakanı ve Adalet Bakanı için “Daha olayın olduğu gün yaraları sarma süreci yaşanırken dikkatleri buna çekmek doğru değil. Bu iki arkadaşımız da partili değil. Teknik görevler yürüten arkadaşlar" diye konuştu.^[66] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da “Her olayda hemen istifa mekanizmasını çalıştırmak doğru değil” dedi.^[67] Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekili Cemil Çiçek ise "İstifa bazı ülkelerde, demokratik ülkelerde bir yol olarak var. Bizde yok... İstifa meselesi bugünün meselesi değil” dedi.^[68]

Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, katliamdan bir gün sonra Başbakan Davutoğlu ile yaptığı görüşmede İçişleri Bakanı Selami Altınok'un istifa etmesi gerektiğini, istifa etmiyorsa azledilmesi gerektiğini, Adalet Bakanı Kenan İpek'in de istifa etmesi gerektiğini söyledi.^[69]

İçişleri Bakanlığı "soruşturmanın sağlıklı yürütülebilmesi için" Ankara İl Emniyet Müdürü Kadri Kartal, İstihbarat Şube Müdürü ve Güvenlik Şube Müdürü'nün görevlerinden uzaklaştırıldığını açıkladı.^[70]

Grevler

Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) ortak bir açıklama yaparak "ölen arkadaşlarını anmak, faşist katliamı protesto etmek için" yasta olduklarını ve 12–13 Ekim Pazartesi ve Salı günleri bütün Türkiye’de grevde olduklarını açıkladılar.^[71]

PKK ateşkesi

Kongra-Gel (Kürdistan Halk Kongresi) Eş Başkanı Remzi Kartal, Ankara saldırısından bir gün önce yaptığı açıklamada PKK’nın 11 Kasım’a kadar sürecek olan tek taraflı eylemsizlik kararını 11 Ekim Pazar günü açıklayacağını duyurmuştu.^[72] Murat Karayılan, saldırıdan sonra PKK'nın "üzerlerine gelinmediği ve halka dönük saldırılar olmadığı müddetçe" ateşkese bağlı kalacağını açıkladı.^[73]

Hükümet karşıtı protestolar

Olayın ardından öğleden sonra, binlerce sendika üyesi ve vatandaş İstanbul Taksim Meydanı'nda saldırıya karşı protesto yürüyüşü düzenledi.^[74] Protestocuların pek çoğu hükümet karşıtı sloganlar attı ve Adalet ve Kalkınma Partisi hükümeti ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a istifa çağrısında buldu.^[74] Ankara, İzmir, Eskişehir, Batman, Diyarbakır, Şanlıurfa, Van, Tunceli, Kars, Uşak ve Tekirdağ'da düzenlenen protestoların bir kısmına polis tazyikli su ve biber gazıyla müdahale etti.^[75] Protestolara Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) ve Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) üyeleri de destek verdi.^[75] Ankara’da yapılmak istenen barış mitingine yönelik bombalı saldırıda hayatını kaybedenler için Türkiye'deki birçok eğitimci iş bıraktı, öğrenciler okulu boykot etti. Liseliler katliamı protesto etmek için barış kokartı taktı, üniversiteliler anma etkinlikleri düzenledi.^[76]

Yayın yasağı

Ankara 6. Sulh Ceza Hakimliği, saldırıyla ilgili tüm haberlere geniş kapsamlı bir yayın yasağı getirdi. Mahkeme, "soruşturma dosyası kapsamı hakkında yazılı, görsel, sosyal medya ile internet ortamında faaliyet gösteren her türlü medyada her türlü haber, röportaj, eleştiri ve benzeri yayınların yapılmasına yasaklanmasına" karar verdi.^[77] Bu kararın, kamuoyunun haber alma hakkını kısıtladığını ve halkı gerçekleri öğrenmekten yoksun bıraktığını dile getiren bazı hukukçular, yayın yasağını sansür ve "basın ve ifade özgürlüğüne en sert müdahalelerden biri" olarak tanımladı.^[78] Cumhuriyet gazetesi, bu yayın yasağına uymama kararı aldığını açıkladı.^[77]

