Karakoyunlu, Iğdır

Başlığın diğer anlamları için Karakoyunlu sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 39°58′21″K 44°10′22″D / 39.9725°K 44.17278°D

Karakoyunlu
—  İlçe  —
Türkiye'de yeri
Iğdır il haritasında Karakoyunlu
Koordinatlar: 39°58′21″K 44°10′22″D / 39.9725°K 44.17278°D
Ülke	Türkiye
İl	Iğdır
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
Yönetim
- Kaymakam	Nursan Vural Zorlu [1]
- Belediye başkanı	Kurban Kaya (CHP) [2]
Yüzölçümü [3]
- Toplam	269 km^2 (103,9 mi^2)
Rakım [4]	848 m (2.782 ft)
Nüfus (2015)[5]
- Toplam	13,686
- Kır	11,056
- Şehir	2,630
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	76700
İl alan kodu	0476
İl plaka kodu	76
İnternet sitesi: http://www.karakoyunlu.gov.tr/

Karakoyunlular'dan kalma koçbaşlı mezar heykeli

Karakoyunlular'dan kalma koçbaşlı mezar taşlarının segilendiği açık hava müzesi.^[6]

Karakoyunlu, Iğdır ilinin bir ilçesidir. Ayrıca tarihte Karakoyunlular adıyla hüküm sürmüş bir devlet de vardır.

Genel bilgiler

Doğu Anadolu Bölgesi’nde Iğdır iline bağlı bir ilçe olan Karakoyunlu, doğusu Aralık ilçesi, kuzeyi Ermenistan, batısı Iğdır Merkez, güneyi ise Büyük Ağrı Dağı'nın Iğdır’a bakan yamaçları ile çevrilidir. İlçe toprakları Ağrı Dağı’nın uzantıları, Kire denilen taşlık ve kayalık yükseltiler ve Ağrı Dağı'nın eteğindeki Korhan Yaylası'ndan oluşmaktadır. Ovalık alanları Ağrı Dağı’nın lav ve tüf bazaltları ile örtülmüş, üzeri de Aras Nehri'nin taşıdığı alüvyonlarla kapatılmıştır. Iğdır Ovası'nın ortasında yer alan düzlükler 850–800 m. arasında değişmektedir. Bingöl Dağları'ndan kaynaklanan Aras Nehri ile Bulakbaşı ve İslamköy'den doğan Karasu ilçe topraklarını sulamaktadır. Karakoyunlu ilçesi Iğdır il Merkezi'ne 15 km, uzaklıktadır. Yüzölçümü 194 km² olup, toplam nüfusu 14.597'dir. Fatih ve Ergenekon Mahallesi olmak üzere 2 mahallesi vardır. Ayrıca 14 köyü bulunmaktadır.

Tarihçe

Karakoyunlu ve çevresindeki buluntular, ilk yerleşimin MÖ.900-600 yılları arasında Urartular döneminde başladığını göstermektedir. Sonraki yıllarda Kimmerler'in ve Sakalar'ın saldırılarına uğramış, MÖ. 4. yüzyıl'da Medler, ardından Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Sasaniler yöreye egemen olmuşlardır. Zaman zaman Arap akınlarına uğramış, Bizanslılar'la Araplar arasında el değiştirmiştir.

