IV. Mehmed

IV. Mehmed Avcı Mehmed
İslâm Halifesi İki Kutsal Caminin Hizmetkârı

19. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi	8 Ağustos 1648 – 8 Kasım 1687
Önce gelen	İbrahim
Sonra gelen	II. Süleyman

Eş(leri)	Emetullah Rabia Gülnuş Sultan Afife Sultan
Çocukları	II. Mustafa III. Ahmed
Hanedan	Osmanlı Hanedanı
Babası	İbrahim
Annesi	Turhan Hatice Sultan
Doğum	2 Ocak 1642 İstanbul
Ölüm	6 Ocak 1693 (51 yaşında) İstanbul
Defin	10 Ocak 1693 Yeni Camii Turhan Valide Türbesi
Dini	İslam
İmza

IV.Mehmed, Jacob Koppmayer(1640-1701)

IV.Mehmed, Viyana Kuşatması

IV. Mehmed ya da Avcı Mehmed adıyla da bilinir (d. 2 Ocak 1642, İstanbul – ö. 6 Ocak 1693, Edirne), 19. Osmanlı padişahı ve 98. İslam halifesidir. Padişah İbrahim'in Turhan Sultan'dan olan oğludur. Babasının tahttan indirilmesinin ardından 1648'de 7 yaşında tahta çıkan en genç padişah oldu. Ava düşkünlüğünden dolayı avcı lakabıyla anılmıştır. 39 yıllık saltanatıyla I. Süleyman'dan sonra en uzun süre hükümdarlık yapan Osmanlı padişahıdır.

Döneminde mimari alanda birçok faaliyet gerçekleştirildi. İnşaatı 60 yılda bitirilemeyen Yeni Camii ve Külliyesi tamamlandı. 1658-1680 yılları arasında Rumeli ve Anadolu hisarları tamir edildi. Mısır Çarşısı, Hünkar Kasrı, Köprülü Külliyesi, Safranbolu Köprülü Mehmed Paşa Camii, Vezirköprü Fazıl Ahmed Paşa Külliyesi, İncesu Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Camii ve Kervansarayı inşa edildi.

İlk yılları

Saltanatının ilk yılları karışıklık içinde geçti. Bu dönemde devlet yönetimine babaannesi Kösem Sultan kadar annesi Turhan Sultan da karıştı. Zamanla iki kadın arasındaki rekabet giderek arttı. Kösem Sultan IV. Mehmed'i tahttan indirerek Turhan Sultan'dan kurtulmak istiyordu ancak bu planı öğrenildi. Kösem Sultan 1651 yılında Turhan Sultan'ın adamları tarafından öldürüldü.

Yönetimi

1652 yılında malî durumu düzeltmesi için Tarhuncu Ahmet Paşa'yı sadrazam yaptı. Gereksiz giderleri azaltan ve tüm görevlilere vergi koyan sadrazam devletin gelirini artırdı. Ancak rakipleri tarafından padişahın gözünden düşürüldü ve öldürtüldü. Ardından gelen sadrazamlar devlet işlerinin daha da bozulmasına neden oldular. Askerin bir bölümüne ayarı bozuk para verilmesinden ve bir bölümüne ise hiç aylık verilmemesinden ötürü İstanbul'da ayaklanma çıktı. Ayaklananların padişaha verdikleri bir listedeki 30 devlet adamı ve saray ağası öldürtüldü ve cesetleri Sultanahmet Meydanı'nda bir çınar ağacına asıldı. Bu olaya Vaka-i Vakvakiye (Çınar olayı) denir.

1656 yılında Çanakkale boğazı önlerinde Venedik donanmasıyla yapılan savaşta Osmanlı donanması ağır bir yenilgi aldı ve Bozcaada ile Limni Venediklilerin eline geçti, ayrıca Çanakkale Boğazı kontrol altına alındı. Bu durum İstanbul'da büyük paniğe yol açtı. Aynı yıl iç ve dış sorunlara çözüm bulmak üzere Turhan Sultan tarafından sadrazamlığa Köprülü Mehmet Paşa getirildi.