Ankara Barosu, 6. Sulh Ceza Hakimliği'nin aldığı yayın yasağının "hem halkın haber alma özgürlüğüne, hem de anayasa ile güvence altına alınmış basın ve ifade özgürlüğüne aykırı olduğu" gerekçesiyle 7. Sulh Ceza Hakimliği'ne başvurarak resmen itirazda bulundu.^[79] Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, yayın yasağını 19 Ekim 2015'te kaldırdı ve canlı bombalardan birinin kimliğini açıkladı.^[23]

Diğer gelişmeler

• Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi, katliamda yaşamını yitirenler anısına Ankara Gar Meydanı’nın ismini "Demokrasi Meydanı" olarak değiştirdi.^[80] Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ahmet Erdem, katliamda yaşamını yitiren kişilerin yakınlarına 820 lira, yaralanan kişilere ise aylık 497 lira ile 820 lira arasında değişen bir tutarda aylık bağlanacağını açıkladı.^[81]
• 10 Ekim 2015 tarihinde Ankara’daki bombalı saldırıda hayatını kaybeden Didimli Elif Kanlıoğlu'nun adı Didim cemevi bahçesinde yapılan çocuk parkına verildi.^[82]

Ayrıca bakınız

• 2007 Ankara saldırısı
• 2013 Reyhanlı bombalı saldırıları
• 2015 Diyarbakır mitingi saldırısı
• Türkiye'deki intihar saldırıları listesi

Kültürel etkiler

Ağıtlar

• TRAK, Kan Revan 2 (2015)
• Yel Değirmeni - Adı Korkmaz Tedik (2016)^[83]

Futbol turnuvası

• 10 Ekim Katliamı’nın 8. ayında Antalya emek ve demokrasi güçleri, katliamda hayatını kaybeden Emek Partisi Genel Yönetim Kurulu (GYK) üyesi Korkmaz Tedik şahsında saldırıda yaşamını yitiren tüm insanların anısına '101 Korkmaz insan barış ve dostluk' futbol turnuvası düzenlendi.^[84]
• Saldırıda yaşamını yitiren Emek Gençliği Gaziantep yöneticisi Ali Deniz Uzatmaz anısına doğum gününde ‘Öfkemiz Barış, Hıncımız Özgürlük' sloganıyla futbol turnuvası düzenlendi.^[85]

Fidan dikme

• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi eski Eş Başkanları Gültan Kışanak ile Fırat Anlı, 10 Ekim 2015'te Ankara'da Barış Mitingi'nde katledilen 101 kişi anısına Tahir Elçi Kent Ormanı’na fidan dikti.^[86]
• Çorum'da Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu Şubeler Platformu, 10 Ekim 2015'de Ankara Garı’nda meydana gelen bombalı saldırıda yaşamını yitirenler anısına Çorum merkeze bağlı Büyükdivan Köyü’nde “Barış Ormanı” oluşturdu.^[87]
• Mersin'de Emek ve Demokrasi Platformu, Mersin'in Akdeniz ilçesinde bulunan 68'liler Barış Ormanı'nda 10 Ekim 2015 Ankara saldırısında yaşamını yitirenler için anma düzenleyerek fidan dikti.^[88]

Dış bağlantılar

• Başbakanlık Koordinasyon Merkezi açıklaması: Saldırıda hayatını kaybedenlerden kimlikleri tespit edilebilen 77 kişinin listesi (11 Ekim 2015)
• Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının saldırı ile ilgili basın açıklaması (11 Ekim 2015)
• Saldırıda hayatını kaybeden 88 kişinin listesi ve kısa özgeçmişleri (12 Ekim 2015)

