Ural Altay Dil Ailesi
Ural Altay Dil Ailesi, 19. yüzyılda ve bazı ülkelerde 20.yy ortalarına kadar yaygın biçimde kabul edilen, günümüzde ise geniş çapta reddedilen, Ural ve Altay dillerini bir arada toplayan hipotezdir. Dillerin arasındaki tipolojik benzerliklerin, birçok kişi tarafından aynı atadan geldiklerinden değil, yoğun ödünçlemeler ve uzun temaslar sonucu oluştuğu varsayılmaktadır.
Günümüzde Ural-Altay dil ailesi ile birlikte, bu dil ailesini Altay dilleri ve Ural dilleri olarak ikiye ayırılması da sıklıkla kabul görmektedir.
Bu ailenin Altay kolu Azerice,Türkçe, Moğolca, Mançuca ve Tunguzca'dır. Macarca, Fince ve Estonca ise bu ailenin Ural kolundandır. Korece ile Japonca'nın da Ural-Altay dil ailesine ait olduğunu gösteren çalışmalar da mevcuttur.[1]
Günümüzde çoğu dil bilimci Ural ve Altay ailelerindeki benzerlikleri "tarihsel orijin" veya "yakınsama" ile sonuçlanmış karşılıklı etkileşim ile açıklamaktadır. Ural ve Altay dil aileleri arasında ünlü uyumu, sondan eklemelilik, cümlede özne-nesne-yüklem sıralaması ve dillerin dilbilgisel olarak cinsiyetsiz olması gibi güçlü yapısal benzerlikler vardır.
Ural Altay Dil Ailesi Bölümleri
Ural/Altay dil ailesi konuşanların sayısı 750 milyonu bulur. Ural kolunda (dil ailesi) mensup bir dili konuşanların sayısı 50 milyon, Altay koluna (veya dil ailesi) mensup bir dili konuşanların sayısı 700 milyonu bulur.
Ural Kolu
Ural Kolu dilleri üç ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar, Fin/Ugor dilleri, Samoyed dilleri ve Yukagir dilleri. Ural dilleri günümüzde yaklaşık 50 milyon insan tarafından konuşulmaktadır.
1. Fin/Ugor dilleri
Fin/Ugor dilleri kendi arasında iki gruba ayrılır: a. Fin dilleri: Bu diller dört grupta incelenir. Yandaki alanda görülen haritada mavi alan bu grubun yayıldığı coğrafi alanı göstermektedir:
- 1. Perm dilleri: Komi, Komi-Permyak, Udmurt.
- 2. Finno/Volga dilleri: Mari, Erzya, Moksha, Merya, Muromian, Meshcherian.
- 3. Fin/Baltık dilleri: Fince (şive ve lehçeleri: Meänkieli, Kvencr ve Dış İngrî), Karelce, Lude, Olonets Karelce, Livonca, Veps, Võro, Votî ve Estonca.
- 4. Sami dilleri: Sami/Lâpon lehçelerinden oluşur. Bunlar: Güney Sami, Ume Sami, Lule Sami, Pite Sami, Kuzey Sami, Kainuu Sami, Kemi Sami, Akkala Sami, Inari Sami, Kildin Sami, Skolt Sami, Ter Sami.
b. Ugor dilleri: Macarca, Hantıca, Mansice Bu dillerin yayıldığı coğrafi alan yeşil ile gösterilmiştir.
1.Samoyed Dilleri
İki dilden oluşmaktadır: Kuzey Samoyedçe ve Güney Samoyedçe. Konuşulduğu alan yandaki haritada turuncu renkte gösterilmiştir.
Kuzey Samoyedçenin lehçeleri; Enets, Nenets, Yurak, Nganasan, Tavgy/Tawgi, ve Yurats'tır. Güney Samoyedçe lehçeleri ise Kamasça/Kamas, Mator ve Selkup.
2.Yukagir Dilleri
İki lehçeden oluşmaktadır. Kuzey Yukaghir ve Güney Yukaghir. Konuşulduğu alan pembe renkte yandaki haritada gösterilmiştir.
Altay dilleri
Altay kolu dillerini konuşan insanların sayısı 700 milyonu bulur ve Ural dağlarının güneyinden Japon denizine kadarki bölgede konuşulur. Bu dil ailesi üç ana gruba ayrılır. Türk dilleri, Moğol dilleri ve Tunguz dilleri. Tartışmalı olmakla birlikte Japonca ve Korecede bu kola dahil edilir. Fakat son zamanlarda yapılan karşılaştırmalı çalışmalar, Japonca ve Korecenin bu gruba girdiğini göstermiş ve bu tartışmalı durum ortadan kalkmıştır.[2]
1.Türk dilleri
- a. Bulgar grubu: Çuvaşça.
- b. Kıpçak grubu: Karaimce, Kumukça, Karaçayca, Balkarca, Kırım Tatarcası, Tatarca, Başkırtca, Nogayca, Karakalpakça, Kazakça, Kırgızca, Urumca, Mişerce, Barabaraca,Bereberece
- c. Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence, Gagavuzca, Horasan Türkçesi, Kaşgayca, Aynullu, Salarca, Afşarca, Songori,
- d. Uygur grubu: Özbekçe, Uygurca, Yugurca, Aynuca, Tarançi,Ili Turki, Lop.
- e. Sibirya grubu: Yakutça, Dolganca, Tuvaca, Tofalarca, Hakasca, Altayca, Şorca, Çulimce, Fuyü Gırgıs.
- f. Argu grubu: Halaçça.Galaçça-Xalac
2.Moğol dilleri
- b. Moğol oluşur: Khalkha (Halha Moğolcası) Mongolian, Urdus, Oirat (Kalmyk), Darkhat, Buryat, Khamnigan Mongol, Dagur veya Daur, Monguor, Kangjia, Bonan, Dongxiang, Doğu Yugur (Shira Yugur), ve Moghol.
3.Tunguz dilleri
- c. Tunguz dilleri: Evenki (Tunguzca), Solon, Manegir, Nanai, Akani, Birar, Kile, Samagir, Orok, Ulch, Oroch, Udege, Mançuca ve Şibe dili.
Tartışmalı diller
Japon dili ve Kore dilinin de Altay grubuna dahil olduğu da bilim çevrelerinde kabul görmektedir. Samuel Martin ve Miller'ın 1960'lardan sonraki çalışmaları sonucunda Japonca Altay dilleri arasında gösterilir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
| |||||||||||||||||||||||||||||||||