Çemişgezek

Koordinatlar: 39°3′50″K 38°54′48″D / 39.06389°K 38.91333°D / 39.06389; 38.91333

Çemişgezek
—  İlçe  —
Türkiye'de yeri
Tunceli'deki yeri
Koordinatlar: 39°3′50″K 38°54′48″D / 39.06389°K 38.91333°D / 39.06389; 38.91333
Ülke Türkiye
İl Tunceli
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
Yönetim
 - Kaymakam Harun Kazez [1]
 - Belediye başkanı Ahmet Şadan Ersoy (CHP)
Yüzölçümü
 - Toplam 877 km2 (338,6 mi2)
Rakım [2] 1.000 m (3.281 ft)
Nüfus (2015)[3]
 - Toplam 7,709
 - Kır 4,780
 - Şehir 2,929
Zaman dilimi UDAZD (+3)
Posta kodu 62600
İl alan kodu 0428
İl plaka kodu 62
İnternet sitesi: www.cemisgezek.bel.tr

Çemişgezek (Ermenice: Չմշկածագ-Tchimichgadzak)[4], Tunceli ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe

Bilinen ve MÖ 4000 yıllarından başlatılan tarihi ile Çemişgezek’in sürekli olarak önemli bir yerleşim ve konaklama yeri olduğu bilinmektedir. İlçenin isim kökeni Ermeni orijinli Bizans imparatoru Çimiskes'e dayanır.[5]

Hitit, Urartu, Roma, Bizans egemenliği görülen bölge 7. yüzyılda Araplar'ın denetimine geçmiş, ancak 10. yüzyılda yeniden Bizans hakimiyeti başlamıştır. Malazgirt savaşından sonra bölgede çeşitli Türk beylikliklerinin hakimiyeti başlamış ve 13. yüzyılın başlarına kadar Artuklular'ın hakimiyeti görülmüştür. Daha sonra Saltuklular'ın bir kolu Çemişgezek bölgesinde Anadolu Selçuklu Devleti' ne bağlı bir beylik oluşturmuştur. 14. yüzyıl ortalarında Karakoyunlu-Akkoyunlu mücadelesinin görüldüğü bölge daha sonra Safeviler'in hakimiyetine geçmiştir.

Ancak idari tarihçesini 1200’lü yılların başından başlatmak doğru olacaktır. Bu yıllarda Saltuklu Beyliğinin Anadolu Selçuklu Sultanı II. Süleyman Şah tarafından ilhakından sonra son Saltuklu hükümdarı Nasreddin Muhammed’in oğlu Melikşah Çemişgezek’e çekilerek burayı beylik merkezi haline getirmiştir. Bu beylik 32 kale ve 16 nahiyeden ibarettir.

Osmanlı dönemi

Çemişgezek beyliği Kanuni Sultan Süleyman zamanına kadar mevcudiyetini sürdürmüşken bu dönemde Çemişgezek Beyi Pir Hüseyin Beyin ölümü üzerine evlatları arsında başlayan mücadele sonrası beylik iki sancak ve 14 zeamete ayrılmıştır.

1518 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında o döneme kadar sancak olarak idare edilen Çemişgezek liva haline getirilerek Diyarbakır eyaletine bağlanır. Bu yıllarda Çemişgezek kanunnamesi yayınlanarak buranın gelir, gider, ekonomi ve yönetim sistemi karara bağlanır.

1568 yılında yapılan yeni bir düzenleme ile Çemişgezek sancağı Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliğinden alınarak Erzurum Beylerbeyliğine bağlanır. Bu tarihlerde sancak merkezi Çemişgezek’e 9 nahiyenin bağlı olduğu anlaşılmaktadır ki bunlar şöyledir:

  • Nefs-i Şehir
  • Nahiye-i Şehir
  • Nahiye-i Şeyh Osmanlı
  • Nahiye-i Sidaros
  • Nahiye-i Ovacık
  • Nahiye-i Lernik
  • Nahiye-i Sisne
  • Nahiye-i Çatalkale
  • Nahiye-i Keban

Ancak Çemişgezek’in Erzurum Beylerbeyliğine bağlılığı fazla sürmez ve 1609 yılında tekrar Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliğine bağlanır. Çemişgezek bu şekilde uzun yıllar Diyâr-ı Bekr Eyaletine bağlı bir sancak olarak idare edildikten sonra 1858 yılında kazaya dönüştürülerek Harput’a bağlanır.

