Ural dilleri

Ural
Coğrafi
dağılım:		 Doğu ve Kuzey Avrupa ile Kuzey Asya
Sınıflandırma: Ural
Alt bölümler:

Ural dilleri, içinde otuz dokuz dil barındıran[1] ve toplamda 50 milyon insan tarafından konuşulan dil ailesidir. Dünya üzerinde en çok konuşanı olan Ural dilleri, sırasıyla Macarca, Fince, Estonca, Marice ve Udmurtçadır. Yine dünyada içinde belirgin olarak Ural dilleri konuşanı barındıran ülkeler Estonya, Finlandiya, Macaristan, Romanya, Rusya, Sırbistan ve Slovakya'dır.

Ural ismi, bu dillerin doğduğu yer olarak düşünülen Ural Dağları'ndan gelmektedir. Her ne kadar yaklaşık olarak dilin doğum yeri bilinmese de Hint-Avrupa dil ailesinin doğduğu yerlere yakın olabileceği düşünülmektedir.

Soy ağacı

Ural dillerini gösteren bir tablo.

Ural dillerinin alt kolları her ne kadar kesin olarak sınıflandırılmamış olsa da çoğunlukla tüm sınıflandırmaların içinde Fin-Perm dilleri, Ugor dilleri ve Samoyed dilleri gibi alt dallara rastlamak olasıdır. Ancak uzun süredir Fin-Perm ve Ugor dilleri tek bir başlıkta birleştirilerek Fin-Ugor dilleri adı altında işlenmektedir. Bu nedenle Ural dilleri genel olarak iki başlık altında görülmektedir.

Tüm Ural dillerin tek bir dilden türediğine geniş olarak inanılsa da, bazı dilbilimciler başta dilin iki veya üç alt dala ayrılıp, sonrasında tüm diğer Ural dillerinin bu ana dillerden türediğini iddia etmektedir.[2]

Dilin anavatanı

Dilin ilk ortaya çıktığı yer hakkında üç farklı teori bulunmaktadır. Gy. Laszlo, dillerin kökeninin Oka Nehri ile Orta Polonya arasında bulunduğunu öne sürer. E.N. Setälä ve M. Zsirai, dillerin Volga Nehri ve Kama Nehri arasında ortaya çıktığını savunur. Yine E. Itkonen ise, kökenin Baltık Denizi olduğunu söyler. Son olarak P. Hajdu ise tüm Ural dillerinin Batı ve Kuzeybatı Sibirya'dan türediğini savunur.[3]

Ural-Altay dilleri

Birçok teori birleştiğinde Ural dillerinin, Altay dilleriyle bir akrabalık barındırdığını ortaya koymaktadır. Özellikle sözcüklerdeki benzerlikler göz önüne alındığında ve fonetik özelliklere bakıldığında bu benzerlik göze çarpmaktadır. Her iki dil grubunda da kelimelerin eklerle uzatılması ve ünlü uyumu görülmektedir. Ancak günümüzde bu akrabalık bağının oldukça uzak olduğuna ve aynı kökenden gelişin mümkün olmadığına inanılmaktadır.

Diğer diller

Ural dilleri, Altay dillerinin dışında Hint-Avrupa, Yukagir dilleri, Eskimo dilleri, Sibirya dilleri ile birleştirilmiş tezlere sahiptir. Nostratik diller grubu, Ural, Altay, Hint-Avrupa dillerini ve diğer birçok dili birleştiren bir sistemdir.[4][5][6] Ural dilleri de bu sistemde sıkça işlenen bir dil ailesidir.[7][8] Ancak bu sınıflandırmada Ural dillerinin bu tür bir sisteme dahil olmasının zor olduğu ifade edilmiştir.[9][10] Yine Avrasya dilleri grubu da Ural, Altay, Hint-Avrupa ve Kafkas dillerini bir araya toplayan bir sistemdir. Ancak yukarıdakilerden hiçbiri kanıtlanamadığı gibi, Altay dilleri dışındakiler kabul görmemiştir.

