Pavel Milyukov

Pavel Nikolayeviç Milyukov (Rusça: Павел Николаевич Милюков, 27 Ocak 1859, Moskova - 3 Mart 1943, Aix-les-Bains), 1917 Şubat Devrimi'ni hazırlayan olaylarda önemli rol oynayan ve Prens Lvov başkanlığındaki Geçici Hükümet'te (Mart-Kasım 1917) dışişleri bakanlığı yapan Rus siyaset adamı ve tarihçi.

Yaşamı

Gençliği

1877'de Moskova Üniversitesi'ne girdi. Kısa zamanda Rus tarihi uzmanı olarak akademik çevrelerde seçkin bir yer edindi. Oçerki po istorii russkoy kulturi (1896-1903; Rus Kültür Tarihi Üzerine Denemeler) adlı üç ciltlik yapıtıyla ülke çapında ünlendi. Rusya'da doğmakta olan liberal hareketin sözcülüğünü üstlenmesi ününü daha da artırdı. Güncel siyasete duyduğu ilgi, 1895'te öğretim üyeliğinden uzaklaştırılmasına yol açtı. Bunun üzerine yurtdışına çıkarak uzun yolculuklar yaptı. İnanmış bir "Batılılaşma" yanlısı olarak, çarcı mutlakiyetçiliği Rusya'nın ilerlemesinin önündeki en büyük engel sayan Milyukov, Rusya'da liberal hareketi, çarlığın siyasal ve toplumsal yapısında köklü ama sosyalist olmayan dönüşümler gerçekleştirecek, geniş tabanlı bir hareket durumuna getirmeyi amaçlıyordu. Özellikle de hukukun üstünlüğünün sağlanması, parlamenter yönetime geçilmesi, genel oy hakkının tanınması, halka geniş kapsamlı özgürlükler verilmesi, eğitimin yaygınlaştırılması ve toprak reformu yapılması gerektiğini düşünüyordu.

Siyasi gazetecilik yaşamı

1902'de kurulan ve el altından dağılan Osvobojdeniye dergisine yazılra yazan Milyukov, zemstvo'ların (yerel meclis) ılımlı üyelerini sola çekmek için yoğun çaba harcadı. 1905 Devrimi sırasında, çok sayıda meslek kuruluşunu bir araya getiren Meslek Örgütleri Birliği'yle Anayasacı Demokratik Parti'nin (Kadetler) kurulmasında etkil rol oynadı. Kadetlerin günlük gazetesi Reç'in yayın yönetmeni ve parti merkez komitesi üyesi olarak, Rusya'da yapılan ilk genel seçimlerde partinin uygulayacağı taktikleri saptadı. Kadetlerin zaferle çıktıkları bu seçimlerin ardından toplanan Duma'yla (Devlet Meclisi) hükümet arasındaki çelişkiler çok geçmeden keskinleşti ve meclis Temmuz 1906'da görev sürmesi dolmadam dağıtıldı. Milyukov'un, hükümete karşı bir pasif direniş kampanyası başlatma çağrısında bulunan Viborg Bildirgesi'nin hazırlanmasına yardımcı olması, onun devrimci sosyalistlerle belli konularda işbirliğini öngören taktiklerini fazla radikal bulan ılımlılar arasında tepki yarattı.

Bu tarihten sonra yavaş yavaş sağa kayan Milyukov, üçüncü ve dördüncü Duma'larda (1907-17) artık parlamentodaki eski gücünü yitirmiş olan Kadet grubunun önderliğini üstlenerek bürokrasideki yolsuzlukların eleştirilmesinde ve çarlık sınırları içinde yaşayan ulusal azınlıkların kültürel ya da siyasal özerkliklerinin tanınması gibi ilerici taleplerin savunulmasında partinin sözcülüğünü yaptı. Dış politikada, önceleri Balkanlar'da yaşayan Slav halklarına ölçülü bir destek verilmesini savunurken, I. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra hem bu konuya, hem de Rusya'nın Boğazlar üzerindeki taleplerine ilişkin görüşlerini sertleştirdi. Benisediği yurtsever "savunmacı" politika doğrultusunda çarlık rejimini, Batılı müttefikleriyle karşılaştırıldığında ülke kaynaklarını savaş için seferber etmede yetersiz kalmakla suçladı (1915). Kamuoyundan gelen yumuşak baskılarla herkesin güven duyacağı bir hükümetin kurulmasını amaçlayan ılımlı Duma önderlerini bir araya getiren İlerici Blok 'un kurulmasına katkıda bulundu. Ama bu aşırı ölçülü taktiklerden sonuç alınamayacağının anlaşılması üzerine sol çizgiye kaydı; 14 Kasım 1916'da mecliste söz alarak, hükümeti üstü kapalı biçimde vatan hainliğiyle suçlayan etkili bir konuşma yaptı. Hükümete yönelttiği suçlamaların devrimci çoşkunun yükselmesinde önemli etkisi oldu.

