Mûstensir (Fatımi)

Mûstensir El-Mûstensir Billâh
El-Mustensir'in Altın sikkesi, Mısır, 1055 CE.
Fatımi Halifesi
Hüküm süresi	13 Haziran 1036 – 24 Aralık 1094
Önce gelen	Ali ez-Zâhir
Sonra gelen	Ahmed El-Mustâ‘lî
Tam ismi Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh ibn-iz-Zâhir bil-Lâh ibn-il-Hâkim bi-EmrʿAllâh
Hanedan	Fatımi Hanedanı
Babası	Ali ez-Zâhir
Doğum	5 Temmuz 1029 Kahire
Ölüm	24 Aralık 1094 Kahire
Dini	Şii İslam

Mûstensir veya El-Mûstensir Billâh veya tam künye Ebū Tamīm El-Mustensir Billāh Maāḏ Bin aẓ-Zāhir, (Arapça:(أبو تميم "المستنصر بالله" معاذ بن الظاهر) (d. 5 Temmuz 1029 Kahire - ö. 24 Aralik 1094). Adı "El-Mûstensir Billâh", Allah'a kendisini zafere erdirmesi için yakaran anlamına gelmekte idi.

Hayatı

Tahta gecmesi

13 Haziran, 1036 tarihinde henüz altı yaşındayken Fâtımî İmâmı ve Hâlifesi oldu. Elli sekiz yıl süren imamlık ve halifelik döneminin başlarına devletin yönetimini annesi üstlendi.

Babsi Halife Az-Zahir'in son yillarinda "Ali Bin Carcarai" rakiplerini elimine ederek Vezir olmus ve devlet iktidar gücünü eline toplamayı başarmıştı. Halife Az Zahir'in 1036'da ölmesinden sonra da onu takip eden küçük yaşta oğlu Halife El-Mustansır Billah'in da 1044'e kadar Veziri olarak görevde bulundu.

Vezir Ali bin Carcarai

Halife Ali Az-Zahir'in son yillarinda "Ali bin Carcarai" rakiplerini elimine ederek Vezir olmus ve devlet iktidar gücünü eline toplamayı başarmıştı.

Vezir "Ali bin Carcarai" 1044'e kadar kuzey Suriye'de komşu olduğu Bizans Imparatorluğu iyi geçinme siyaseti sürdürdü. Zaten Bizans Imparatorluğu elinde çok küçük Kuzeye Suriye kısımları kalmıştı.

Vezir "Ali bin Carcarai" döneminde Fatimilar Devleti Suriye'de en geniş sınırlarına erişti.

Vezir "Ali bin Carcarai" 1044'de öldü.

Sonraki Vezirler

1044'de ölen Ali bin Carcarai Yerine Vezir olarak sırayla İbni El-Anbari ve sonra Ebu Mansur Sadaka geçti. Bu iki vezir kendilerini pek gösteremediler. 1050-1058 döneminde Vezir olarak Ebu Muhammed Hasan bin Abdurrahman Yazur atandı ve bu vezirlik döneminde başarılı reformlar yaptı. O vesirlkten ayrıldıktan sonra 1058-1073 doneminde 15 yıl içinde arka arkaya çabuk değişen 40 Vezir bu göreve atandı. Bunlardan hiçbiri fazla başarı gösteremedi. Bununla beraber hepsi de devletin hazinesini devamlı tamtakır bırakacak şahsi projeler uygulamaktan sakınmadılar.

Bedr el-Cemâli

Bedr el-Cemâli hem Vezir, hem Silahli Kuvvetler Komutani (Emir el Juyuş), hem de Şii Daiileri Başı (Dabi El-Duat) unvanlari tasimakta idi ve Fatimler Halifesi ve Imami olan Mustansir'in en onemli devlet adami idi. Alsli ERmeni bir kole idi ve bir Suriyelei emir Cemal El-Devle tarafindan nisbeten dusuk bir fiyatala satin alinmisti. Sonra sa kolemen gulam askeri olarak Fatimeler Suriye ordusuna girdi. Gayet ustun yetenekli oldugu için rutbelerden ilerleyerek Suriye'de onemli bir liman sehri olan Akka valisi oldu.^[1] 1074'de ise tum Fatimiler devleti ordusu "Silahli Kuvvetler Komutanı (Emir El Juyus)" gorevine gelip Fatimiler devletinin idaresini fiilen eline aldi.