1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra Türkmen boylarından bazıları yöreye yerleşti. Karakoyunlu ve çevresi 1239'da Moğolların, 1256'da ise Altınordu Devleti'nin yönetimine geçti. Celayirliler, Azerbaycan ve Nahçivan ile birlikte Karakoyunlu üzerinde de hâkimiyet kurdular. Celayirliler'den sonra, 1380 yılında Karakoyunlu Devleti burayı ele geçirdi ve büyük olasılıkla da ilçe ismini bu devletten aldı. Timur'un Anadolu'ya girmesiyle Timur İmparatorluğu'na bağlanan bölge, Timur'un 1405'teki ölümü nedeniyle yeniden Karakoyunlu Devleti'nin hâkimiyetine girdi ve yaklaşık 62 yıl boyunca bu devletin yönetiminde kaldı. Ayrıca, İlçe merkezindeki ve köylerindeki mezarlıklarda bulunan koç, koyun heykelli mezar taşlarının Karakoyunlular döneminden kaldığı ortaya çıkarılmıştır. Karakoyunlu Devleti 1467'de Akkoyunlu Devleti tarafından yıkılınca Karakoyunlu ve çevresi Akkoyunlu Devleti'nin eline geçse de bu egemenlik fazla sürmedi. Fatih Sultan Mehmet'in 1473'teki Otlukbeli Savaşı'nda Uzun Hasan'ı yenmesinden sonra ilçe, Osmanlı topraklarına dahil olsa da bir süre sonra Safeviler yöreyi ele geçirdi. Yavuz Sultan Selim'in 1514'te Çaldıran Savaşı'nda Safeviler'i yenmesi ile Osmanlı toprakları içerisine katılmıştır. Yavuz Sultan Selim'in savaş sonrası İstanbul'a dönüşünden sonra Safeviler yeniden yöreye hâkim oldu. Kanuni Sultan Süleyman'ın 1534'teki Irakeyn Seferi sırasında Karakoyunlu ve çevresi bu kez kesin olarak Osmanlı topraklarına dahil oldu. Ancak, Osmanlılar ile Safeviler arasındaki savaş bundan sonra da devam etti ve 1555 yılında yapılan Amasya Antlaşması ile sona erdi. İranlıların 1578'de bu antlaşmayı bozması üzerine Sultan III. Murat İran seferine çıktı. İran Şahı I. Abbas'ın yöreye saldırması ile başlayan savaşlarda kesin bir sonuç alınamadı ve 1639'da imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması ile Karakoyunlu ve çevresi 95 yıl süren bir dönem boyunca Osmanlı toprağı olarak kaldı. Her iki devlet arasındaki ilişkiler 1722'de yeniden bozuldusa da, savaşalrdan bir sonuç alınamayınca 1746'da Kasr-ı Şirin Antlaşması esas alınarak b,r antlaşma imzalandı ve Karakoyunlu ile çevresindeki Osmanlı egemenliği devam etti.

1828'de Aras Nehri'ni geçerek yöreye gelen Rus ordusu tarafından istilaya uğrayan Karakoyunlu ve çevresi, Rusların 1829'da imzaladığı Edirne Antlaşması'na kadar bir yıla yakın bir süre savaş ortasında kaldı. 1855'te de birkaç kez daha Rus istilasına uğrayan Karakoyunlu, 3 Mart 1878 tarihli Ayastefanos Antlaşması ile kesin olarak Ruslara bırakıldı. Böylece Karakoyunlu, Iğdır, Aralık, Tuzluca 1918'de Rusya ile imzalanacak olan "Brest-Litovsk Antlaşması"na kadar 40 yıllık bir sürede Rusların yönetiminde kaldı.

Bu antlaşmadan sonra, Türk kuvvetleri 20 Mayıs 1918'de Karakoyunlu'ya girdiler. İtilaf devletleri ile 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Mütarekesi uyarınca Türk ordusu yöreden çekilince, Karakoyunlu'yu Ermeniler ele geçirdi. Bu siyasi olayların gelişmesi ve idare eksikliği nedeniyle Iğdır'ın merkez ilçesi başkent olmak üzere 3 Kasım 1918'de Aras Türk Hükümeti kuruldu. Aralık, Karakoyunlu, Iğdır ve Tuzluca'dan toplanan gönüllü siviller Ermenilere karşı direndiler ve bu gelişmeler üzerine Doğu Cephesi harekâtı 12 Kasım'da yeniden başladı. General Kâzım Karabekir'e bağlı kuvvetler 14 Kasım 1920'de Karakoyunlu ve çevresine girerek buraları işgalden kurtarmıştır. Bu durum karşısında barış isteğinde bulunan Ermenistan hükümeti, 2 Aralık 1920'de Gümrü Antlaşması'nı imzalamış ve Karakoyunlu ile çevresi Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalmıştır.

Cumhuriyetin ilanınını müteakip 1972 yılına kadar Iğdır'a bağlı bir köy olan Karakoyunlu, 1992'de ilçe konumuna getirilerek Iğdır'a bağlanmıştır.