Dillerin sınıflandırılması

Ural dillerinin geleneksel sınıflandırılması aşağıdaki gibi olup, modası geçmiş isimler italik yazılmıştır:

Samoyed

Fin-Ugor

Tipoloji

Yapı olarak Ural dillerinin genel özellikleri aşağıdaki gibidir:

Diller arasındaki akrabalık


Aşağıda farklı Ural dillerinde, aynı kökenden geldiği bilinen bazı sözcükler yer almaktadır.

Türkçe Proto-Uralca Fince Estonca Kuzey Samice Erzya Marice Komice Kantice Mansice Macarca Nenets
ateş (od) tuli tuli tuli dolla tol tul tyl- - - - tu
balık kala kala kala guolli kal kol - kul kul hal xalya
yuva pesä pesä pesa beassi pize pəžaš poz pel pit'ii fészek pyidya
el, kol käti käsi käsi giehta ked´ kit ki köt kaat kéz -
göz śilmä silmä silm čalbmi śel´me šinča śin sem sam szem sæw°
anlamak süli syli süli salla sel´ šülö syl Löl täl öl tyíbya
damar/ sinir sïxni suoni soon suotna san šün sën Lan taan ín te'
kemik luwi luu luu - lovaža lu ly loγ luw - le
karaciğer mïksa maksa maks - makso mokš mus muγəl maat máj mud°
idrar kunśi kusi kusi gožža - kəž kudź kos- końć- húgy -
git- meni- mennä minema mannat - mija- mun- mən- men- megy-/men- myin-
yaşa- elä- elää elama eallit - ila- ol- - - él- yilye-
öl- kaxli- kuolla koolma - kulo- kola- kul- kol- kool- hal- xa-
yıka- mośki- - mõskma - muśke- muška- myśky- - - mos- masø-

Kaynakça

  1. ↑ Ethnologue report for Uralic
  2. ↑ Salminen, Tapani (2002): Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies
  3. ↑ The Cambridge History of Early Inner Asia, p.231
  4. ↑ Tyler, Stephen (1968), "Dravidian and Uralian: the lexical evidence". Language 44:4. 798-812
  5. ↑ Webb, Edward (1860), "Evidences of the Scythian Affinities of the Dravidian Languages, Condensed and Arranged from Rev. R. Caldwell's Comparative Dravidian Grammar", Journal of the American Oriental Society Vol. 7. 271-298.
  6. ↑ Burrow, T. (1944) "Dravidian Studies IV: The Body in Dravidian and Uralian". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 11:2. 328-356.
  7. ↑ Zvelebil, Kamal (2006). Dravidian Languages. In Encyclopædia Britannica (DVD edition).
  8. ↑ Andronov, Mikhail S. (1971), "Comparative Studies on the Nature of Dravidian-Uralian Parallels: A Peep into the Prehistory of Language Families". Proceedings of the Second International Conference of Tamil Studies Madras. 267-277.
  9. ↑ Zvelebil, Kamal (1970), Comparative Dravidian Phonology Mouton, The Hauge. at p. 22 contains a bibliography of articles supporting and opposing the theory
  10. ↑ Krishnamurti, Bhadriraju (2003) The Dravidian Languages Cambridge University Press, Cambridge. ISBN 0-521-77111-0 at p. 43.

Bibliyografi

Genel

Sınıflandırma

Linguistik

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Genel

Başkaldırıcı Uralistler

Ural dilleri
Baltık-Fin
Estonca (Võro) · Fince (Savonya lehçesi · Kven · Meänkieli) · İngrice · Karelyaca (Ludikçe · Olonets Karelyaca) · Livonyaca · Veps · Votikçe
Volga-Fin
Mari dili · Erzyanca · Mokşaca · Meryaca · Meşçerice · Muromyaca
Sami
Akkala · Inari · Kemi · Kildin · Lule · Kuzey · Pite · Skolt · Güney · Ter · Ume
Perm
Komice · Komi-Permce · Udmurtça
Ugor
Samoyed
Enets · Yurats · Nenets · Nganasan · Kamassice · Koibal · Mator (Taygi) · Selkup
İtalik yazılı olanlar ölü dillerdir.
Dil
Temel Kavramlar
Temel Terimler
Yapı Bakımından Diller
Köken Bakımından Diller
Alt alanlar
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/10/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.