Kaynakça

1. "Numan Kurtulmuş: İki saldırganın kimlik tespitinde son aşamaya gelindi". NTV.com.tr. 13 Ekim 2015. http://www.ntv.com.tr/turkiye/numan-kurtulmus-iki-saldirganin-kimlik-tespitinde-son-asamaya-gelindi,Y2ygboPGG0mh3u3i-3Guvg. Erişim tarihi: 13 Ekim 2015. 
2. "Anadolu Ajansı: İki canlı bomba ve TNT". CNN Türk. 10 Ekim 2015. http://www.cnnturk.com/turkiye/anadolu-ajansi-iki-canli-bomba-ve-tnt. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015. 
3. "Başbakanlık Koordinasyon Merkezi Açıklaması". Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı. 11 Ekim 2015. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117030009/http://www.basbakanlik.gov.tr/Forms/_Article/pg_Article.aspx?Id=4fb00379-6412-4b85-ba20-8c8c630aec69. Erişim tarihi: 13 Ekim 2015. 
4. "Ankara'da barış mitingine bombalı saldırı: 95 ölü". BBC Türkçe. 11 Ekim 2015. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/10/151010_ankara_saldiri_genel. Erişim tarihi: 13 Ekim 2015. 
5. 10 Ekim 2015 Sözcü haberi
6. 10 Ekim 2015 Diken haberi
7. Ankara terror attack: Turkey censors media coverage of bombings as Twitter and Facebook 'blocked'
8. "Savaşa karşı 'Barış Bloku' kuruldu". Radikal. 10 Temmuz 2015. http://www.radikal.com.tr/politika/savasa_karsi_baris_bloku_kuruldu-1394966. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015. 
9. "Ankara Barış Bloku 10 Ekim Mitingine çağrı bildirisi dağıttı". Evrensel. 8 Ekim 2015. http://www.evrensel.net/haber/262326/ankara-baris-bloku-10-ekim-mitingine-cagri-bildirisi-dagitti. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015. 
10. "Son Dakika Haberi: Ankara'da patlama... 95 kişi öldü". Milliyet Gazetesi. http://www.milliyet.com.tr/flas-ankara-tren-gari-gundem-2129787/. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015. 
11. "Sırrı Süreyya Önder'den 3. bomba açıklaması". Posta. 10 Ekim 2015. http://www.posta.com.tr/turkiye/HaberDetay/Sirri-Sureyya-Onder-den-3--bomba-aciklamasi.htm?ArticleID=305269. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015. 
12. "Ankara Tabip Odası: Kayıplarımız 106 kişi". Doğan Haber Ajansı. 14 Ekim 2015. 3 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151203132610/http://www.dha.com.tr/ankara-tabip-odasi-kayiplarimiz-106-kisi_1048017.html. 
13. "Ankara'daki saldırıda ağır yaralanan öğretmen öldü". Yeni Asya. Cihan Haber Ajansı. 16 Ekim 2015. 3 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151203133252/http://www.yeniasya.com.tr/gundem/ankara-daki-saldirida-agir-yaralanan-ogretmen-oldu_363295. 
14. "TTB Yöneticisi: Ankara'da katliamın ardından polis, kalp masajı yapan doktorun üstüne gaz attı!". T24. 15 Ekim 2015. En son 16 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
15. "Başsavcı: İki canlı bomba ihtimali üzerinde duruyoruz". Radikal. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
16. "Ankara’daki bombalı saldırıyı bir gün önce Twitter’dan yazdı!". Sözcü. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
17. "Bahçeli’den saldırı açıklaması". IMC TV. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
18. "2 canlı bomba ve Suruç’un aynısı!". Sözcü. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
19. "Selahattin Demirtaş'tan sert açıklamalar". Hürriyet. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
20. "AKP'li bakan utanmadı: Mağdur duruma düşmek için provokatif eylem". Sol.org. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
21. "Başbakan Davutoğlu'dan Ankara'daki patlamaya ilişkin açıklama".. NTV. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
22. "Davutoğlu: Ankara saldırısında bir isme çok yaklaştık, önceliğimiz DEAŞ!". T24. 12 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
23. "Yasak kalktı! Canlı bombanın kimliği resmen açıklandı". Milliyet. 19 Ekim 2015. En son 20 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
24. "IŞİD'li uzman bombacıyı 10 Ekim öncesi salmışlar!". Evrensel 15 Nisan 2016. 10 Ekim 2016 tarihinde erişildi.
25. "Güvenlik Şube amirinden 10 Ekim itirafı: MİT, TSK ve EGM önlem almadı". Evrensel 12 Nisan 2016. 10 Ekim 2016 tarihinde erişildi.