Köprülüler dönemi

Bucaş Antlaşması sonucu Osmanlı sınırları

IV. Mehmed ve Turhan Sultan'dan tam yetki alan Köprülü, İstanbul ve Anadolu'da güvenliği sağladı. Venediklileri yenilgiye uğratarak Bozcaada ve Limni'yi geri aldı. Ölümünden sonra yerine Fazıl Ahmet Paşa geldi. Fazıl Ahmet Paşa Avusturya'dan Uyvar Kalesini alıp Vasvar Antlaşması'nı imzaladı. Venediklilerden de Girit'teki Kandiye kalesini aldı ve 24 yıl süren Girit savaşına son verdi. IV. Mehmed sadrazam ile birlikte ‎Lehistan seferine çıktı ve 1672 yılında Bucaş Antlaşması'nı imzaladıktan sonra Edirne'ye döndü. Lehistan'ın antlaşma şartlarına uymaması yüzünden ertesi yıl yeniden sefere çıkıldı ve savaş 1676 yılında son buldu. Aynı yıl Fazıl Ahmet Paşa ölünce IV. Mehmed sadrazamlığa Köprülü ailesinin yetiştirdiği Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'yı getirdi. IV. Mehmed sadrazamla birlikte Rusya'nın ele geçirdiği Çehrin kalesini geri almak için sefere çıktı. Kalenin alınmasının ardından 1678'de Edirne'ye döndü. 1681 yılında Ruslarla yirmi yıl süreli bir saldırmazlık antlaşması yapıldı.

Yine bu dönemde Eylül 1675'te İngiltere ile imzalanan bir antlaşmayla, I. Elizabeth döneminden beri bu ülkeye tanınmış olan imtiyazlar sistemli bir şekilde özetlendi ve söz konusu imtiyazlar ve kapitülasyonların yürürlükte olduğu belirtildi.

İkinci Viyana kuşatması

II. Viyana Kuşatması öncesi Osmanlı sınırları

IV. Mehmed döneminin en önemli olayıdır. IV. Mehmed'in sadrazamı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ordu ile birlikte Viyana'ya kadar gitmiştir, kuşatma esnasında Belgrad'ta bulunan padişah kuşatmanın başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra İstanbul'a dönmüştür. 1683 yılında gerçekleşen kuşatma iki ay sürmüş, Tuna Nehri'nin kuzeyinden gelen düşman kuvvetleri yüzünden Osmanlı Ordusu iki ateş arasında kalıp, ağır kayıplar vererek Belgrad'a çekilmiştir. Yenilginin sorumlusu olarak görülen Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın Belgrad'ta idam edilmesi sonrasında Sadrazamlığa Kara İbrahim Paşa getirilmiştir.

Kuşatma sonrası

Kuşatmanın ardından Avusturya, Lehistan ve Venedikliler birleşerek karşı saldırıya geçtiler. Bu dönemde Estergon, Peşte ve Budin kaybedildi. Venedikliler Ayamavra, Preveze, Mora ve Atina'yı ele geçirdiler. Ordu Mohaç Savaşı'nda ağır bir yenilgiye uğradı. Tüm bu gelişmeler IV. Mehmed'e karşı bir güvensizlik yarattı. Ordu ayaklanarak padişahın tahttan indirilmesini ve yerine kardeşi Süleyman'ın geçmesini talep etti. Bu talep kabul gördü ve IV. Mehmed 1687'de tahttan inmek zorunda kaldı.

IV. Mehmed tahttan indirildikten sonra iki oğluyla birlikte Edirne Sarayı'na kapatıldı ve hayatının sonuna kadar burada kaldı. Cenazesi İstanbul'a getirilerek Eminönü'nde Yeni Cami Turhan Valide Türbesi'nde annesi Turhan Validenin yanına defnedildi.