Dışişleri bakanlığı

Milyukov Çar II. Nikolay'ın baskıları karşısında 15 Mart 1917'de tahttan çekilmesinin ardından istikrarı sağlayıcı bir güç olarak monarşi yönetiminin sürmesini savunduysa da bu yaklaşımı fazla destek bulmadı. Öte yandan dışişleri bakanı olarak görev aldığı Prens Georgi Lvov başkanlığındaki liberal geçici hükümette çok geçmeden ılımlı solcu lider Aleksandr Kerenski tarafından ikinci plana itildi. Kerenski, başta görüşmeler yoluyla sağlanacak bir barış için acil adımlar atılması olmak üzere, hakın taleplerine kulak verilmesini savunuyordu. Milyukov ise savaşın başında kurulan ittifaklara bağlı kalmaktan ve Rusya'nın Boğazlar üzerindeki taleplerinden vazgeçmemekten yanaydı. Müttefiklere savaşın amaçlarını yeniden tanımlayan bir notanın gönderilmesi konusunda hükümet içinde ve dışında ağır baskılarla karşı karşıya kalan Milyukov, sonunda bu isteği kabul etmek zorunda kaldı. Ama 1 Mayıs'te açıklanan notanın belirsiz bir dilde kaleme alınmış olması Petrograd'da (bugün Petersburg) acil barış talebiyle yaygın sokak gösterilerinin başlamasına yol açınca 15 Mayıs'ta dışişleri bakanlığından istifa etti.^[1]

Son yılları

Milyukov istifasından sonra ılımlıları toparlayarak yeni koalisyon hükümetinin sola kayışını engellemeye çalıştıysa da, bu girişiminden sonuç alamadı. Bolşeviklerin Kasım 1917'de iktidarı ele geçirmeleri üzerine Petrograd'dan ayrılarak Rusya'nın güneyine kaçtı. Bir süre karşıdevrimci Beyaz Ordu'nun önderlerine siyasi konularda danışmanlık yaptıktan sonra Paris'e geçti. 1923'te siyasal sürgünler arasındaki farklı akımları ortak bir cumhuriyetçi ve demokratik platformda birleştirme girişimi de başarısızlıkla sonuçlandı. Yaşamının sonuna deği siyasal etkinliklerini ve araştırma çalışmalarını sürdürdü.^[2]

Yapıtları

Önemli yapıtları arasında İstoriya vtoroy russkoy revolyutsi (1921-24, 3 cilt; İkinci Rus Devriminin Tarihi) ve Rossiya na perelome; bolşevistski period russkoy revolyutsi (1927, 2 cilt; Rusya Dönüm Noktasında; Rus Devrimi'nde Bolşevik Dönemi) yer alır. Rusya Dönüm Noktasında; Rus Devrimi'nde Bolşevik Dönemi adlı eserinde Ermeni Sorunuyla ilgili bazı noktalara değindi. Milyukov, Ermenilerin İtilaf Devletleri’ne sonuna kadar sadık kaldıklarını ve bunun hesabını İtilaf Devletleri’nin onları yüzüstü bırakmasıyla pahalıya ödediklerini belirtti. Ayrıca Milyukov, Taşnak Ermenistanı’nın ortak çıkarlar temelinde Türk-Sovyet işbirliğiyle ortadan kaldırıldığının altını çizdi.^[3]

Anıları Vos pumihanya: 1859-1917 (1955) adıyla yayımlandı.

Kaynakça

1. 1917: Nisan Krizi (1. Bölüm), militan.net
2. Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
3. Beyaz Orduların Gözüyle Ermeni Meselesi, Mehmet Perinçek, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 22