1094'de ölümüne kadar Fatimiler devletinin çeşitli diğer en üst idare görevlerini (Vezir, Şii Baş Daii gibi) üzerine alıp Fatimiler Devleti'ni (resmen Halife hariç) her yönü ile şahsen fiilen idare etti,^[2]

Kıtlık, açlık ve isyanlar

1065-1072 döneminde Nil Nehri'nin olanaksal olarak suyunun azalması ve sellerin zamanında gelmemesi dolayısıyla Mısır'da tarım aksadı ve halk kitlelri büyük açlık çektiler. Müstensir sarayy ahirlarında daha öncede 10,000 kadar at bulunmakta iken bu atlara yas veya kuru yem bulunamaması ve açlık dolayışiyla ahirdaki atalrin oldurulup yenmesi ahirdaki at sayısı hemen hemen sıfıra inmişti. Önce sadece gayet zayıf üç tane Halifeyi taşıyabilecek at bulunmakta idi; durum daha da kötülesince de ancak sadece halifeye tek bir at bulunabilmekte olup halife saraydan ayrılıp bir yere gitmesi gerektiği zaman maiyeti ve korumalalari kendien yürüyerek refeakat etmesi gerekmekte idi. Böyle bir sırada kendien refakat eden maiyetimnde bulunanalrin bazıları o kadar aç ve takatsız kalmışlardı ki uzunca bir syahattane sonra bazıları açlıktan bayılmışlrdi. Mısır'daki halk açlıktan büyük zayiat verdi ve geride kalanlar gayet sihhatsız ve zayıf kalmışlardı. Bu halde veba salgının başlayıp hızla yayılmasi gecikmedi. Mısır'ın şehir ve köylerinde açlık ve veba dolayışiyla nüfus gayet azaldı. Ozellikle sehirsel alanalrdaki iki fakir mahallelerde ve kirsal alanlarda fakir koylerde nufus gayet azalmisti ve sokaklarda bir suru yanyana olan evlerden çoğu metruk ve boş kalmıştı.

Müstensir'in uzun halifelik döneminde Fatimilerin çeşitli değişik kavimler ve milletler mensuplarından kurdukları Fatimiler ordusu içinde devamli mücadeleler olmakta idi. Önce Mağrip'ten gelen Berber kavimlei mensuplarnin önemli olduğu orduda Mısır ele geçirildikten sonra, aşağı Mısır'dan Sudan'dan toplanan askerler de önem kazandı. Suriye'yi ellerine geçirdikten sonra, yani Mustensir donemine, Fatimiler ordusu içinde Ermeni asıllılar ve Türk asıllılar da önem kazanmaya başladı. Özellikle 1062'de ve yine 1067'de ordu içinde Yukarı Mısır ve Sudan asıllı askerler ile Türk asıllı gulam askerler arasındaki çatışmalar birer asker isyanı ve hatta bir iç savaş haline dönüştü. Bu iç savaş şeklinde askerler arasında çarpışmalarında Türk asıllı gulamların üstün geldiği belirtilmektedir,

Aşağı Nil Vadisinde ise batıdan gelen Berber asıllı göçebe aşiretler ile Aşağı Mısır'ın yerleşik halkı arasında devamlı çatışmalar olmaktaydı. Halife Müstensir'in döneminde ortaya çıkan kıtlık ve tarımın zor dönemler yaşaması Aşağı Nil bölgesine gelen göçebe Berber kavimler emnsuplarının kırsal alanlarda yaptıkları talanlar, nehir ve kanal kıyılarının koruma duvarlarına verdikleri zararlar dolayışiyla daha da ciddileşti.

Uzun süren halifelik ve ölümü

Uzun süren halifelik döneminde, Bâtinîliğin yayılmasında da çok önemli bir rôl üstlendi. Bâtinîliğin Dâî A’zâmlik mertebesine ulaşmış olan nâdir hâlifeler arasında en önemlilerindendir.

İslâm tarihinde en uzun süre hâlifelik yapan hükümdar olarak ün yaptı. 24 Aralık 1094'a öldü ve yerine oğlu Mustâli Fâtimî İmâmi ve Hâlifesı oldu.

Ayrıca bakınız

• Fatımi Devleti
• Fatımi halifeler listesi

Kaynakça

1. http://ismaili.net/heritage/node/17916
2. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Londra: Routledge. 2005. ISBN 978-0415966900. http://books.google.co.in/books?id=H-k9oc9xsuAC&pg=PA90&lpg=PA90&dq=badr+al+jamali&source=bl&ots=TTmRhB__Yj&sig=wVf_Q2ReVNiHgbx5lh7Vhzps-uk&hl=en&redir_esc=y#v=onepage&q=badr%20al%20jamali&f=false. 

Dış bağlantılar

• Billah Fransizca Wikipedia "Al-Mustansir Billah" maddesi (Fransızca)
• E.J. Brill (ed) (1987), "Al-Mustanṣir bi'llāh, Abū Tamīm Maʿadd b. ʿAlī al-Ẓāhir", E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913-1936 C.7 s.768-769 ISBN 978-90-04-08265-6 (İngilizce) E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam 1913-1936 - Google Livres
• "Ismaili History: Al-Mustansir (427-487/1036-1095))" (İngilizce)