İklim

Doğu Anadolu'dan farklı olduğu için pamuk yetiştirilmektedir. Mikro-klima karakteri gösterdiğinden yazlar sıcak, kışlar ılık geçer. En düşük ısı (Şubat: -20 °C) en yüksek (Ağustos: +40 °C) derecedir. Kış şiddeti 30 gündür. Tropik günlerin sayısı 83'tür. Bilhassa Güneybatı yönden esen rüzgar egemenliğini gösterir. En hızlı rüzgar SW yönünden eser. Ortalama nem %66 dır. Yağış azdır. Çoklukla yağmur olarak yağan yağış, yaz ve kış sürer. 15 Nisan ile 15 Ekim arası 133 mm yağış düşer. Ortalama 256 mm dir.

Ekonomi

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Yetiştirilen ürünler, buğday, arpa, çeltik, şeker pancarı, yem bitkileri, patates, yer elması, yer fıstığı, nohut, mercimektir. Ayrıca sebzecilik de yapılmakta olup, domates,patlıcan, biber, marul, tere, nane, salatalık, karpuz yetiştirilmektedir. Çifçi aile sayısı: 2,753 tür.

Hayvancılıkta ise, büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. Yöre halkının el tezgâhlarında düz dokuma yaygıları ve kilimleri de ilçe ekonomisinde katkısı bulunmaktadır.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1886[7]	6.672	1.375	6.987
1980[8]	veri yok	2.950	veri yok
1985[8]	veri yok	3.220	veri yok
1990[8]	veri yok	4.110	veri yok
2000[9]	18.285	4.760	13.525
2007[10]	14.597	2.649	11.948
2008[11]	14.273	2.432	11.841
2009[12]	13.990	2.434	11.556
2010[13]	14.042	2.478	11.564
2011[14]	14.054	2.620	11.434
2012[15]	14.264	2.664	11.600
2013[16]	14.016	2.642	11.374
2014[17]	13.929	2.626	11.303
2015[18]	13.686	2.630	11.056

Yönetim

Belediye başkanlığı

Seçildiği yıl	Belediye başkanları
2014	Kurban Kaya (CHP)
2009	Ziyat Ali Deliktaş (AKP)
2004	Ziyat Ali Deliktaş (AKP)
1999	Ramazan Hoşhaber (DYP)
1994	Cemal Çalışkan (DYP)
1989	Ramazan Hoşhaber (ANAP)
1984	Rıza Ballı (ANAP)
1977	İsa Polat (MSP)
1972	Mehmet Ali Toktamışlı (Kurucu)

Genel seçimler

Yıl	Parti	Oy Oranı
1995	MHP	%23
1999	MHP	%21
2002	DYP	%30
2007	Bağımsız (lar)	%48
2011	MHP	%43
Haziran 2015	HDP	%53
Kasım 2015	HDP	%46

Kaynakça

1. http://www.karakoyunlu.gov.tr/tr/sayfa/3-kaymakam
2. http://www.siyasalbirikim.org/kars-ardahan-igdir/karakoyunlu-belediye-baskani-kurban-kaya-ak-partiye-gecti-h5180.html
3. "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri". Harita Genel Komutanlığı. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141231012407/http://www.hgk.msb.gov.tr/images/haberler/e0df0711825fa26.pdf. Erişim tarihi: 31 Aralık 2014. 
4. "Karakoyunlu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 31 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141231041742/http://www.fallingrain.com/world/TU/04/Karakoyunlu.html. Erişim tarihi: 31 Aralık 2014. 
5. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDqPfwV. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
6. Arslan, Muhammet (2009). "IĞDIR – KARAKOYUNLU’DA EL MOTİFLİ MEZAR TAŞLARI" (Türkçe). Erzurum: A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 40. 1 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120101234745/http://e-dergi.atauni.edu.tr:80/index.php/taed/article/view/2189/2190. Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.  (WebCite®)
7. "Дашбурунский участок (1886 г.)" (Rusça). Ethno-Kavkaz.narod.ru. 28 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150728055935/http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/dashburun1886.html. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013. 
8. "KARAKOYUNLU BELEDİYESİ" (html). Yerelnet.org.tr. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20140709224432/http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye.php?belediyeid=128508. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2014. 
9. "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu1TbtC0. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
10. "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3IxA45. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
11. "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCV9kq5. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
12. "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEWnnxb. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
13. "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuGAoxT7. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
14. "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHNCwoC. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
15. "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZyarjJA. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
16. "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVbMvrY. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
17. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDqPfwV. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
18. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

• Karakoyunlu Kaymakamlığı
• Karakoyunlu Belediyesi