Ailesi

Eşleri

Emetullah Rabia Gülnüş Sultan - II. Mustafa ve III. Ahmed'in annesi
Afife Sultan
Cihanşah^[1]
Nevruz^[1]
Gülnar Hatun (Varlığı kuşkulu.^[2])
Gülbeyaz Hatun
Dürriye Hatun

Erkek çocukları

İsmi	Annesi	Doğum tarihi	Ölüm tarihi
II. Mustafa	Emetullah Rabia Gülnüş Sultan	6 Şubat 1664	29 Aralık 1703
III. Ahmed	Emetullah Rabia Gülnüş Sultan	30 Aralık 1673	24 Haziran 1736
Şehzade Selim	Rabia Sultan	1659	1679
Şehzade Mahmud	Kaniye Sultan	1660	?
Şehzade İbrahim	Afife Sultan	1665	1666
Şehzade Bayezid	Rabia Sultan / Kaniye Sultan	31 Aralık 1678	1 Ocak 1679
Şehzade Süleyman		13 Şubat 1681	1685

Kız çocukları

İsmi	Annesi	Doğum tarihi	Ölüm tarihi
Hatice Sultan	Emetullah Rabia Gülnüş Sultan	1662	9 Mayıs 1743
Ümmi Sultan	Rabia Sultan	1668	1670
Ümmü Gülsüm Sultan	Kaniye Sultan	1670	13 Aralık 1700
Gevher Sultan	Gülbeyaz Hatun	?	?
Safiye Sultan		?	1687
Fatma Sultan	Emetullah Rabia Gülnüş Sultan	1680	6 Aralık 1700

Edebiyat ve popüler kültürde IV. Mehmed

Orhan Pamuk'un üçüncü kitabı Beyaz Kale'nin ana kişilerinden biri de IV. Mehmed'tir. Kitapta padişah, çocukluğundan itibaren hayvanlara düşkün ve meraklı biri olarak resmedilir.

IV. Mehmed'e ait görseller

IV. Mehmed'e ait bir ferman
Sultan IV. Mehmed
John Young tarafından resmedilen IV. Mehmed
Sultan Mehmed
Mehmed IV
IV. Mehmed
IV. Mehmed at üzerinde
IV. Mehmed'e ait tuğra

Kaynakça

1 2 Zuhuri Danışman, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi X, Yeni Matbaa, İstanbul, 1965, s. 82
↑ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 379

Dış kaynaklar

A'dan Z'ye Tarih Ansiklopedisi (1984). Serhat yayınevi.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003). Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0013-8.
Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6. say.200-209
Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8. (İngilizce)

Resmî unvanlar
IV. Mehmed Osmanlı Hanedanı Doğumu: 2 Ocak 1642 Ölümü: 6 Ocak 1693
Önce gelen I. İbrahim	Osmanlı Sultanı 12 Ağustos 1648 - 8 Kasım 1687	Sonra gelen II. Süleyman
Sünni İslam unvanları
Önce gelen I. İbrahim	İslam Halifesi 12 Ağustos 1648 - 8 Kasım 1687	Sonra gelen II. Süleyman

Osmanlı Hanedanı

Soyağacı (padişah eşleri) Miras davaları

Padişahlar	Osman Gazi Orhan Bey I. Murad I. Bayezid (Fetret Devri) I. Mehmed II. Murad II. Mehmed II. Bayezid I. Selim I. Süleyman II. Selim III. Murad III. Mehmed I. Ahmed I. Mustafa II. Osman IV. Murad İbrahim IV. Mehmed II. Süleyman II. Ahmed II. Mustafa III. Ahmed I. Mahmud III. Osman III. Mustafa I. Abdülhamid III. Selim IV. Mustafa II. Mahmud Abdülmecid Abdülaziz V. Murad II. Abdülhamid V. Mehmed VI. Mehmed