26. "Emniyetin 10 Ekim öncesi istihbarat aldığı ortaya çıktı". Evrensel 12 Nisan 2016. 10 Ekim 2016 tarihinde erişildi.
27. "Polat, Evrensel'in 10 Ekim haberleri sebebiyle ifade verdi". "Evrensel (gazete)" 1 Ağustos 2016. 10 Ekim 2016 tarihinde erişildi.
28. , 7 Kasım 2016. 9 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
29. "10 Ekim Davası: Duruşmanın ilk gününde neler yaşandı?". "Evrensel (gazete)" 7 Kasım 2016. 9 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
30. "İtirafçı sanık Şahin’den çarpıcı ifadeler: Polisler, ‘eline sağlık’ diyerek, selfie çekti". "BirGün" 9 Kasım 2016. 9 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
31. " 10 EKİM ANKARA KATLİAMI DAVASI". "Evrensel (gazete)" 8 Kasım 2016. 9 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
32. "10 Ekim Davası: Duruşmanın ilk gününde neler yaşandı?". "Evrensel (gazete)" 8 Kasım 2016. 9 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
33. http://www.haberiyakala.com/2016-05-29-haci-ali-durmaz-kan-donduran-ifadeler-h180018.haber
34. https://www.evrensel.net/haber/295329/sanik-haci-ali-durmazdan-itiraf-isid-saflarinda-savastim
35. http://halkinnabzi.com.tr/sanik-nihat-urkmez-suriyeye-ihh-ile-pasaportsuz-girdim/
36. https://www.evrensel.net/haber/295393/sanik-kendini-huda-par-uyesiyim-diye-savundu
37. https://www.evrensel.net/haber/295503/tutuklanan-sanik-antep-emniyetinin-haberi-vardi
38. https://www.evrensel.net/ankara-katliami-davasi/
39. 10 Ekim 2015 Sabah haberi
40. AKP'den kan donduran katliam açıklaması: Barajı geçsinler diye, 10 Ekim 2015. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015.
41. "Bakanlardan patlama ile ilgili açıklama". Haber 7. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151125125314/http://www.haber7.com/siyaset/haber/1595325-bakanlardan-patlama-ile-ilgili-aciklama. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015. 
42. 10 Ekim 2015 NTV haberi
43. 10 Ekim 2015 CHP MYK açıklaması
44. Demirtaş: Mafyalaşmış, katilleşmiş bir devlet anlayışıyla karşı karşıyayız 10 Ekim 2015, Erişim tarihi: 10 Ekim 2015
45. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/10/151010_canli_ankara_patlama 10 Ekim 2015 BBC Türkçe haberi
46. 10 Ekim 2015 NTV haberi
47. 10 Ekim 2015 Diken haberi
48. ". Evrensel. 10 Ekim 2015. En son 10 Ekim 2016 tarihinde erişildi.
49. ". Ankara’daki katliamda 16 parti üyemizi kaybettik. 11 Ekim 2015. En son 10 Ekim 2016 tarihinde erişildi.
50. "Emek örgütlerinden 2 gün grev kararı" haber CNNTurk.com 10 Ekim 2015 11 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi http://web.archive.org/web/20151011144755/http://www.cnnturk.com/turkiye/emek-orgutlerinden-3-gun-grev-karari "TTB Başkanı Beyazıt İlhan:"Ölen arkadaşlarımızı anmak ve faşist katliamı protesto etmek için yarından itibaren 3 gün yastayız. Bütün sendikaları, meslek örgütlerini, siyasi partileri,hangi sendikanın üyesi olursa olsun bütün işçileri, kamu çalışanlarını, insanlığa sahip çıkan bütün yurttaşlarımızı katılmaya çağırıyoruz"" 
51. "Konya’da ‘saygı duruşu’: Ankara’da hayatını kaybedenler yuhalanıp ıslıklandı". Diken. 13 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
52. "Fransa ve Azerbaycan'dan Erdoğan'a taziye mesajı". Radikal Gazetesi. http://www.radikal.com.tr/dunya/fransa-ve-azerbaycandan-erdogana-taziye-mesaji-1449180. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015. 
53. "PRESIDENT SERZH SARGSYAN SENDS CONDOLENCE LETTER TO RECEP TAYYIP ERDOĞAN". Ermenistan Cumhurbaşkanlığı. http://www.president.am/en/condolence/item/2015/10/10/President-Serzh-Sargsyan-condolence-to-the-President-of-Turkey/. 
54. "Avrupa Konseyi'nden Ankara’daki Patlamaya Kınama". http://www.bugun.com.tr/gundem/avrupa-konseyinden-ankaradaki-patlamaya-kinama-1870857.html. Erişim tarihi: 13 Ekim 2015. 
55. "US Embassy Turkey on Twitter". Twitter. https://twitter.com/USEmbassyTurkey/status/652766885650505728. 
56. "US Embassy Turkey on Twitter". Twitter. https://twitter.com/USEmbassyTurkey/status/652818251160920064. 