1880 tarihine gelindiğinde ise Çemişgezek’in Keban’a bağlı bir nahiye olduğunu görmekteyiz. 1881 tarihinde ise Dersim vilayeti teşkil edilir. Çemişgezek'te kaza haline getirilerek vilayet merkezi olan Hozat’a bağlanır. 1887 (H.1304) yılında Dersim vilayeti lağvedilerek sancak haline gelmiş ise de Çemişgezek yine Dersim'e bağlı kalmıştır.

Cumhuriyet dönemi

1925 yılında Dersim Sancağıda kaldırılınca Çemişgezek de diğer kazalar gibi Elazığ’a bağlanmıştır.

25 Aralık 1935 tarih ve 2885 sayılı kanun ile Erzincan vilayetinin Pülümür, Elazığ vilayetinin Hozat, Nazımiye, Mazgirt, Ovacık, Pertek ve Çemişgezek ilçelerinin bağlandığı Tunceli vilayeti teşkil edildi. Ancak Tunceli vilayeti özel kanuna göre 1 Ocak 1947 tarihine kadar geçici merkezinin bulunduğu Elazığ’dan idare edilmiş, 30 Aralık 1946 tarih ve 4993 sayılı kararla il merkezi Kalan kasabasına nakledilmiştir.

Çemişgezek o tarihten bugüne kadar Tunceli vilayetinden idare edilmektedir. İlçenin Belediye teşkilatı 1881’de kurulmuştur. Keban Barajı’nın teşekkülünden önce toplam 51 köy muhtarlığı varken, bu köylerden 14’ü tamamen 12’si kısmen su altında kalmıştır.

Zamanla göçlerin de tesiri ile bir kısım köyler de tüzel kişiliğini kaybetmiştir. Bugün ilçeye bağlı 31 köy muhtarlığı ve 29 mezrası bulunmaktadır.

Çemişgezek'te 33 köy bulunmaktadır. Diğer Tunceli ilçelerine nazaran muhafazakar ve milliyetçi bir yapıya sahiptir.

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[6] 16.188 2.235 13.953
1970[7] 15.484 2.305 13.179
1975[8] 14.443 3.048 11.395
1980[9] 14.423 3.445 10.978
1985[10] 13.746 3.213 10.533
1990[11] 12.559 3.397 9.162
2000[12] 9.773 3.685 6.088
2007[13] 8.210 3.327 4.883
2008[14] 8.572 3.275 5.297
2009[15] 7.929 2.819 5.110
2010[16] 7.700 2.687 5.013
2011[17] 7.566 2.615 4.951
2012[18] 7.860 2.973 4.887
2013[19] 8.270 3.130 5.140
2014[20] 8.149 3.220 4.929
2015[21] 7.709 2.929 4.780

Ekonomi

Bölgenin önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.En önemli tarım ürünü duttur. Her ne kadar sanayi olarak gelişmese de, bölgede dut pekmezi meşhurdur. Ayrıca süt ve süt ürünleri sanayisi olmamak kaydıyla gelişmiştir.

Kültür ve sanat

Folklor bölgenin önemli kültür etkinliklerindendir.Ayrıca saz ve üflemeli çalgılar bölge insanı tarafından benimsenip uygulanmıştır.

Kaynakça

  1. ↑ http://www.cemisgezek.gov.tr/
  2. ↑ http://www.yerelnet.org.tr/ilceler/ilce_belediye_koordinat.php?ilceid=199061
  3. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDcvPzo. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  4. ↑ http://www.nisanyanmap.com/?y=&t=Çemişgezek&u=1&ua=0
  5. ↑ nisanyanmap.com
  6. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmUoRir. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bto82xbh. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btr9uz9D. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv2UOyQ. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btx9ttyO. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyqgCOY. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu12dnKV. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu37ki3L. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCI6t1D. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuELPOgM. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuG0w9No. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHETVCD. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZyTIlqa. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  19. ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVRrLmM. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  20. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDcvPzo. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  21. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

Dış bağlantılar

Çemişgezek'in köyleri
Tunceli'nin ilçeleri
İl merkezi
Bağlı ilçeler
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/23/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.