Reisler	Abdülmecid Ahmed Nihad Efendi Osman Fuad Efendi Mehmed Abdülaziz Efendi Ali Vâsıb Efendi Mehmed Orhan Osmanoğlu Ertuğrul Osman Osmanoğlu Osman Bayezid Osmanoğlu

Padişah anneleri	Hayme Hatun Halime Hatun Malhun Hatun Nilüfer Hatun Gülçiçek Hatun Devlet Hatun Emine Hatun Hüma Hatun Sitti Mükrime Hatun I. Gülbahar Hatun II. Gülbahar Hatun Ayşe Hafsa Sultan Hürrem Sultan Nurbanu Sultan Safiye Sultan Halime Sultan Handan Sultan Mahfiruz Hatice Sultan Kösem Sultan Turhan Hatice Sultan Saliha Dilaşub Sultan Hatice Muazzez Sultan Emetullah Rabia Gülnuş Sultan Saliha Sultan Şehsuvar Sultan Emine Mihrişah Sultan Rabia Şermi Sultan Mihrişah Valide Sultan Nükhet-Sedâ Sultan Ayşe Seniyeperver Sultan Nakşidil Sultan Bezmiâlem Sultan Pertevniyal Sultan Şevkefza Sultan Rahîme Perestû Sultan Tirimüjgan Sultan Gülcemal Kadın Efendi Gülüstü Kadın Efendi

Halifeler

Dört Halife

Ebu Bekir Ömer Osman Ali

Emevî halifeleri

Emevî halifeleri	I. Muaviye I. Yezid II. Muaviye I. Mervan Abdülmelik I. Velid Süleyman II. Ömer II. Yezid Hişam II. Velid III. Yezid İbrahim II. Mervan

Endülüs Emevî halifeleri	III. Abdurrahman II. Hakem II. Hişam II. Muhammed Süleyman II. Hişam Süleyman Ali^[H] IV. Abdurrahman Kasım^[H] Yahya^[H] Kasım^[H] V. Abdurrahman III. Muhammed Yahya^[H] III. Hişam

^[H] Tahtı ele geçiren Hammudi Hanedanı mensubu halifeler.

Abbasi halifeleri

Abbasi halifeleri	Seffah Mansur Mehdi Hadi Harun Reşid Emin Memun İbrahim^[G] Mutasım Vasık Mütevekkil Muntasır Mustain Mutaz Muhtedi Mutemid Mutezid Muktefi Abdullah^[G] Muktedir Kahir Radi Muttaki Mustekfi Muti Tai Kadir Kaim Muktadi Mustazhir Mustarşid Raşid Muktafi Mustencid Mustezi Nasır Zahir Mustensir Mustasım

Abbasi-Memlük halifeleri	Mustansır I. Hakim I. Müstekfi I. Vasık II. Hakim I. Mutezid I. Mütevekkil II. Vasık Mustasım I. Mütevekkil Mustain II. Mutezid II. Müstekfi Kaim Mustencid II. Mütevekkil Mustamsık III. Mütevekkil

^[G] Geçici halifeler.

Fatımi halifeleri

Mehdi Kaim Mansur Muizz Aziz Hakim Zahir Mûstensir Mustali Amir Hâfız Zafir Faiz Âzıd

Osmanlı halifeleri

I. Selim I. Süleyman II. Selim III. Murad III. Mehmed I. Ahmed I. Mustafa II. Osman IV. Murad İbrahim IV. Mehmed II. Süleyman II. Ahmed II. Mustafa III. Ahmed I. Mahmud III. Osman III. Mustafa I. Abdülhamid III. Selim IV. Mustafa II. Mahmud Abdülmecid Abdülaziz V. Murad II. Abdülhamid V. Mehmed VI. Mehmed Abdülmecid^[A]

^[A] TBMM tarafından halife olarak atanan hanedan üyesi.

Otorite kontrolü	WorldCat VIAF: 26008719 LCCN: n84134179 ISNI: 0000 0001 1610 3555 GND: 103143556 BNF: cb15144253z (data)

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/10/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.