57. "Dünyadan saldırıya kınama ve tepkiler". 11 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151011145135/http://www.trthaber.com/haber/dunya/dunyadan-saldiriya-kinama-ve-tepkiler-208291.html. Erişim tarihi: 13 Ekim 2015. 
58. "Çin Halk Cumhuriyeti Ankara'daki saldırıyı kınadı". 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151125125339/http://www.haber7.com/uzak-dogu/haber/1597448-cin-halk-cumhuriyeti-ankaradaki-saldiriyi-kinadi. 
59. "Erdoğan gezisini iptal etti… Ankara’da kritik gündem". Milliyet. 12 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
60. "Başbakan Davutoğlu’nun Kayseri Mitingi İptal Oldu". Bugün. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
61. "CHP tüm mitinglerini iptal etti". Posta. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
62. "HDP 10 mitingini iptal etti". Türkiye. 13 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
63. "Ankara'nın başkent oluşu kutlamaları iptal edildi". Zaman. 11 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
64. "TFF tüm maçları iptal etti". NTV. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
65. "Gazeteci "İstifa edecek misiniz" diye sordu, Adalet Bakanı gülerek tepki verdi". T24. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
66. "Başbakan Davutoğlu: Türkiye’de intihar eylemi yapabilecek kişilerin belli bir listesi dahi var". Hürriyet. 13 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
67. "Erdoğan da bakanlara ‘siper oldu’: Her olayda istifa mekanizması çalıştırılmaz". Diken. 13 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
68. "AKP’li Çiçek’ten itiraf gibi savunma: İstifa demokratik ülkelerde var, bizde yok". Diken. 13 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
69. "Kılıçdaroğlu: Gülen Adalet Bakanı istifa etmeli, İçişleri Bakanı istifa etmiyorsa azledilmeli!". T24. 11 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
70. "Ankara Emniyet Müdürü Kadri Kartal görevden uzaklaştırıldı". Hürriyet. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
71. "DİSK, KESK, TMMOB, TTB: 12-13 Ekim’de grevdeyiz". IMC TV. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
72. "Tarih açıklandı: PKK, 11 Ekim’de tek taraflı ‘ateşkes’ kararını ilan edecek". Diken. 9 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
73. "PKK: Ateşkese bağlı kalacağız". BirGün. 12 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi
74. "Binler Taksim'de katliamın hesabını sormak için yürüyor: Hükümet istifa". BirGün. 10 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
75. "Ankara'daki patlamaya büyük tepki". Hürriyet. 11 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
76. https://www.evrensel.net/haber/262642/egitimciler-grevde-ogrenciler-boykotta
77. "En geniş kapsamlı yayın yasağı Ankara katliamına". Cumhuriyet. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
78. "Hukukçulardan çok sert yasak tepkisi". Cumhuriyet. 14 Ekim 2015. En son 15 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
79. "Ankara katliamına yayın yasağına itiraz". T24. 15 Ekim 2015. En son 16 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
80. "Ankara'da katliamın yaşandığı meydana 'Demokrasi Meydanı' adı verildi". T24. 15 Ekim 2015. En son 16 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
81. "Ankara katliamında hayatını kaybedenlerin yakınlarına 820 lira maaş bağlanacak". T24. 15 Ekim 2015. En son 16 Ekim 2015 tarihinde erişildi.
82. "ELİF KANLIOĞLU’NUN ADI DİDİM CEMEVİNDE ÖLÜMSÜZLEŞTİ". 3 Temmuz 2016. En son 10 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
83. http://www.izgazete.net/haber/6073/grup-yel-degirmeni-sahneye-ciksak-da-cikmasak-da-zaten-o-mucadele-alanindayiz
84. https://www.evrensel.net/haber/282164/korkmaz-tedik-anisina-futbol-turnuvasi-duzenlenecek
85. http://www.devhaber.net/haber-deniz-uzatmaz-turnuvasi-5330.html
86. http://www.diyarinsesi.org/haber/es-baskanlar-yasamini-yitirenleri-fidan-dikerek-andi-91164.htm
87. https://www.evrensel.net/haber/277314/corumda-ankara-katliaminda-yasamini-yitirenler-adina-baris-ormani-olusturuldu
88. http://www.demokrathaber.org/guncel/mersin-68li-ler-parkinda-10-ekim-anmasi-h73742.html